Vụ nam sinh lớp 7 tấn công cô giáo: Người phát tán clip có thể bị xử lý

Xung quanh việc này, nhiều ý kiến băn khoăn: đoạn clip ghi lại sự việc bạo lực học đường có cần phải xin phép nhà trường trước khi lan truyền hay không? Một số quan điểm cho rằng dữ liệu từ camera là nội bộ, việc phát tán có thể xâm phạm quyền trẻ em và quyền riêng tư. 

Nhưng ở góc độ khác, dư luận lại cho rằng nếu không công khai, sự thật dễ bị bưng bít, trong khi xã hội cần được cảnh báo. Vấn đề đặt ra là đâu là ranh giới giữa quyền phản ánh, giám sát và việc vi phạm pháp luật, cũng như trách nhiệm của các bên liên quan?

Để làm rõ những vấn đề này, chúng tôi đã có cuộc trao đổi với Tiến sĩ Kinh tế, Luật sư Lê Bá Thường (Đoàn Luật sư TP.HCM), Viện trưởng Viện Nghiên Cứu Pháp Luật và Văn Hoá Doanh Nghiệp.

PV: Thưa luật sư, việc Trường THCS Đại Kim yêu cầu công an điều tra nguồn phát tán đoạn video từ camera lớp học khi chưa có sự đồng ý có phù hợp về pháp lý không?

Luật sư Lê Bá Thường: Hoàn toàn phù hợp. Đây không chỉ là quyền mà còn là trách nhiệm pháp lý của nhà trường. Camera lớp học là hệ thống giám sát nội bộ, lưu trữ hình ảnh và dữ liệu của giáo viên, học sinh, do đó nhà trường phải quản lý chặt chẽ, bảo vệ thông tin cá nhân. Việc phát tán video khi chưa được phép là xâm phạm nghiêm trọng quyền riêng tư, quyền hình ảnh của những người liên quan, được quy định tại Điều 32 và 38 Bộ luật Dân sự 2015.

Tôi muốn nhấn mạnh, nhiều người nghĩ "không ai biết tên thì không vấn đề gì", nhưng thực tế chỉ cần hình ảnh hoặc bối cảnh lớp học là có thể nhận dạng học sinh hoặc giáo viên. Nhà trường phải chủ động xử lý, không thể đứng nhìn. Nếu để rò rỉ mà không can thiệp, nhà trường sẽ chịu trách nhiệm liên đới, không chỉ về mặt hành chính mà cả mặt uy tín, đạo đức và pháp lý.

PV: Trong đoạn clip phát tán, danh tính học sinh không được nêu, chỉ phản ánh hành vi bạo lực. Vậy có coi là vi phạm quyền trẻ em hay quyền riêng tư không?

Luật sư Lê Bá Thường: Có, và tôi muốn nói thẳng, việc phát tán này là vi phạm quyền trẻ em nghiêm trọng, dù không nêu tên. Điều 21 Luật Trẻ em 2016 quy định không ai được tiết lộ thông tin đời sống riêng tư của trẻ em mà không có sự đồng ý. Hình ảnh đã đủ để nhận dạng, và hậu quả tâm lý, xã hội của trẻ là thực tế, lâu dài.

Cần nhớ, trẻ em là nhóm yếu thế, chưa đủ khả năng tự bảo vệ bản thân trước dư luận mạng xã hội. Chỉ một clip bị chia sẻ, các em có thể bị trêu chọc, phân biệt, áp lực học tập tăng, thậm chí sang chấn tâm lý. Giáo viên trong clip cũng là nạn nhân, uy tín cá nhân bị xâm hại, bị dư luận mạng đánh giá oan. Pháp luật đặt quyền trẻ em và quyền riêng tư lên trên việc "công khai sự thật". Công khai mà không tuân thủ pháp luật là sự vô trách nhiệm, có thể phá hủy cả đời sống của những người liên quan.

PV: Nhiều người cho rằng công khai clip là cần thiết để cảnh báo xã hội, tránh nguy cơ "bưng bít" sự việc. Theo ông, đâu là cách phản ánh đúng luật?

