Cơ hội lớn nhưng nhiều rủi ro khi khởi nghiệp trên mạng xã hội

Phụ nữ có lợi thế khi khởi nghiệp trên mạng xã hội

+ Ông nhận xét như thế nào về thực trạng khởi nghiệp trên mạng xã hội của phụ nữ Việt Nam hiện nay?

Theo tôi, mạng xã hội đang trở thành một "mặt bằng giá rẻ" và công cụ hữu ích cho phụ nữ khởi nghiệp, đặc biệt là những người không thiếu nền tảng về vốn, kiến thức và kinh nghiệm. Ngày càng nhiều chị em tận dụng mạng xã hội để kinh doanh các mặt hàng quen thuộc như mỹ phẩm, thời trang, đồ ăn homemade hay dịch vụ đào tạo trực tuyến. Chỉ với một chiếc điện thoại thông minh, phụ nữ có thể vừa quản lý công việc, vừa chăm sóc gia đình.

Tuy vậy, tôi nhận thấy rằng phần lớn chị em vẫn khởi nghiệp theo kiểu tự phát, thiếu sự chuẩn bị. Do vậy chỉ mới một số người xây dựng thương hiệu cá nhân chuyên nghiệp và phát triển được quy mô, còn đa số vẫn nhỏ lẻ và tỉ lệ thất bại cũng không nhỏ.

+ Ông có thể nói rõ hơn về những lợi thế của phụ nữ khi khởi nghiệp nói chung và của phụ nữ nói riêng?

Trước hết là chi phí để khởi nghiệp trên mạng xã hội rất thấp, gần như ai cũng có thể bắt đầu. Với cách truyền thống, để khởi nghiệp cần vốn lớn cho mặt bằng, quảng cáo, nhân sự… thì nay chỉ cần tài khoản mạng xã hội đã có thể tiếp cận thị trường hàng triệu người. Theo báo cáo Meta 2024, hơn 70% doanh nghiệp nhỏ do phụ nữ điều hành ở châu Á coi mạng xã hội là kênh tiếp thị quan trọng nhất.

Phụ nữ có nhiều lợi thế tự nhiên khi khởi nghiệp trên mạng xã hội. Họ thường nhạy bén với xu hướng tiêu dùng, đặc biệt trong lĩnh vực thời trang, làm đẹp, ẩm thực và chăm sóc gia đình - những ngành dễ lan tỏa mạnh trên môi trường số. Khả năng kết nối, thấu cảm và chăm chút chi tiết giúp họ xây dựng cộng đồng gắn bó, tạo sự tin tưởng từ khách hàng. Bên cạnh đó, mạng xã hội cho phép phụ nữ linh hoạt cân bằng giữa công việc và gia đình, vừa khởi nghiệp với chi phí thấp, vừa phát huy thế mạnh trong giao tiếp và kể chuyện để biến sản phẩm thành trải nghiệm gần gũi, đáng tin cậy.

+ Ông có thể chỉ ra những xu hướng kinh doanh mới nào đang nở rộ nhờ mạng xã hội mà phụ nữ có thể tận dụng?

Theo tôi, hiện có ba xu hướng khởi nghiệp rất tiềm năng mà phụ nữ nắm giữ nhiều lợi thế. Trước hết là thương mại điện tử qua mạng xã hội (social commerce), dự báo đến năm 2025 thị trường Việt Nam có thể đạt gần 7 tỷ USD. Phụ nữ vốn nhạy bén với nhu cầu tiêu dùng, thời trang, làm đẹp và chăm sóc gia đình, nên dễ dàng lựa chọn sản phẩm phù hợp thị hiếu, tạo nội dung hấp dẫn và giao tiếp khéo léo với khách hàng.

Tiếp theo là kinh tế sáng tạo nội dung (creator economy) vì phụ nữ dễ trở thành trở thành KOL, KOC hay influencer trong lĩnh vực làm đẹp, ẩm thực, sức khỏe hơn nam giới rất nhiều. Và cuối cùng là mô hình kinh doanh dựa vào cộng đồng trực tuyến như các nhóm mẹ và bé, chăm sóc gia đình, dinh dưỡng, vốn là thế mạnh kết nối của phụ nữ. Mạng xã hội đang tạo hệ sinh thái đa tầng, nơi phụ nữ có thể bắt đầu từ rất nhỏ nhưng có cơ hội vươn xa.

+ Theo ông, đâu là những ngành nghề hoặc mô hình khởi nghiệp tiềm năng nhất cho phụ nữ trong giai đoạn này trên mạng xã hội?

Theo tôi có một số nhóm ngành đang rất tiềm năng và phù hợp với phụ nữ. Đầu tiên là làm đẹp, thời trang và chăm sóc sức khỏe, những lĩnh vực gắn với nhu cầu thường nhật và dễ lan tỏa trên mạng xã hội. Tiếp theo là ẩm thực và dịch vụ gia đình, phù hợp xu hướng "ăn sạch, sống xanh" và khả năng cân bằng vai trò gia đình và công việc. Thứ ba là giáo dục, kỹ năng mềm và dịch vụ trực tuyến vì nhu cầu học, tư vấn, chăm sóc tinh thần đang tăng mạnh.

