Cách nhận biết bệnh Chikungunya và biện pháp phòng ngừa hiệu quả

Theo Bệnh viện Bệnh nhiệt đới TƯ, tại Việt Nam, dịch bệnh Chikungunya (CHIKV) đã được phát hiện từ năm 1975, tuy nhiên qua hệ thống giám sát trọng điểm của Quốc gia, nhiều năm liền chỉ ghi nhận một vài trường hợp bệnh lẻ tẻ, không bùng phát thành dịch. Vì vậy, dịch bệnh CHIKV có lẽ còn rất xa lạ với hầu hết người dân Việt Nam.

Đối tượng dễ nhiễm: Trẻ em và người lớn tuổi

Bệnh CHIKV là một bệnh truyền nhiễm do virus Chikungunya, được lây truyền sang người thông qua muỗi Aedes tương tự như bệnh sốt xuất huyết Dengue và Zika.

Bệnh CHIKV thường không gây tử vong, nhưng triệu chứng có thể trầm trọng kéo dài và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống (do đau khớp kéo dài). Đối tượng có nguy cơ mắc phải bệnh nặng là trẻ sơ sinh bị nhiễm trong thời kỳ chu sinh, người lớn tuổi (≥ 65 tuổi) và những người có bệnh sẵn như tăng huyết áp, đái tháo đường hay bệnh tim mạch.

Bệnh khởi phát sau 4-8 ngày có triệu chứng

Ở những bệnh nhân có triệu chứng, bệnh CHIKV thường khởi phát sau 4–8 ngày (dao động từ 2–12 ngày) kể từ khi bị muỗi nhiễm bệnh đốt. Bệnh đặc trưng bởi sốt đột ngột, thường kèm theo đau khớp dữ dội. Đau khớp thường làm suy nhược cơ thể và thường kéo dài trong vài ngày nhưng có thể kéo dài hàng tuần, hàng tháng hoặc thậm chí hàng năm.

Các dấu hiệu và triệu chứng phổ biến khác bao gồm sưng khớp, đau cơ, đau đầu, buồn nôn, mệt mỏi và phát ban. Vì các triệu chứng này trùng lặp với các bệnh nhiễm trùng khác, bao gồm cả sốt xuất huyết và virus Zika, nên các trường hợp có thể bị chẩn đoán nhầm. Nếu không có đau khớp đáng kể, các triệu chứng ở người nhiễm bệnh thường nhẹ và tình trạng nhiễm trùng có thể không được phát hiện.

Hầu hết bệnh nhân đều hồi phục hoàn toàn sau nhiễm trùng; tuy nhiên, một số trường hợp nhiễm CHIKV có biến chứng về mắt, tim và thần kinh. Bệnh nhân ở các độ tuổi khác nhau có nguy cơ mắc bệnh nặng cao hơn, bao gồm trẻ sơ sinh bị nhiễm bệnh trong quá trình sinh nở từ mẹ bị nhiễm bệnh hoặc bị muỗi nhiễm bệnh đốt trong những tuần sau sinh, và người cao tuổi có bệnh lý nền. Bệnh nhân mắc bệnh nặng cần nhập viện vì nguy cơ tổn thương nội tạng và tử vong.

Khi một cá nhân đã hồi phục, bằng chứng hiện có cho thấy họ có khả năng miễn dịch với các bệnh nhiễm trùng Chikungunya trong tương lai.

Điều trị và vắc-xin

Việc quản lý lâm sàng bao gồm điều trị sốt và đau khớp bằng thuốc hạ sốt và thuốc giảm đau tối ưu, uống nhiều nước và nghỉ ngơi toàn thân. Không có thuốc kháng virus đặc hiệu nào điều trị nhiễm CHIKV.

Hiện chưa có vắc-xin phòng ngừa và không có thuốc điều trị bệnh CHIKV, chỉ điều trị triệu chứng: Nghỉ ngơi nhiều; uống nhiều nước để tránh mất nước; dùng các thuốc như Acetamonophen hoặc Paracetamol để làm giảm sốt, giảm đau. Tuyệt đối không sử dụng Aspirin và các thuốc kháng viêm Non-steroid khác trừ phi đã loại trừ được bệnh sốt xuất huyết Dengue để làm giảm thiểu nguy cơ chảy máu.

Hiện có hai loại vắc-xin Chikungunya đã được cơ quan quản lý phê duyệt và/hoặc được khuyến nghị sử dụng cho các nhóm dân số có nguy cơ ở một số quốc gia, nhưng các loại vắc-xin này vẫn chưa được phổ biến rộng rãi hoặc sử dụng rộng rãi. WHO và các cố vấn chuyên gia bên ngoài đang xem xét dữ liệu thử nghiệm vắc-xin và dữ liệu hậu mãi trong bối cảnh dịch tễ học Chikungunya toàn cầu để đưa ra các khuyến nghị sử dụng khả thi.