15 loại thực phẩm theo mùa giúp kiểm soát bệnh viêm khớp dạng thấp (RA)

Kiểm soát chứng viêm là biện pháp giúp người bệnh sống chung với bệnh viêm khớp dạng thấp (RA).

RA là một tình trạng mãn tính, trong đó hệ thống miễn dịch tấn công các mô, gây viêm và đau ở các khớp và đôi khi khắp cơ thể như da, mắt, phổi, tim, mạch máu…

Ngoài việc dùng thuốc để điều trị, chế độ ăn uống cũng đóng một vai trò nhất định trong quá trình cải thiện và phục hồi bệnh viêm khớp dạng thấp.

1. Tại sao thời tiết thay đổi dễ làm viêm khớp dạng thấp bùng phát?

Viêm khớp dạng thấp thường trở nặng khi thời tiết thay đổi, nhất là vào thời gian giao mùa vì lúc này cơ thể không kịp thích ứng làm cho khí huyết không lưu thông, làm cho xương khớp dễ đau nhức.

Ngoài ra, viêm khớp dễ bùng phát khi giao mùa vì một số lý do khác như:

- Những thay đổi về áp suất không khí khi giao mùa, nhất là thời tiết giá lạnh làm cho gân, cơ, xương và các mô sẹo co lại và giãn nở. Điều này gây ra đau trong các mô mà viêm khớp ảnh hưởng đến.

- Nhiệt độ thấp có thể làm tăng độ dày của dịch khớp, khiến khớp trở nên cứng hơn và khó cử động hơn.

- Ít vận động cũng làm trầm trọng thêm các triệu chứng của bệnh

- Thời tiết khắc nghiệt cũng làm giảm tâm trạng của người bệnh. Do đó, làm trầm trọng thêm các triệu chứng RA.

2. Chế độ ăn chống viêm

Thực phẩm toàn phần, đặc biệt là thực phẩm có nguồn gốc thực vật như rau, trái cây, đậu, hạt là nguồn cung cấp vitamin, khoáng chất và các hợp chất thực vật có lợi.

Nhiều loại thực phẩm có nguồn gốc thực vật có nhiều chất chống oxy hóa. Chất chống oxy hóa là những chất giúp bảo vệ và chống lại các tổn thương tế bào gây ra bởi các phân tử không ổn định được gọi là các gốc tự do.

Chất chống oxy hóa giúp ức chế tổn thương tế bào và cũng có thể giúp giảm viêm, đặc biệt hữu ích trong việc điều trị RA.

Theo một số nghiên cứu, những người bị RA xây dựng một chế độ ăn giàu chất chống oxy hóa, đặc biệt là từ rau, trái cây và gia vị, có thể giúp: giảm viêm, cải thiện các triệu chứng, bệnh tiến triển chậm.

Một số thực phẩm mà người viêm khớp dạng thấp có thể bổ sung vào chế độ ăn uống như trái cây, rau, đậu, quả hạch, ngũ cốc, dầu oliu…

Thực phẩm nào người bị viêm khớp dạng thấp nên tránh?

Bên cạnh những thực phẩm hỗ trợ cải thiện viêm khớp dạng thấp, một số thực phẩm có thể làm cho tình trạng viêm của bệnh trở nên trầm trọng hơn như:

- Thức ăn chiên giòn

- Thực phẩm đã qua chế biến

- Thịt đã chế biến

- Đồ uống nhiều đường

- Rượu bia

- Ngũ cốc tinh chế, chẳng hạn như những loại có trong bánh mì trắng

3. Lợi ích khi chọn thực phẩm theo mùa

Khi lựa chọn những thực phẩm theo mùa để cải thiện triệu chứng viêm khớp, các bạn sẽ nhận được nhiều lợi ích như:

- Rau củ quả sẽ có giá hợp lý hơn, luôn có sẵn và ngon hơn.

- Mức độ dinh dưỡng có thể cao hơn. Do thời gian bảo quản ngắn hơn, điều kiện, thời tiết thích hợp để trái cây hấp thu dưỡng chất từ đất, phát triển mạnh nên hàm lượng dinh dưỡng dồi dào.

- Thực phẩm được thu hoạch một cách tự nhiên, không dùng các chất kích thích tăng trưởng.

4. Thực phẩm tốt cho người bệnh viêm khớp dạng thấp theo mùa

4.1. Trái cây và rau mùa hè

Mùa hè rất nhiều thực phẩm giàu chất chống oxy hóa, dễ chế biến với các món ăn thanh nhiệt, ngon miệng như salad, canh…

- Mâm xôi

Anthocyanins là sắc tố hoạt động như chất chống oxy hóa, có trong các loại trái cây và rau củ có màu xanh, tím và đỏ. Các nghiên cứu cho thấy anthocyanins có thể bảo vệ khỏi các bệnh mãn tính khác nhau liên quan đến viêm.

