Cánh buồm đỏ thắm: Đưa giáo dục giới tính và bảo vệ trẻ em đến với học sinh vùng cao

Ở lứa tuổi dậy thì, các em học sinh bắt đầu có những thay đổi về tâm sinh lý, tò mò về cơ thể, về các mối quan hệ. Việc hiểu bản thân, biết cách chăm sóc và bảo vệ chính mình trở thành hành trang quan trọng để trưởng thành. Thế nhưng, ở các trường vùng sâu vùng xa, giáo dục giới tính vẫn chỉ dừng lại ở các tiết học lồng ghép trong môn Sinh học hoặc vài buổi tuyên truyền toàn trường.

Công tác tại trường đã 18 năm, cô Hoàng Thị Định, giáo viên bộ môn Sinh học, luôn dành hết tình cảm cho các cô cậu học trò của mình, mong các em được lớn lên trong môi trường an toàn nhất. Tuy nhiên, một khóa học chuyên sâu về những kiến thức liên quan tới giáo dục giới tính và phòng chống bạo lực, xâm hại với trẻ em vẫn là điều nhà trường chưa có điều kiện thực hiện.

"Khi lên cấp 3, do đặc thù miền núi, các em sẽ phải xuống thị trấn học, nhiều em sẽ thuê trọ bên ngoài, không có sự quản lý của gia đình. Việc trang bị sớm kiến thức và kỹ năng về giới tính, phòng tránh thai, phòng bệnh truyền nhiễm và phòng chống bạo lực là rất quan trọng để các em tự bảo vệ mình khi rời xa sự che chở của người lớn. Tuy nhiên với thời gian hạn chế trên lớp, giáo viên chỉ có thể cung cấp kiến thức, lý thuyết cơ bản" cô chia sẻ.

Niềm vui đã đến với thầy cô và các em học sinh Trường PTDTBT Tiểu học & THCS Vầy Nưa khi trường được dự án Cánh buồm đỏ thắm lựa chọn để triển khai khóa tập huấn về giáo dục giới tính, tình dục toàn diện và bảo vệ trẻ em. Trong 2 ngày cuối tuần, 30 em học sinh dân tộc thiểu số từ 12-14 tuổi đang theo học tại trường đã có cơ hội để hiểu rõ hơn về bản thân và cách bảo vệ mình.

Phá bỏ sự ngại ngùng với những chủ đề "khó nói"

Ngày đầu tiên, lớp học khởi động trong không khí có phần dè dặt. Các chủ đề như sức khỏe sinh sản, tình dục hay phòng chống xâm hại vốn ít xuất hiện trong bài giảng, càng không phải điều học sinh dễ trao đổi cùng thầy cô hay cha mẹ.
"Em hơi xấu hổ khi phải nói về cấu tạo cơ thể, vẽ và trình bày về cơ quan sinh dục nam và nữ cũng như cách chăm sóc. Bình thường em cũng không kể chuyện này với bố mẹ, chỉ tự tìm hiểu thôi" một em học sinh lớp 8 ngại ngùng chia sẻ.

Với nhiều người, những kiến thức liên quan tới giới và tình dục vẫn bị coi là "cấm kỵ", là "chuyện người lớn" mà trẻ con không nên bàn luận. Chính sự ngại ngùng này khiến học sinh thường né tránh, không dám hỏi và cũng không dám chia sẻ những băn khoăn của mình.

Dưới sự hướng dẫn của hai giảng viên giàu kinh nghiệm: giảng viên Trần Hồng Điệp (Giám đốc Quỹ Vì Tầm Vóc Việt, chuyên gia về Giới và Phát triển cộng đồng) và giảng viên Nguyễn Thị Chính (chuyên gia Tâm lý học, Giới và Sức khỏe sinh sản), lớp tập huấn đã tạo ra một không gian an toàn, nơi học sinh cảm thấy được tôn trọng và khuyến khích chia sẻ.

Giảng viên Trần Hồng Điệp nhấn mạnh: "Nếu không có một không gian cởi mở, tôn trọng, các em sẽ không dám hỏi, không dám chia sẻ và rất dễ tìm kiếm kiến thức từ những nguồn thiếu chính xác trên mạng. Các em cũng khó tìm đến sự giúp đỡ của người lớn khi gặp rủi ro. Vì thế, khóa tập huấn này được tổ chức với mong muốn tạo ra một môi trường an toàn để các em có thể thoải mái chia sẻ, học hỏi những kiến thức và kỹ năng cần thiết liên quan đến giáo dục giới tính, tình dục toàn diện và bảo vệ chính bản thân các em"

Nội dung tập huấn trải rộng từ những kiến thức nền tảng như sự thay đổi sinh lý ở tuổi dậy thì, bản dạng giới, xu hướng tính dục, cho đến những kỹ năng thiết thực như cách chăm sóc vùng kín; vệ sinh trong kỳ kinh nguyệt; phòng tránh thai; phòng chống các bệnh lây truyền qua đường tình dục; nhận diện và phòng chống nguy cơ bạo lực và xâm hại. Những kiến thức từng bị coi là "khó nói" giờ trở nên gần gũi hơn qua các trò chơi, câu chuyện, kịch tình huống. Lớp học cũng được thiết kế như một không gian an toàn để các em có thể hỏi và nói về những điều vốn ít khi có cơ hội trao đổi.

