Khi con trộm tiền - cơ hội để bố mẹ dạy con nhiều bài học giá trị

Đừng vội hạ nhục con

Có sạp hàng bán quần áo ở chợ, mỗi chiều tối về đến nhà, chị Phạm Thị Thành thường để túi tiền của mình ở trong phòng ngủ của hai vợ chồng. Theo thói quen, sau khi cơm nước xong, lúc nghỉ ngơi chị mới bắt đầu đếm lại số tiền hàng bán trong cả ngày. Thỉnh thoảng chị cộng số tiền với số hàng bán được thấy không khớp, có vẻ như thiếu hụt đâu đó 500, 300 nghìn đồng. Tuy nhiên chị cũng không chắc lắm và nghĩ do mình nhớ nhầm nên cũng không để ý.

Thời gian gần đây, đa số khách mua hàng đều chuyển khoản nên số tiền mặt thu về khá ít. Lúc này chị mới phát hiện ra mình bị mất tiền. Để xóa bỏ nghi ngờ luôn canh cánh trong lòng, chị đã âm thầm lắp camera trong phòng ngủ. Mấy ngày sau, chị choáng váng khi tận mắt chứng kiến cậu con trai lén lút lấy tiền trong túi của mẹ.

Con chị năm nay học lớp 11, là một học sinh giỏi, ngoan ngoãn. "Con cần tiền để mua trà sữa, thỉnh thoảng mời các bạn con đi ăn, nếu con xin chắc bố mẹ sẽ không cho", cậu bé thú nhận.

Vì quá tin tưởng ở con, chị Thành sốc nặng, không kìm chế được đã buông lời chửi mắng, chì chiết con. Không dừng lại ở đó, mỗi bữa cơm gia đình chị đều mang chuyện này ra để nói, khiến con chị chỉ biết cúi gằm mặt. Không khí gia đình rất nặng nề, cô giáo liên tục nhắc gia đình chú ý vì con học không tập trung, rất sa sút, không còn vui đùa với các bạn nữa...

Với những vụ việc tương tự, đa phần cha mẹ đều chì chiết, đay nghiến con khiến nảy sinh nhiều tiêu cực ở trẻ.

Theo PGS.TS Trần Thành Nam - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục, ĐHQG Hà Nội - hành vi ăn trộm của con cũng cần phải căn cứ vào độ tuổi phát triển. Thông thường trẻ tuổi lớp 1, 2 có hành vi ăn trộm cũng không phải là vấn đề nghiêm trọng, đặc biệt nếu các em chưa ý thức rõ về quyền sở hữu.

Thế nên, khi phát hiện con lấy trộm tiền, người phát hiện (là bố hoặc mẹ) cần chọn thời điểm và không gian riêng tư phù hợp để nói chuyện với con. Bắt đầu bằng việc hỏi nhẹ nhàng "Con có thể kể cho bố/mẹ nghe có chuyện gì đã xảy ra?". Đừng làm toáng lên và không nhất thiết phải để cho cả gia đình biết.

Cần có kỹ năng "lắng nghe" (bản thân mình phải lắng lại khỏi những giả định và suy đoán thảm họa hóa vấn đề để nghe con). Hiểu thật rõ lý do để có thể hỗ trợ giải quyết vấn đề từ gốc rễ.

Hãy xem đây là cơ hội để giáo dục lại con về giá trị, về quyền sở hữu, về sự tôn trọng, hiểu tiền bạc đằng sau đó là công sức lao động, là những giọt mồ hôi của người khác để con hiểu sự vất vả và quý trọng đồng tiền kết tinh của sức lao động.

Sau đó cha mẹ có thể đặt ra các hình thức phạt. Ví dụ như con sẽ phải dùng sức lao động để bù lại số tiền con đã trót ăn trộm và tiêu mất. Ký kết một hợp đồng hành vi về việc không được tái phạm cũng như mở ra các cơ hội để con có thể chia sẻ những bí mật khó nói của việc cần tiền hay những cách thức để con có thể kiếm tiền từ sức lao động của con.