Luật sư Lê Bá Thường: Tôi muốn nói rõ, giám sát xã hội và công khai thông tin không có nghĩa là phát tán hình ảnh trẻ em hay giáo viên. Cách đúng luật là: gửi clip và đơn tố giác đến Ban giám hiệu, Phòng Giáo dục và Đào tạo, cơ quan công an hoặc Tổng đài bảo vệ trẻ em 111. Báo chí, truyền thông khi đưa tin phải làm mờ hình ảnh, thay đổi tên, để bảo vệ quyền trẻ em và giáo viên, đồng thời cảnh báo cộng đồng về bạo lực học đường.

Nếu cứ coi "công khai clip là để cảnh báo xã hội" mà chia sẻ lên mạng xã hội, chúng ta vừa vi phạm pháp luật, vừa tạo hiệu ứng tiêu cực: dư luận chỉ tập trung vào hình ảnh trẻ em, đổ lỗi cho nạn nhân, thay vì quan tâm vào hành vi sai trái cần xử lý. Đây là lý do tôi luôn nhấn mạnh: quyền giám sát xã hội phải đi đôi với trách nhiệm pháp lý và đạo đức.

PV: Nếu cơ quan chức năng xác định hành vi phát tán clip là trái pháp luật, người chia sẻ sẽ bị xử lý thế nào?

Luật sư Lê Bá Thường: Theo Khoản 1, Điều 101 Nghị định 15/2020/NĐ-CP, người phát tán có thể bị xử phạt hành chính từ 10 đến 20 triệu đồng. Mức độ xử lý dựa trên hậu quả và tính chất hành vi. Trong trường hợp nghiêm trọng, có thể xem xét trách nhiệm hình sự, đặc biệt nếu phát tán với động cơ trục lợi hoặc gây hậu quả tâm lý nghiêm trọng cho trẻ.

Hãy hình dung, một clip lan truyền vài giờ có thể khiến học sinh bị bắt nạt, giáo viên mất uy tín, phụ huynh hoang mang. Đây không phải là chuyện nhỏ. Luật pháp không chỉ bảo vệ trẻ em, mà còn để răn đe những hành vi vô trách nhiệm trong không gian mạng. Tôi muốn nhấn mạnh, chia sẻ thông tin bạo lực học đường mà không được phép là hành vi nguy hiểm, và pháp luật hoàn toàn có thể xử lý nghiêm minh.

PV: Nhà trường có trách nhiệm gì trong quản lý camera khi để xảy ra rò rỉ?

Luật sư Lê Bá Thường: Nhà trường là đơn vị thu thập dữ liệu cá nhân, phải chịu trách nhiệm bảo mật theo Luật An ninh mạng 2018. Nếu để dữ liệu rò rỉ, nhà trường có thể phải chịu trách nhiệm liên đới, thậm chí bị xử lý hành chính, dân sự hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự nếu hậu quả lớn.

Tôi muốn nhấn mạnh rằng, việc để dữ liệu camera rò rỉ không phải chỉ là "sai sót kỹ thuật", mà là thiếu trách nhiệm quản lý nghiêm túc. Trường học phải áp dụng biện pháp kỹ thuật, phân quyền truy cập, quy trình kiểm soát nghiêm ngặt. Nếu không, việc này sẽ tái diễn, và lần sau hậu quả sẽ nghiêm trọng hơn.

PV: Về khung pháp lý, theo ông cần hoàn thiện thế nào để vừa ngăn chặn phát tán dữ liệu trái phép, vừa khuyến khích giám sát bạo lực học đường?

Luật sư Lê Bá Thường: Trước hết, cần hướng dẫn chi tiết quy trình tiếp nhận, xử lý bằng chứng bạo lực học đường, bảo vệ người cung cấp thông tin. Thứ hai, cần chế tài nghiêm khắc với việc phát tán hình ảnh, danh tính trẻ em trái phép. Thứ ba, cần hướng dẫn nhà trường, giáo viên và báo chí: công bố thông tin phải bảo vệ quyền trẻ em, minh bạch nhưng không gây tổn hại.

Điều quan trọng là tạo ra một môi trường pháp lý rõ ràng: người tố giác được bảo vệ, hành vi sai trái được xử lý, dư luận xã hội được cảnh báo, nhưng quyền trẻ em và giáo viên không bị xâm phạm. Nếu không, mọi nỗ lực chống bạo lực học đường sẽ trở nên vô nghĩa.