Trong mâm xôi cũng như các loại trái cây màu đỏ hoặc tím khác đều có chứa anthocyanins. Các bạn có thể ăn trực tiếp loại quả này hoặc làm sinh tố, kem…

- Việt quất

Quả việt quất cũng chứa anthocyanins - có tác dụng bảo vệ và cải thiện tình trạng viêm. Các bạn có thể ăn trực tiếp hoặc làm sinh tố việt quất, trộn với ngũ cốc để tăng giá trị dinh dưỡng.

- Quả cherry

Giống như quả mọng, cherry có chứa anthocyanin, vitamin C và kali. Những dưỡng chất này đều có tác dụng chống oxy hóa, chống viêm hiệu quả.

- Dưa hấu

Dưa hấu có chứa chất chống oxy hóa carotenoid bao gồm lycopene và beta-cryptoxanthin, có thể làm giảm các triệu chứng RA. Ngoài ra, dưa hấu cũng có vitamin A và C, chứa nhiều nước, giúp bổ sung thêm nước trong những ngày hè nóng nực.

Dưa hấu có rất nhiều cách chế biến như sinh tố, kem, dầm với sữa chua… mỗi tuần các bạn nên trải nghiệm với nhiều cách ăn khác nhau, tránh gây nhàm chán. 

4.2. Trái cây và rau quả mùa thu

- Tỏi

Tỏi có chứa lưu huỳnh, có thể giúp giảm viêm một cách hiệu quả. Một nghiên cứu trong Nghiên cứu và Trị liệu Viêm khớp kết luận rằng, thia cremone, một hợp chất lưu huỳnh được tìm thấy trong tỏi, có thể hữu ích trong việc điều trị chứng viêm và viêm khớp.

Sử dụng tỏi băm nhỏ hoặc nghiền nhỏ để tạo hương vị cho nước sốt, thịt hầm, rau và súp. Nếu có thể, mọi người có thể ăn tỏi nướng, tỏi ngâm với mật ong…

- Khoai lang

Khoai lang có thể là một nguồn bổ sung tuyệt vời cho chế độ ăn uống của bạn vì loại củ này chứa chất chống oxy hóa như vitamin C và beta-carotene, cũng như chất xơ.

Những người bị viêm khớp dạng thấp nên thường xuyên ăn khoai luộc, nướng, nhưng nên hạn chế ăn khoai chiên vì khá nhiều dầu mỡ, làm tăng hàm lượng cholesterol. Nếu thay thế bằng dầu oliu sẽ tốt hơn cho sức khỏe.

- Rau chân vịt

Rau chân vịt là một loại rau có lá màu xanh đậm. Loại rau này chứa nhiều chất dinh dưỡng, bao gồm: folate, provitamin A, vitamin K1, magiê, canxi… không những tốt cho người bị viêm khớp mà còn tốt cho những người mắc bệnh lý khác.

Rau chân vịt có thể được làm salad, xào, làm sinh tố… Nên bổ sung rau chân vịt vào chế độ ăn một cách thường xuyên.

4.3. Trái cây và rau mùa đông

Mùa đông thường có ít loại rau củ quả hơn so với các mùa khác trong năm nhưng vẫn có nhiều thực phẩm giàu dưỡng chất cho các bạn lựa chọn:

- Cải xoăn

Cải xoăn rất bổ dưỡng và có thể giúp giảm viêm nhanh chóng. Giống như rau bina và rau cải rổ, cải xoăn chứa vitamin K1 cũng như nhiều chất dinh dưỡng quan trọng khác bao gồm vitamin C, kali, magie và canxi.

Cải xoăn được dùng làm sinh tố với các loại hoa quả, có thể làm salad hoặc nướng lên cùng một chút dầu oliu.

- Cam, quýt

Trái cây họ cam quýt có chứa rất nhiều vitamin C, có thể giúp ích cho các khớp và hỗ trợ hệ thống miễn dịch. Hơn nữa, việc ăn cam, quýt vào mùa đông sẽ tốt cho làn da, tránh tình trạng da bị nứt nẻ, bong tróc.

- Bí ngô

Giống như khoai lang, bí ngô có chứa các hợp chất thực vật chống viêm như carotenoid. Hơn nữa, bí ngô rất giàu chất xơ, tốt cho hệ tiêu hoá.

Bí ngô có thể dùng để nấu canh, xào, nấu các món súp… kết hợp với thịt để bổ sung thêm dinh dưỡng cho cơ thể.

- Bắp cải

Bắp cải chứa rất nhiều dưỡng chất có đặc tính chống viêm và chống ung thư như vitamin K1, vitamin C, chất xơ, folate. Các nghiên cứu cho thấy những người ăn nhiều rau họ cải có thể giảm nguy cơ tử vong do bất kỳ nguyên nhân nào.

