Bộn bề khó khăn thực hiện thi tốt nghiệp THPT trên máy tính

Theo lộ trình Bộ Giáo dục - Đào tạo đưa ra, kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2027 sẽ thi trên máy tính tại các điểm có đủ điều kiện và tổ chức thi tốt nghiệp THPT trên giấy tại các điểm thi khác.

Nhiều năm qua, một số trường đại học như Đại học Quốc gia Hà Nội, Đại học Bách khoa Hà Nội đã tổ chức các kỳ thi đánh giá năng lực, đánh giá tư duy trên máy tính. Những kinh nghiệm này cho thấy hình thức thi mới mang lại nhiều ưu điểm vượt trội.

So với thi trên giấy, thi trên máy tính hạn chế được sai sót, giảm khả năng gian lận, đồng thời cho kết quả nhanh chóng.

Bước chuyển đổi số trong giáo dục

Đại biểu Trịnh Thị Tú Anh, Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Lâm Đồng, nhận định đây một cơ hội lớn nhưng đồng thời cũng đặt ra nhiều thách thức cho ngành giáo dục. "Nghị quyết 71-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo (Nghị quyết 71) mang đến một tầm nhìn chiến lược, định hướng rõ ràng cho sự phát triển đột phá với các chính sách ưu đãi chưa từng có, như cam kết phân bổ ngân sách nhà nước cho giáo dục, ưu tiên giáo dục đại học và thúc đẩy chuyển đổi số toàn diện".

Tuy nhiên, sự chênh lệch về điều kiện cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên và khả năng tiếp cận công nghệ giữa các vùng miền, đặc biệt giữa khu vực thành thị và nông thôn, vùng sâu vùng xa, là một rào cản lớn. Hơn nữa, việc triển khai đồng bộ các chính sách mới trong bối cảnh hệ thống giáo dục còn nhiều hạn chế về nhân lực và cơ sở hạ tầng đòi hỏi một lộ trình rõ ràng và sự quyết tâm cao. Do đó, để tận dụng cơ hội từ Nghị quyết 71, cần có các giải pháp đồng bộ, từ nâng cao năng lực quản lý giáo dục đến tăng cường đầu tư cho các khu vực khó khăn, nhằm đảm bảo rằng mọi học sinh đều được hưởng lợi từ những đổi mới này, Đại biểu Trịnh Thị Tú Anh cho hay.

Theo Đại biểu Quốc hội Trịnh Thị Tú Anh, để thực hiện mục tiêu chuyển đổi số toàn diện và ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số, trí tuệ nhân tạo trong giáo dục, các nhà trường và giáo viên cần thực hiện một sự chuyển mình toàn diện, từ tư duy đến thực tiễn giảng dạy.

Đồng quan điểm, PGS.TS Huỳnh Quyết Thắng, Giám đốc Đại học Bách khoa Hà Nội, Ủy viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng Chính phủ, nhận định: "Đây là chính sách được đánh giá đúng lộ trình. Thi trên máy là xu thế thế giới. Tuy nhiên, chúng ta cần có những bước đi chắc chắn, đảm bảo phù hợp và cân đối với tài chính và nguồn lực số máy tính, phương thức các học sinh làm quen...".

Phân tích thêm về lộ trình này, Giám đốc Đại học Bách khoa Hà Nội cho hay: "Bộ Giáo dục và Đào tạo sẽ thử nghiệm thi tốt nghiệp THPT trên máy tính với khoảng 100.000 thí sinh, vào tháng 4-5/2026. Đến năm 2027, kỳ thi tốt nghiệp THPT sẽ thí điểm trên máy tính tại các điểm có đủ điều kiện và tổ chức thi tốt nghiệp THPT trên giấy tại các điểm thi khác. Từng bước chuyển đổi theo lộ trình rõ ràng là đúng chủ trương. Bộ đưa lộ trình cụ thể giúp học sinh, phụ huynh, nhà trường có thời gian làm quen, không bị thay đổi quá trong quá trình thực hiện chuyển đổi".