"Chúng ta vẫn còn văn hóa coi những điều liên quan tới tình dục, giới tính là cấm kỵ nên các em thường ngại ngùng. Trong quá trình đào tạo, chúng tôi dùng nhiều phương pháp khác nhau như trò chơi, thảo luận, kịch tình huống... để phá vỡ sự ngại ngùng ban đầu, giúp các em dễ chia sẻ hơn," giảng viên Nguyễn Thị Chính cho biết.

Đồng hành cùng các em còn có bốn tình nguyện viên trong độ tuổi 15-17. Như những người anh, người chị gần gũi, các tình nguyện viên luôn kề bên lắng nghe, động viên và hỗ trợ, giúp học sinh thấy thoải mái hơn khi tham gia thảo luận.
"Nhờ có các phần trò chơi nên em nhớ các kiến thức dễ dàng hơn hẳn những lần tuyên truyền trước từng tổ chức tại trường." em Đ.H.A, học sinh lớp 7, chia sẻ. "Ban đầu em nghĩ mỗi bạn sẽ cầm một quyển vở và chỉ ngồi ghi chép nhưng hóa ra lại được vừa học vừa chơi, được các cô khuyến khích xung phong phát biểu nên em cũng dễ bày tỏ ý kiến hơn."

Từ kiến thức tới kỹ năng tự bảo vệ trong thực tế

Khi bầu không khí đã trở nên cởi mở, các em bắt đầu mạnh dạn đặt câu hỏi, chia sẻ câu chuyện của mình và thảo luận cùng bạn bè. Những khái niệm về cơ thể, giới tính, tình dục, phòng tránh thai hay cách nhận diện và phòng chống bạo lực trở thành chủ đề sinh động ngay trong lớp học.

Không chỉ được nghe giảng, mỗi phần kiến thức đều được lồng ghép với hoạt động thực hành: vẽ sơ đồ cơ thể, thảo luận nhóm, đóng vai xử lý tình huống, hướng dẫn thao tác trực tiếp. Nhờ đó, học sinh không chỉ "biết" mà còn "làm được".

"Trước đây em có từng được phổ biến về các biện pháp tránh thai qua một buổi tuyên truyền dưới sân trường, nhưng trực tiếp được tìm hiểu về từng biện pháp tránh thai như buổi hôm nay thì là lần đầu. Giờ em mới biết có hai loại thuốc tránh thai là thuốc tránh thai hàng ngày và khẩn cấp, và cũng được trực tiếp học cách sử dụng bao cao su đúng cách," em Đ.T.H.V, học sinh lớp 7, chia sẻ.

Phần thực hành về nhận diện và ứng phó với bạo lực học đường, bạo lực trên mạng và xâm hại tình dục cũng nhận được sự quan tâm đặc biệt của các em. Thông qua các vở kịch tình huống và thảo luận nhóm, học sinh được đặt mình vào những hoàn cảnh giả định, từ bị bạn bắt nạt, chứng kiến một vụ bạo lực học đường, cho đến nhận tin nhắn quấy rối trên mạng, để tự suy nghĩ và tìm cách xử lý. Chính sự kết hợp giữa "nói" và "làm" này giúp học sinh không chỉ ghi nhớ lâu hơn mà còn hình thành phản xạ, kỹ năng ứng phó trong đời sống thực tế.

Em B.V.B, học sinh lớp 8, cho biết trước đây em chỉ "nghe kể" về những vụ bạo lực ở trường khác qua lời bạn bè hay trên TV nên nếu gặp phải thì cũng không biết xử lý ra sao. Nhưng qua buổi tập huấn, B.V.B đã được thực hành từng bước ứng phó: nhận diện hành vi, báo cho người lớn đáng tin, gọi tới các đường dây nóng, tìm kiếm sự hỗ trợ từ bạn bè và thầy cô.
"Phần em ấn tượng nhất trong 2 ngày tập huấn là việc được thực hành đóng kịch về những tình huống bạo lực có thể xảy ra với trẻ em. Nếu chỉ nghe qua sách vở hay trên TV thì em khó nhớ và cũng không chắc mình có thể làm theo. Nhưng khi được trực tiếp diễn kịch, thử nói lời từ chối, thử gọi số khẩn cấp… thì em cảm thấy mình thực sự có thể làm được trong đời thực", em cho biết.