Muốn thành công phải quản trị khủng hoảng truyền thông

+ Bên cạnh cơ hội, phụ nữ phải đối mặt với những khó khăn gì khi khởi nghiệp trên nền tảng mạng xã hội?

Rào cản đầu tiên là kỹ năng quản trị. Nhiều chị em có ý tưởng sáng tạo nhưng chưa được đào tạo bài bản về kinh doanh. Thứ hai là áp lực thời gian, vừa chăm sóc gia đình vừa vận hành kinh doanh khiến họ dễ kiệt sức. Thứ ba là rủi ro môi trường mạng như bình luận tiêu cực, cạnh tranh thiếu lành mạnh, hàng giả, lừa đảo. Một khảo sát của Meta 2023 cho thấy hơn 40% nữ doanh nhân nhỏ ở Đông Nam Á từng khủng hoảng niềm tin do tấn công thông tin sai lệch. Cuối cùng là định kiến, nhiều người cho rằng công việc online "không bền vững", khiến phụ nữ e dè trong mở rộng kinh doanh.

Nhưng nguy cơ lớn nhất là khủng hoảng truyền thông, chỉ một bình luận tiêu cực, clip cắt ghép sai lệch hay thông tin chưa kiểm chứng cũng có thể khiến một thương hiệu bị đổ sập trong chốc lát. Bởi đặc thù của kinh doanh trên mạng xã hội là thương hiệu gắn với nhân hiệu nên càng khó quản lý. Do vậy, đã xác định kinh doanh trên mạng xã hội chị em cần phải chuẩn bị một cái bài bản về quản trị khủng hoảng truyền thông.

+ Theo ông, đâu là những kỹ năng quan trọng nhất mà phụ nữ cần trang bị nếu muốn khởi nghiệp thành công trong thời đại mạng xã hội?

Đầu tiên và quan trọng nhất là xây dựng thương hiệu cá nhân và storytelling, chính yếu tố này tạo khác biệt và gắn kết khách hàng. Tiếp theo là chị em phải biết sử dụng công cụ số, phân tích dữ liệu, tối ưu quảng cáo để tiết kiệm chi phí và gia tăng hiệu quả. Ba là biết giao tiếp trực tuyến một cách khéo léo để giữ chân khách hàng. Và cuối cùng là phải tư duy sáng tạo và học hỏi liên tục, bởi mạng xã hội thay đổi từng ngày. Đây là hành trang để phụ nữ khẳng định vị thế trong môi trường cạnh tranh số.

+ Đối với những phụ nữ muốn khởi nghiệp trên mạng xã hội nhưng không có nền tảng thì nên tìm kiếm sự hỗ trợ từ đâu để có thể triển khai một cách bài bản, chắc chắn hơn?

Tôi thấy trong những năm gần đây có nhiều sáng kiến hỗ trợ phụ nữ khởi nghiệp nói chung và trên mạng xã hội nói riêng đã ra đời. Từ các chương trình của các cơ quan nhà nước, các tổ chức phi chính phủ đến các chương trình của các nền tảng. Ngoài ra cũng có nhiều doanh nghiệp được thành lập chuyên về từng mảng kinh doanh gắn với mạng xã hội cũng tuyển dụng các đại lý, cộng tác viên. Chị em cũng có thể tham gia để học hỏi kinh nghiệm theo hình thức "khởi nghiệp trong công ty".

Tuy nhiên, điều quan trọng là chị em nên tìm hiểu kỹ các chương trình để đảm bảo sự chính xác. Nguyên tắc đầu tiên là phải "thực người thực việc" không nên tham gia khi chỉ biết qua mạng xã hội mà chưa có sự gặp mặt trực tiếp và kiểm chứng để tránh bị lừa đảo hoặc không phù hợp.

- Xin cảm ơn ông về những chia sẻ thiết thực này cho bạn đọc Thế giới Phụ nữ! 

Phụ nữ sẽ đóng góp quan trọng trong kinh tế số

Nói về xu hướng khởi nghiệp của phụ nữ trong 5-10 năm tới dưới tác động của mạng xã hội và kinh tế số, TS Lê Ngọc Sơn cho rằng: Khởi nghiệp của phụ nữ sẽ dịch chuyển từ bán hàng nhỏ lẻ sang sáng tạo nội dung, edtech, healthtech và kinh tế chia sẻ. Mạng xã hội vẫn giữ vai trò trung tâm nhưng đa dạng hơn, không chỉ bán hàng mà còn xây dựng cộng đồng, khai thác dữ liệu. Toàn cầu hóa cũng mở cơ hội để phụ nữ Việt tiếp cận khách hàng quốc tế qua thương mại điện tử xuyên biên giới. Tuy nhiên, cạnh tranh khốc liệt đòi hỏi học hỏi công nghệ, quản trị dữ liệu và phát triển hệ sinh thái hỗ trợ lẫn nhau. Nếu được hỗ trợ đúng cách, phụ nữ sẽ trở thành lực lượng kiến tạo quan trọng của nền kinh tế số.