Vì sao Giải thưởng Khoa học - Công nghệ trị giá 3 triệu USD đóng góp nổi bật cho sự phát triển toàn cầu?

Đó là mở đầu của bài viết của Giáo sư – Sir Richard Henry Friend (Chủ tịch Hội đồng Giải thưởng VinFuture) vừa được đăng tải trên Devex - nền tảng tin tức hàng đầu thế giới về phát triển toàn cầu. Dưới đây là lược dịch bài viết đang nhận được sự quan tâm của cộng đồng khoa học cũng như độc giả thế giới.

Giải thưởng đặt "phụng sự nhân loại" làm trọng tâm

Các giải thưởng uy tín về khoa học công nghệ như Nobel, Turing hay Huy chương Field, tôn vinh những đổi mới mang tính đột phá, và giúp thúc đẩy tương lai của các lĩnh vực khoa học. Tuy nhiên, mối liên hệ giữa những giải thưởng này đối với lợi ích tiềm năng cho xã hội không phải lúc nào cũng rõ nét.

Đối với Giải thưởng VinFuture, đây lại là một chuyện hoàn toàn khác. 

Giải thưởng VinFuture vinh danh những nhà phát minh, đổi mới ở lĩnh vực khoa học công nghệ, dựa vào những đóng góp tích cực cho nhân loại. Lần đầu tiên, từ Global South (thuật ngữ dùng để gọi nhóm các nước ở châu Phi, Mỹ Latinh và các khu vực đang phát triển thuộc châu Á) xuất hiện một giải thưởng khoa học công nghệ uy tín mang tính toàn cầu. Và đặc biệt, yếu tố "phụng sự nhân loại" được đặt làm trọng tâm ở tất cả các hạng mục giải thưởng.

Tôi biết đến Giải thưởng VinFuture thông qua những đồng nghiệp nghiên cứu khoa học từ Việt Nam. Và giờ đây, tôi là Chủ tịch Hội đồng Giải thưởng VinFuture, sát cánh cùng các nhà khoa học hàng đầu trên thế giới trong mọi lĩnh vực, để cùng nhau tìm kiếm những đột phá tạo ra tác động tích cực lớn nhất cho nhân loại. 

Không giống như những giải thưởng khoa học danh tiếng khác, Giải thưởng VinFuture xuất phát từ Global South. Giải thưởng không chỉ trao cho những công trình giúp tạo ra đột phá trong phạm vi của từng lĩnh vực khoa học, mà các công trình ấy phải thực sự tạo ra thay đổi hữu hình và những cải tiến có quy mô lớn thúc đẩy sự phát triển nhân loại. Để được đề cử, những công trình phải chứng minh đáp ứng được ít nhất một trong các Mục tiêu Phát triển Bền vững của Liên Hiệp Quốc.

Bên cạnh Giải thưởng Chính trị giá 3 triệu USD, Quỹ VinFuture còn trao tặng các Giải Đặc biệt cho nhà khoa học đến từ các quốc gia đang phát triển, nhà khoa học nữ, và nhà khoa học trong các lĩnh vực nghiên cứu mới.

VinFuture và khao khát xây dựng cầu nối toàn cầu

Những giải thưởng lớn toàn cầu như Giải thưởng VinFuture có ý nghĩa quan trọng trong việc xác định hướng phát triển của chương trình nghiên cứu. Những giải thưởng danh giá thể hiện sự công nhận với các khám phá mới, với những nhà nghiên cứu đang làm việc trong từng lĩnh vực cụ thể. Những giải thưởng cũng có thể thu hút tài trợ tài chính, hỗ trợ việc nghiên cứu chuyên sâu, và mở ra những cánh cửa hợp tác và cơ hội mới.

Điều này giúp nhiều công trình khoa học có thể được tiếp tục triển khai, mở rộng không gian nghiên cứu, từ đó thúc đẩy và nhân rộng các đột phá khoa học và công nghệ, cho phép chúng được ứng dụng và phát huy hết tiềm năng trên phạm vi toàn cầu.

Giải thưởng càng khẳng định ý nghĩa quan trọng khi là giải thưởng quốc tế đầu tiên đến từ một quốc gia ở Global South. Những giải thưởng được trao tặng, dựa trên các tiêu chuẩn đánh giá ở phạm vi toàn cầu nhưng đồng thời cũng "rất Việt Nam", thể hiện qua những giá trị của Quỹ VinFuture và các tiêu chí hạng mục giải thưởng được đặt ra.

Các hạng mục giải thưởng chú trọng vào những phát minh có tác động hữu hình đến nhân loại, giúp tạo ra thay đổi tích cực to lớn đến cuộc sống người dân ở vùng Global South. Điều khiến Giải thưởng VinFuture khác biệt với các giải thưởng quốc tế khác chính là sự khao khát xây dựng cầu nối giữa lý tưởng và hiện thực hóa, và cách thức nhân rộng những nỗ lực này để tạo tác động toàn cầu.

Giải thưởng cũng đặt trọng tâm tôn vinh những phát minh đang tạo nên sự thay đổi tích cực ở nhiều nơi trên thế giới với hạng mục Giải đặc biệt dành cho Nhà khoa học từ các quốc gia đang phát triển. Khoa học công nghệ đang được quan tâm thúc đẩy ở nhiều khu vực trên thế giới. Điều quan trọng là các nhà khoa học, nhà phát minh được công nhận, vinh danh bởi một giải thưởng mang tầm vóc toàn cầu cho những thành tựu của họ.

Đổi mới sáng tạo trong khoa học đang là mục tiêu mà cả thế giới theo đuổi, và sự hợp tác toàn cầu đang ngày càng trở nên quan trọng, đặc biệt là khi đổi mới sáng tạo có thể nâng bước cho những nhà khoa học từ các nền kinh tế đang phát triển, giúp họ xây dựng những mối quan hệ hợp tác mới. Chủ nhân Giải thưởng đến từ các quốc gia đang phát triển bắt đầu các nghiên cứu của họ từ sự thấu hiểu sâu sắc nhu cầu của những cộng đồng quanh họ, và sự công nhận cùng những kết nối mà họ xây dựng được là những điều vô giá.

Qua những mùa giải, Giải thưởng VinFuture đã quy tụ các nhà khoa học kiệt xuất từ khắp nơi trên thế giới, trên nhiều lĩnh vực với tư cách Chủ nhân Giải thưởng, thành viên Hội đồng Giải thưởng và Hội đồng Sơ khảo, cũng như là diễn giả tại các phiên thảo luận khoa học. Thông qua đó, những nhà khoa học hàng đầu thế giới đã tề tựu ở Việt Nam, để cùng thảo luận về những nghiên cứu khoa học có tác động quy mô lớn đến sự phát triển của toàn nhân loại.