Chứng khoán Việt Nam được nâng hạng: Cơ hội dòng vốn tỷ đô và phép thử bản lĩnh nhà đầu tư

Cánh cửa đón vốn mở rộng

Ngày 8/10, tổ chức xếp hạng thị trường FTSE Russell công bố thị trường chứng khoán Việt Nam đã đáp ứng toàn bộ các tiêu chí xếp hạng thị trường mới nổi thứ cấp. Thông tin này tác động tích cực đến thị trường chứng khoán Việt Nam.

Đây là kết quả của nhiều năm nỗ lực cải cách thể chế, hiện đại hóa hạ tầng giao dịch, minh bạch hóa thông tin doanh nghiệp. Tuy nhiên, nếu nhìn sâu hơn, sự kiện này không chỉ là tin vui về danh xưng mà còn là phép thử năng lực quản lý, chất lượng doanh nghiệp và bản lĩnh của nhà đầu tư Việt Nam trước làn sóng hội nhập tài chính toàn cầu.

Luật sư Nguyễn Quang Tuấn - Đoàn Luật sư Thành phố Hà Nội cho rằng: Việc nâng hạng thị trường là điều kiện quan trọng để Việt Nam tiếp cận các dòng vốn lớn từ các quỹ đầu tư quốc tế. Nhiều quỹ chỉ được phép đầu tư vào các thị trường mới nổi trở lên, do đó việc rời khỏi nhóm "cận biên" giúp Việt Nam mở ra cánh cửa tiếp nhận hàng tỷ đô la Mỹ vốn ngoại trong trung và dài hạn.

Theo tính toán của các tổ chức phân tích, chỉ riêng dòng vốn thụ động từ FTSE Emerging Markets Index có thể mang lại cho Việt Nam khoảng 1-2 tỷ USD nếu việc nâng hạng chính thức có hiệu lực vào năm 2026. Cùng với đó, dòng vốn chủ động từ các quỹ đầu tư lớn cũng sẽ gia tăng nhờ niềm tin vào môi trường đầu tư minh bạch và tiềm năng tăng trưởng bền vững của nền kinh tế Việt Nam.

Cơ hội và rủi ro song hành

Tuy nhiên, FTSE Russell vẫn dành cho Việt Nam giai đoạn thử thách kéo dài gần một năm để theo dõi khả năng đáp ứng thực tế các tiêu chí kỹ thuật và pháp lý. Hai yếu tố được nhấn mạnh là khả năng tiếp cận của nhà môi giới quốc tế và việc cải thiện quy trình thanh toán cùng giao dịch. 

Đây chính là hai bước quan trọng mà Việt Nam cần hoàn tất để được công nhận chính thức là thị trường mới nổi. Trong đó, việc mở tài khoản cho nhà đầu tư nước ngoài vẫn còn vướng quy định pháp lý phức tạp, thủ tục công chứng chưa đồng bộ, và cơ chế bù trừ thanh toán T cộng 2 còn hạn chế so với thông lệ quốc tế. Hệ thống hạ tầng giao dịch dù đã được nâng cấp, nhưng vẫn cần hoàn thiện khả năng xử lý lỗi và kết nối với các nền tảng môi giới nước ngoài.

Nhiều chuyên gia cảnh báo rằng thị trường chứng khoán Việt Nam đang đứng trước nhiều cơ hội nhưng cũng lắm rủi ro. Cơ hội nằm ở khả năng hút vốn, cải thiện định giá doanh nghiệp và gia tăng thanh khoản. Khi dòng vốn quốc tế chảy vào, các cổ phiếu có vốn hóa lớn, nền tảng kinh doanh ổn định, minh bạch và tuân thủ chuẩn mực quốc tế sẽ được hưởng lợi đầu tiên. Ngành ngân hàng, bất động sản khu công nghiệp và chứng khoán được dự báo sẽ là những lĩnh vực dẫn dắt trong giai đoạn mới.

Anh Trần Văn Chung, nhà đầu tư lâu năm trên thị trường chứng khoán Việt Nam nhận định: "Rủi ro lại nằm ở chính tâm lý của nhà đầu tư nội địa. Trong ngắn hạn, nhiều người có xu hướng đón sóng nâng hạng, đẩy giá cổ phiếu tăng nhanh trước khi dòng vốn thật sự đổ vào. Nếu kỳ vọng quá cao mà không có sự điều chỉnh hợp lý, thị trường có thể rơi vào trạng thái bong bóng tin tức, tăng nhanh rồi điều chỉnh mạnh".

Tuy nhiên, việc nâng hạng không đồng nghĩa Việt Nam đã đạt chuẩn của một thị trường trưởng thành. Trên thực tế, sự kiện này mới chỉ là điểm khởi đầu của một hành trình dài. Sau khi được nâng hạng, các doanh nghiệp niêm yết sẽ chịu sức ép lớn hơn về minh bạch thông tin, chuẩn mực báo cáo, quản trị công ty và trách nhiệm với cổ đông. Cơ quan quản lý cũng phải chứng minh năng lực điều hành linh hoạt, phản ứng nhanh với biến động, xử lý vi phạm công bằng và rõ ràng. Chỉ cần một sự cố gian lận, thao túng giá hoặc lỗi kỹ thuật lớn trong hệ thống giao dịch cũng có thể ảnh hưởng đến uy tín quốc gia trên bản đồ tài chính quốc tế.

Một khía cạnh quan trọng khác là tâm thế của nhà đầu tư trong nước. Trong nhiều năm, phần lớn nhà đầu tư cá nhân Việt Nam vẫn quen với tư duy lướt sóng, ảnh hưởng bởi tin đồn hoặc kỳ vọng ngắn hạn. Việc Việt Nam được nâng hạng sẽ buộc thị trường thay đổi cấu trúc hành vi đầu tư, chuyển từ đầu cơ sang đầu tư dựa trên giá trị. Khi dòng vốn ngoại tham gia sâu hơn, các chuẩn mực đầu tư quốc tế như xem trọng lợi nhuận dài hạn, dòng tiền thực và quản trị rủi ro sẽ chi phối mạnh hơn. Đây cũng là thời điểm nhà đầu tư nội phải học cách thích ứng, nâng cao khả năng phân tích và giữ kỷ luật tài chính thay vì chạy theo phong trào.

Các doanh nghiệp Việt có cơ hội tiếp cận nguồn vốn rẻ hơn và nâng cao sức cạnh tranh quốc tế. Tuy nhiên, nếu quá phụ thuộc vào dòng vốn ngoại, Việt Nam có thể đối mặt với rủi ro đảo chiều khi kinh tế toàn cầu biến động.

Từ góc độ chính sách, cơ quan quản lý cần triển khai nhanh các giải pháp cụ thể để biến danh nghĩa nâng hạng thành thực chất nâng hạng. Trước hết là hoàn thiện khung pháp lý về giao dịch, đăng ký, mở tài khoản và chuyển tiền của nhà đầu tư nước ngoài. Tiếp theo là xây dựng cơ chế giám sát minh bạch, ứng dụng công nghệ để phát hiện thao túng và giao dịch nội gián. Đồng thời cần thúc đẩy doanh nghiệp nâng cấp chuẩn báo cáo tài chính theo thông lệ quốc tế, khuyến khích cổ đông lớn, đặc biệt là doanh nghiệp nhà nước, minh bạch thông tin và cải thiện quản trị.