Khi đưa ra hình thức phạt, cha mẹ cần chú ý phải rất khéo léo để thể hiện rằng cha mẹ rất yêu thương con nhưng cha mẹ không đồng ý với hành vi sai của con. Phạt hành vi sai không đồng nghĩa với việc cha mẹ không yêu thương con. Ví dụ: "Con có làm sai nhưng bố/mẹ vẫn yêu con và muốn giúp con học cách làm đúng."

"Một điều bố mẹ cũng cần nhớ là không được 'nhớ dai'. Sau khi con nhận ra sai lầm, đã dùng sức lao động để chuộc lại lỗi. Hãy học cách quên sự việc này. Đừng bao giờ nhắc lại sự việc, nhất là ở những nơi có mặt người khác", TS. Trần Thành Nam đặc biệt lưu ý.

Giúp con trưởng thành sau những hành vi sai lầm

Theo TS.Trần Thành Nam, với mục tiêu giáo dục, đây là một tình huống mà nhân cơ hội này bố mẹ có thể dạy con nhiều bài học giá trị. Ví dụ như dạy con tôn trọng sức lao động của người khác. Lấy trộm tiền là lấy đi nhiều giờ làm việc vất vả của người khác, kể cả khi ta lấy vì những mục đích tốt.

Dạy cho con cách thấu cảm và biết đặt mình vào hoàn cảnh của người khác qua đó có thể học cách điều chỉnh hành vi của mình về sau. Ví dụ: "Con nghĩ khi con lấy tiền của bố/mẹ mà không xin phép, bố/mẹ sẽ cảm thấy thế nào?", "Hãy thử tưởng tượng con phải làm việc nhà vất vả cả một tháng để tiết kiệm được số tiền này nhưng lại bị một người bạn lấy mất, con sẽ cảm thấy như thế nào?".

Dạy con tự nhận trách nhiệm và sẵn sàng sửa sai. Ai lớn lên cũng sẽ phải mắc lỗi và gặp những thất bại. Hãy rèn cho con biết chấp nhận cái sai, nhận ra trách nhiệm của mình để rút ra bài học và vượt qua những sai lầm/thất bại. Ví dụ, bố mẹ hãy để cho trẻ lựa chọn một nhiệm vụ con sẽ phụ trách để bù lại số tiền đã lấy và tiêu như "Từ giờ con sẽ phụ trách việc dọn phòng của mình", "Con sẽ giúp bố mẹ một số việc nhà như tưới cây, đổ rác và xếp bát vào máy rửa để vận hành nhé"

Hãy tạo cơ hội để trẻ có thể thể hiện sự quan tâm đến người khác mà không cần phải dùng tiền. Ví dụ như tham gia những hoạt động tình nguyện, giúp đỡ những người bạn khó khăn. Và quan trọng nhất là hãy chú ý để bắt được những khoảnh khắc trẻ có hành vi tích cực, dù nhỏ, hãy khen ngợi để trẻ cảm thấy được động viên và muốn tiếp tục làm những hành vi tốt đó.

Bên cạnh đó, những nghiên cứu chỉ ra nếu đứa trẻ xây dựng được lòng tự trọng và hình ảnh bản thân tích cực thì sẽ sống thành công và hạnh phúc hơn, có tinh thần đấu tranh với cái xấu, có tư duy phản biện tốt, biết kiểm soát cảm xúc và ứng xử một cách có trách nhiệm với bản thân. Xấu hổ và sợ hãi chỉ làm đứa trẻ thu mình, tự ti, không thể phát huy hết tiềm năng và có nhiều nguy cơ dẫn đến lo âu, trầm cảm khi đối diện với khó khăn, thất bại.

"Tóm lại, khi đối mặt với hành vi sai của con, bố mẹ cần kiên nhẫn, kỳ công và yêu thương hơn. Hãy xem hành vi sai của con là cơ hội để chúng ta biết được những lỗ hổng giáo dục mà cha mẹ cần có trách nhiệm bù đắp, sửa sai và phát triển những phẩm chất tốt đẹp giúp con trở thành công dân tốt sau này", TS. Trần Thành Nam nhấn mạnh.