2 mặt trong khoảng cách giới của chuyển đổi số

Những chỉ số trên cho thấy vấn đề bình đẳng giới ngành STEM vẫn chưa được giải quyết hoặc bị bỏ qua trong nhiều thập kỷ. Khi xã hội nhanh chóng bước sang thời đại kỹ thuật số, phụ nữ có nhiều cơ hội hơn để tham gia lĩnh vực công nghệ và khởi sự kinh doanh. 

Tuy nhiên, điều này cũng được cảnh báo dường như đang làm trầm trọng thêm khoảng cách giới trong thời đại kinh tế kỹ thuật số.

Lý do được cho là nằm ở hai mặt đan xen và ảnh hưởng lên nhau. Một mặt, định kiến giới sâu sắc dẫn đến sự tham gia không đồng đều giữa phụ nữ và nam giới trong giáo dục và việc làm kỹ thuật số. 

Mặt khác, sự tham gia hạn chế của phụ nữ vào ngành công nghệ đã tạo ra nhiều định kiến giới hơn do thiếu đa dạng trong quan điểm. Hai mặt này tạo thành một vòng luẩn quẩn. 

"Nếu phụ nữ bị bỏ lại trong quá trình phát triển công nghệ thì nó không chỉ dẫn đến thiệt hại kinh tế chung mà còn có nguy cơ khiến phụ nữ bị tụt hậu xa hơn trên thị trường việc làm trong tương lai", Beate Trankmann, Đại diện thường trú của Chương trình Phát triển của Liên hợp quốc (UNDP) Trung Quốc, cho biết.

Những giai đoạn nói lên khoảng cách giới trong STEM

Khoảng cách giới trong lĩnh vực STEM vẫn tồn tại ở mọi giai đoạn giáo dục và phát triển nghề nghiệp, từ giáo dục sớm đến các vị trí lãnh đạo tại nơi làm việc. Trên toàn cầu, 1/3 số sinh viên theo học ngành STEM là nữ. 

Phụ nữ chiếm 28% sinh viên tốt nghiệp ngành kỹ thuật và thậm chí còn ít hơn trong các ngành khoa học như vật lý và toán học. Ở mỗi quốc gia, những chỉ số này cũng rất khác nhau. Số lượng nữ sinh tốt nghiệp ngành STEM ở Mỹ chiếm khoảng 35% tổng số sinh viên trong năm học 2020-2021. 

Ở Trung Quốc, nữ chiếm 53% sinh viên đại học nhưng tỷ lệ nữ sinh chuyên ngành STEM lại thấp hơn khá nhiều so với nam sinh.

Theo Ngân hàng Thế giới, nền kinh tế kỹ thuật số chiếm hơn 15% GDP toàn cầu, đóng góp 45% vào GDP của 47 nền kinh tế lớn trên thế giới trong năm 2021. 

Báo cáo Tổng quan Giới tính năm 2022 của UN Women tiết lộ rằng việc loại trừ phụ nữ khỏi thế giới kỹ thuật số đã gây ra tổn thất 1 nghìn tỷ USD ở các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình trong thập kỷ qua và tổn thất này dự kiến sẽ tăng lên 1,5 nghìn tỷ USD vào năm 2025.

"Trong ngành công nghệ, số lượng nam giới nhiều gấp đôi nữ giới. Trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI), cứ 5 người thì có một người là nữ. Phụ nữ là những người đầu tiên bị mất việc làm do chuyển đổi sang tự động hóa và số hóa của công việc", Smriti Aryal, người đứng đầu UN Women Trung Quốc, cho biết tại hội nghị chuyên đề về số hóa trên các lĩnh vực.

Khuyến khích phụ nữ tham gia STEM

Ở Trung Quốc, có khoảng 500.000 nhân viên R&D (nghiên cứu và phát triển), trong đó phụ nữ chiếm 45% đến 48%. Nhưng tỷ lệ nữ giảm xuống còn 25% trong các vai trò giáo sư và phó giáo sư và chỉ chiếm 6% học giả tại Viện Khoa học Trung Quốc và Học viện Kỹ thuật Trung Quốc. Trên toàn thế giới, chỉ 2,8% người đoạt giải Nobel khoa học là phụ nữ.

"Chúng ta cần khuyến khích nhiều phụ nữ hơn tham gia đổi mới công nghệ và ra quyết định để quan điểm của phụ nữ được phản ánh trong toàn bộ quá trình nghiên cứu và phát triển", GS. Fang Xin tại Viện Khoa học Trung Quốc cho biết.

Việc thiếu đại diện nữ ở vị trí lãnh đạo trong các tổ chức đã định hình các tiêu chuẩn và chuẩn mực của thế giới số. Nhà đầu tư có sự thiếu tin tưởng rõ ràng với các công ty khởi nghiệp công nghệ do phụ nữ lãnh đạo, khi chỉ 17% vốn đầu tư mạo hiểm được đầu tư vào các công ty này. 

Một ví dụ khác về định kiến giới có thể thấy là từ các sai lệch của AI. Các chương trình tuyển dụng hỗ trợ bởi AI có xu hướng đánh giá cao hơn các ứng viên nam vì thuật toán của chúng được cung cấp những dữ liệu có ưu thế cho nam giới.

Định kiến giới ăn sâu, trách nhiệm kép của phụ nữ và áp lực từ gia đình và sự nghiệp, xu hướng hạ thấp kỳ vọng phát triển sự nghiệp của bản thân khi có tuổi là những nguyên nhân khiến phụ nữ gặp khó khăn trong thời đại số hiện nay. 

Chính vì vậy, cần có những nỗ lực nhằm cải thiện điều kiện làm việc cho các nhà khoa học nữ, bao gồm thành lập các phòng ban nhằm xóa bỏ định kiến giới, thành lập ủy ban phụ nữ trong các khoa vật lý, toán học và hóa học, đồng thời mở rộng tiếp cận dịch vụ chăm sóc trẻ cho phụ nữ làm việc trong lĩnh vực STEM.

Việc giới thiệu các hình mẫu phụ nữ truyền cảm hứng cũng đóng vai trò là công cụ mạnh mẽ khuyến khích trẻ em gái và phụ nữ trẻ quan tâm đến STEM thực hiện ước mơ của mình. Cần sớm hỗ trợ trẻ em gái tham gia STEM bằng cách tạo điều kiện giao tiếp giữa các thế hệ và thông qua cố vấn để các em có những định hình cho nguyện vọng nghề nghiệp của mình.