Vai trò then chốt trong hợp tác quốc tế và huy động tài chính để giảm phát thải mê-tan

Mê-tan - kẻ thù "thầm lặng" của khí hậu

Trong số các loại khí nhà kính, mê-tan (CH4) thường ít được nhắc đến hơn so với CO2, nhưng tác hại lại khôn lường. Các nhà khoa học cho biết, trong 20 năm đầu tiên sau khi phát thải, mê-tan có khả năng giữ nhiệt gấp gần 80 lần so với CO2. Dù tồn tại trong khí quyển ngắn hơn, nhưng nó lại tạo ra hiệu ứng nóng lên tức thì, khiến nhiệt độ toàn cầu gia tăng nhanh chóng.

Ở Việt Nam, khoảng 50% phát thải mê-tan đến từ nông nghiệp, chủ yếu từ canh tác lúa nước và chăn nuôi. Ngoài ra, rác thải sinh hoạt, nước thải đô thị và khí rò rỉ từ ngành năng lượng cũng là những "nguồn phát thải lớn". Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, tổng phát thải mê-tan của Việt Nam hàng năm ước tính khoảng 96 triệu tấn CO2 tương đương.

Cam kết quốc tế và yêu cầu về nguồn lực

Tại Hội nghị Thượng đỉnh về Biến đổi khí hậu của Liên hợp quốc (COP26) năm 2021, Việt Nam là một trong hơn 100 quốc gia tham gia Cam kết Giảm phát thải mê-tan toàn cầu (Global Methane Pledge). Theo đó, Việt Nam đặt mục tiêu giảm 30% lượng phát thải mê-tan vào năm 2030 so với mức phát thải năm 2020.

Ngay sau đó, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Kế hoạch hành động giảm phát thải khí mê-tan đến năm 2030, phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng bộ, ngành và địa phương. Tuy nhiên, để triển khai đồng bộ, Việt Nam cần một nguồn lực tài chính khổng lồ. Theo ước tính của Ngân hàng Thế giới, chỉ riêng trong lĩnh vực nông nghiệp và chất thải, Việt Nam sẽ cần hàng tỷ USD để đầu tư công nghệ, thay đổi mô hình sản xuất và xử lý phát thải.

Trong bối cảnh nguồn lực trong nước còn hạn chế, hợp tác quốc tế chính là "cánh cửa" để Việt Nam tiếp cận tài chính, công nghệ và kinh nghiệm. Quản lý nhà nước vì vậy phải đóng vai trò nhạc trưởng, kết nối các bên và tạo khung pháp lý minh bạch cho hợp tác. Trong thời gian qua, Việt Nam đã tăng cường hợp tác với nhiều tổ chức quốc tế. Ngân hàng Thế giới (WB), Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) đã hỗ trợ nhiều dự án giảm phát thải trong nông nghiệp, năng lượng và quản lý chất thải. Điển hình, dự án thu hồi khí mê-tan tại bãi rác Nam Sơn (Hà Nội) với sự hỗ trợ từ Quỹ Khí hậu xanh (GCF) đã góp phần cắt giảm hàng chục nghìn tấn CO2 tương đương mỗi năm.

Quản lý nhà nước trong trường hợp này chính là đảm bảo việc đàm phán, tiếp nhận và sử dụng nguồn vốn quốc tế minh bạch, hiệu quả, đồng thời gắn kết chặt chẽ các dự án này với mục tiêu quốc gia.

Huy động nguồn lực tài chính trong nước

Bên cạnh hợp tác quốc tế, một phần quan trọng khác là huy động nguồn lực trong nước. Quản lý nhà nước phải thiết kế cơ chế tài chính xanh, khuyến khích doanh nghiệp và người dân tham gia giảm phát thải. Một ví dụ là cơ chế tín chỉ carbon - nơi các doanh nghiệp áp dụng công nghệ giảm phát thải có thể bán lại tín chỉ cho những đơn vị phát thải nhiều hơn. Đây vừa là động lực kinh tế, vừa là cách để xã hội cùng chung tay giảm khí mê-tan.

Theo Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Công Thành, để thực hiện mục tiêu phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050, đòi hỏi phải có sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, các bộ, ngành, địa phương, các tổ chức và đặc biệt là sự tham gia có trách nhiệm của cộng đồng doanh nghiệp. Đây là thách thức nhưng cũng là cơ hội giúp các bộ, ngành, địa phương, các tổ chức và các doanh nghiệp Việt Nam chuyển đổi xanh, phát triển bền vững, nâng cao sức cạnh tranh và thúc đẩy hợp tác thương mại, đầu tư cho phát triển.

Từ cam kết đến hành động thực tế

Để biến cam kết thành hành động, quản lý nhà nước cần tiếp tục thúc đẩy hợp tác quốc tế, đàm phán để có thêm các dự án tài chính khí hậu, đồng thời hoàn thiện thể chế trong nước để doanh nghiệp và cộng đồng được hưởng lợi khi tham gia giảm phát thải. Quan trọng hơn, mọi chính sách tài chính và hợp tác quốc tế phải hướng đến tính công bằng: đảm bảo cả người nông dân trồng lúa ở đồng bằng sông Cửu Long, hộ chăn nuôi nhỏ lẻ hay các đô thị đang xử lý rác thải đều có cơ hội tiếp cận nguồn lực.

Khi quản lý nhà nước phát huy vai trò "đầu tàu", gắn kết các nguồn lực quốc tế và trong nước, mục tiêu giảm 30% phát thải mê-tan vào năm 2030 sẽ không chỉ là cam kết trên giấy mà là bước tiến thực chất vì một Việt Nam xanh hơn, an toàn hơn trước biến đổi khí hậu.