Mở rộng cơ hội tiếp cận giáo dục giới tính và bảo vệ trẻ em tới các trường vùng xa

Khóa tập huấn được tổ chức từ khoản gây quỹ 40,5 triệu đồng do các học viên hai khóa đào tạo nội bộ của BAC A BANK ("Kỹ năng lãnh đạo" và "Nhận - triển khai - báo cáo kết quả kinh doanh") cùng 19 gia đình tham gia hoạt động gây quỹ sáng tạo với con trong dự án "Cánh buồm đỏ thắm" đóng góp. Với sự kết nối của BAC A BANK Chi nhánh Hòa Bình, Trường PTDTBT Tiểu học & THCS Vầy Nưa được lựa chọn làm địa điểm triển khai.

Đây là một nỗ lực tiếp theo của Quỹ Vì Tầm Vóc Việt và Ngân hàng TMCP Bắc Á trong việc nâng cao kiến thức và kỹ năng về giáo dục giới tính, tình dục toàn diện và bảo vệ trẻ em cho học sinh, đặc biệt là học sinh ở vùng sâu vùng xa. Trước đó, cũng trong khuôn khổ dự án Cánh buồm đỏ thắm năm 2025, hai khóa tập huấn kéo dài 4 ngày về giáo dục giới tính, tình dục toàn diện và phòng chống kỳ thị, xâm hại, bạo lực với trẻ em đã được tổ chức cho gần 80 lượt trẻ, cùng một tọa đàm kết nối giữa bố mẹ và con.

Đánh giá về khóa tập huấn, thầy Nguyễn Danh Định, Hiệu trưởng Trường PTDTBT Tiểu học & THCS Vầy Nưa, phấn khởi chia sẻ: "Đây thực sự là một chương trình rất thiết thực và ý nghĩa đối với học sinh của chúng tôi, nhất là trong bối cảnh nhà trường chưa có đủ điều kiện để tổ chức những hoạt động chuyên sâu về giáo dục giới tính và bảo vệ trẻ em. Tôi tin rằng sau khóa tập huấn, các em sẽ có thêm sự tự tin để chăm sóc bản thân, biết cách phòng tránh rủi ro và lan tỏa kiến thức đến bạn bè cùng lứa. Thay mặt nhà trường, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới Quỹ Vì Tầm Vóc Việt, Ngân hàng TMCP Bắc Á và dự án Cánh buồm đỏ thắm vì đã mang đến cho học sinh Vầy Nưa một cơ hội học tập quý giá như thế này."

Những hoạt động tập huấn sẽ là tiền đề để những kiến thức và kỹ năng được tiếp tục chia sẻ, lan tỏa bởi khi được trang bị đầy đủ, chính học sinh sẽ trở thành "cầu nối" đưa thông điệp bảo vệ bản thân đến bạn bè, gia đình và cộng đồng.

"Em thấy những kiến thức được học trong hai ngày tập huấn vô cùng cần thiết và bổ ích. Khi về lớp em sẽ chia sẻ với các bạn. Em mong trong tương lai sẽ có thêm nhiều buổi học như vậy tại trường để có thêm nhiều bạn được học những kiến thức này", em Đ.H.A, học sinh lớp 7, bày tỏ hy vọng. Cũng nhân dịp này, 30 suất quà khuyến học và 384 ly sữa tươi sạch TH true MILK trị giá hơn 18 triệu đồng cũng đã được trao tận tay học sinh. Bà Trần Thị Hương Giang, Giám đốc Ngân hàng TMCP Bắc Á Chi nhánh Hòa Bình, trực tiếp trao quà và khuyến khích các em tiếp tục học tập. Cũng nhân dịp này, 30 suất quà khuyến học và 384 ly sữa tươi sạch TH true MILK trị giá hơn 18 triệu đồng cũng đã được trao tận tay học sinh. Bà Trần Thị Hương Giang, Giám đốc Ngân hàng TMCP Bắc Á Chi nhánh Hòa Bình, trực tiếp trao quà và khuyến khích các em tiếp tục học tập.

Cũng nhân dịp này, 30 suất quà khuyến học và 384 ly sữa tươi sạch TH true MILK trị giá hơn 18 triệu đồng cũng đã được trao tận tay học sinh. Bà Trần Thị Hương Giang, Giám đốc Ngân hàng TMCP Bắc Á Chi nhánh Hòa Bình, trực tiếp trao quà và khuyến khích các em tiếp tục học tập.