4.4. Trái cây và rau mùa xuân

- Rau cải thìa

Rau xanh thìa là loại rau lá sẫm màu, giàu vitamin, chất dinh dưỡng và khoáng chất như: chất xơ, folate, vitamin A, C, K1 và vitamin B, canxi, sắt…

- Bông cải xanh

Loại rau này chứa các dưỡng chất như vitamin K và C, sulforaphane, canxi… Đặc biệt, Vitamin C có trong bông cải xanh rất cần thiết cho chức năng miễn dịch.

- Hành tây

Hành tây chứa các hợp chất có đặc tính chống oxy hóa và chống viêm. Hành tây cũng có thể giúp cân bằng cholesterol, ngăn ngừa bệnh gan, giảm nguy cơ mắc bệnh ung thư đường tiêu hóa.

Bạn có thể dùng hành tây xào với thịt, nấu canh, làm salad…

- Dâu tây

Dâu tây chứa folate, vitamin C, anthocyanins và chất chống oxy hóa, có thể giúp giảm viêm. Dâu tây là trái cây được ưa chuộng, làm sinh tố, kem hay lắc với gia vị đều kích thích vị giác.

5. Cần làm gì để phòng bệnh viêm khớp dạng thấp?

Ngoài chế độ dinh dưỡng như đã đề cập bên trên, những bệnh nhân viêm khớp dạng thấp nên xây dựng lối sống lành mạnh, bổ sung thêm một số chất, kết hợp thêm thuốc điều trị (nếu cần) để đẩy lùi các triệu chứng.

- Thể dục

Tập thể dục thường xuyên là một cách tuyệt vời để tăng cường cơ bắp và tăng phạm vi chuyển động của khớp.

Nghiên cứu từ năm 2014 cho thấy tập thể dục cũng có thể cải thiện chất lượng giấc ngủ và sự mệt mỏi ở những người bị RA. Chọn các bài tập không gây căng thẳng cho khớp của bạn như đi bộ, bơi lội, yoga.

- Bổ sung probiotic

Probiotics là vi khuẩn có lợi cho sức khỏe của bạn. Bạn có thể tìm thấy probiotics trong các loại thực phẩm như sữa chua, dưa cải bắp và kim chi. Bổ sung probiotic cũng có thể có hiệu quả để điều trị RA.

Một nghiên cứu năm 2014 cho thấy rằng việc bổ sung probiotic hàng ngày trong 8 tuần làm giảm hoạt động của bệnh và chứng viêm. Một nghiên cứu từ 2016 Trusted Source cũng cho thấy tác dụng có lợi đối với mức insulin ở những người bị RA.

- Bổ sung dầu cá

Một số nghiên cứu cho thấy rằng bổ sung dầu cá có thể giúp giảm các triệu chứng của RA.

Một đánh giá nghiên cứu năm 2018 cho biết axit béo omega-3, được tìm thấy trong dầu cá, làm giảm các dấu hiệu hoạt động của bệnh RA và các dấu hiệu viêm.

Một đánh giá khác từ năm 2018 cũng chỉ ra rằng chất bổ sung dầu cá có thể làm giảm viêm và trì hoãn nhu cầu dùng thuốc.

- Giữ cân nặng hợp lý

Gần 2/3 số người bị RA thừa cân hoặc béo phì. Cân nặng phù hợp sẽ giúp cơ thể khỏe mạnh hơn, có thể dẫn đến ít biến chứng hơn và cơ hội thuyên giảm cao hơn.

Tế bào mỡ giải phóng cytokine. Nhiều tế bào mỡ hơn có nghĩa là nhiều cytokine hơn, và nhiều cytokine hơn đồng nghĩa với việc viêm nhiễm nhiều hơn. Điều đó làm cho các triệu chứng RA tồi tệ hơn và gây ra nhiều tổn thương hơn cho cơ thể của bạn.

Cân nặng tăng thêm thậm chí có thể làm cho một số loại thuốc điều trị RA kém hiệu quả hơn

- Giảm căng thẳng

Tâm lý đóng vai trò rất quan trọng trong việc hỗ trợ cải thiện bất kỳ bệnh lý nào, kể cả viêm khớp dạng thấp. Người bệnh nên cân bằng giữa hoạt động và nghỉ ngơi, cố gắng thư giãn, hít thở sâu, có thể tập yoga hoặc thiền.

Ngoài các chế độ trên, những bệnh nhân viêm khớp nặng nên tuân thủ theo đúng chỉ định của bác sĩ như tái khám, sử dụng thuốc…

Có thể nói, ăn trái cây rau quả thường xuyên vừa có lợi cho sức khỏe tổng thể vừa tốt cho người bị viêm khớp dạng thấp. Tuy nhiên, đối với các bệnh nhân viêm khớp đang điều trị, nên nói chuyện với bác sĩ về chế độ ăn, tuân thủ theo chỉ định của bác sĩ để đảm bảo hồi phục, đầy lùi triệu chứng nhanh chóng.