Thách thức lớn về nguồn lực

Dù có nhiều ưu điểm, tổ chức thi trên máy tính đặt ra thách thức lớn về nguồn lực. PGS.TS Nguyễn Phong Điền, Phó Giám đốc Đại học Bách khoa Hà Nội cho rằng: "Nhiều người lo ngại về điều kiện hạ tầng. Tuy nhiên, điều quan trọng nhất của kỳ thi tốt nghiệp THPT phải đảm bảo đồng đều về chất lượng giữa thi trên giấy với thi trên máy tính. Do đó, nhiệm vụ đầu tiên và quan trọng nhất là xây dựng ngân hàng đề thi chuẩn hóa. Đề thi trong ngân hàng phải được xem xét, đánh giá kỹ lưỡng theo nguyên tắc của đo lường đánh giá".

Theo PGS.TS Nguyễn Phong Điền, chưa thể tổ chức đồng loạt thi tốt nghiệp THPT trên máy tính. Khi tổ chức chia nhỏ kỳ thi lại phát sinh yêu cầu khắt khe hơn, đề thi của các đợt phải đảm bảo đồng đều về chất lượng, công bằng giữa các thí sinh. Đây là thách thức không nhỏ đối với cơ quan ra đề. Đồng thời, ngân hàng đề thi phải đảm bảo đủ lớn. Cuối cùng là đề thi phải được lưu giữ an toàn, bảo mật.

Thách thức nguồn lực không chỉ của các địa phương vùng sâu vùng xa. Ngay tại Hà Nội, các trường THPT đều được trang bị phòng máy tính nhưng để đáp ứng cho kỳ thi THPT cho 300-400 thí sinh/trường cũng là bài toán khó nếu thi chung một đợt. "Theo tôi, chúng ta nên tổ chức thi nhiều đợt. Chúng ta phải đảm bảo cân bằng được độ khó giữa các đợt thi", PGS.TS Nguyễn Phong Điền nhấn mạnh.

Ưu điểm của kỳ thi này ngoài có kết quả sớm, chính xác, độ bảo mật cao, nền tảng thi và hệ thống mã tuyệt đối hóa hạn chế gian lận trong thi cử và tiết kiệm, PGS.TS Nguyễn Phong Điền nhận định.

Trao đổi về những lo ngại, cô Đỗ Thu Hà (Giáo viên Trường THCS THPT Púng Luống, Lào Cai) cho hay: "Đối với những địa phương vùng sâu vùng xa, khó khăn như Púng Luống khó thực hiện thi trên máy tính. Điều kiện phòng thi, đường truyền, số lượng máy tính còn hạn chế. Bên cạnh đó, học sinh vùng cao ít có cơ hội tiếp xúc với máy tính cộng thêm áp lực thi cử có thể ảnh hưởng đến kết quả thi".

Theo cô Đỗ Thu Hà, học sinh cần được hướng dẫn và thực hành thi trên máy trong giai đoạn ôn tập để làm quen với cách thức thi, cấu trúc đề thi, thời gian thi, thậm chí là cách sử dụng máy tính thành thạo.

TS.Vũ Tiến Dũng, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội cho rằng: "Mỗi địa phương có cơ sở hạ tầng một khác. Tại các thành phố lớn có thể không khó nhưng với các địa phương như vùng sâu, vùng xa khả năng vẫn thi trên giấy, học sinh và giáo viên cần có thời gian tập huấn, làm quen, để có thể 1-2 năm tới có thể triển khai thi trên máy tính".

Mỗi năm có khoảng 1 triệu thí sinh tham dự kỳ thi tốt nghiệp THPT. Nếu tất cả thi cùng lúc, cần tới 1 triệu máy tính - điều gần như bất khả thi. Theo các chuyên gia, giải pháp khả dĩ là chia kỳ thi thành nhiều đợt, nhiều điểm thi khác nhau. Hệ thống phần mềm thi phải được thiết kế khép kín, ngắt kết nối internet, chỉ hoạt động trong mạng nội bộ. Cùng với đó là đội ngũ nhân lực có trình độ cao về an ninh mạng để xử lý các tình huống bất ngờ.