Cộng đồng phát triển bền vững hơn khi phụ nữ được trao quyền

- Ông nhấn mạnh đến mối quan hệ giữa "đói nghèo" và "con chữ" đối với phụ nữ, trẻ em dân tộc thiểu số (DTTS). Ông có thể phân tích rõ hơn về điều này?

Trong thực tế, "đói nghèo" và "con chữ" luôn tồn tại mối quan hệ cơ hữu, gắn bó và tương tác chặt chẽ với nhau. Ở nhiều vùng đồng bào DTTS, phụ nữ và trẻ em gái chịu nhiều thiệt thòi, ít có cơ hội tiếp cận giáo dục, dẫn đến vòng luẩn quẩn: thiếu tri thức đến đến thiếu cơ hội phát triển kinh tế và dễ tái nghèo.

Nếu coi giáo dục là "chiếc chìa khóa vàng" thì với phụ nữ đồng bào dân tộc thiểu số, đó còn là công cụ giúp họ tự tin bước ra khỏi khuôn khổ gia đình, khẳng định quyền năng kinh tế - xã hội.

Khi người phụ nữ biết chữ, họ có thể tham gia các lớp tập huấn, nắm bắt kỹ năng sản xuất, tiếp cận thông tin về thị trường, thậm chí khởi nghiệp và chủ động đổi mới sáng tạo. Với trẻ em, nhất là trẻ em gái, "con chữ" chính là nền tảng để thoát ly khỏi định kiến và khuôn mẫu giới, để trẻ em gái dám mơ ước và chinh phục những khát vọng lớn hơn.

Trong khi đó, đói nghèo lại chính là rào cản lớn khiến nhiều gia đình buộc con em nghỉ học, đặc biệt là bé gái. Ở nhiều địa phương, tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết vẫn tồn tại, càng khiến phụ nữ và trẻ em gái khó vươn lên.

Vì vậy, muốn giải quyết tận gốc nghèo bền vững thì phải đồng thời tháo gỡ hai nút thắt: cải thiện kinh tế và đưa "con chữ" đến gần hơn với phụ nữ, trẻ em dân tộc thiểu số.

- Ông có thể chia sẻ về những kết quả nổi bật khi triển khai Dự án 8 "Thực hiện bình đẳng giới và giải quyết những vấn đề cấp thiết đối với phụ nữ và trẻ em" trong Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS&MN giai đoạn 2021-2025?

Sau vài năm triển khai, Dự án 8 - "Thực hiện bình đẳng giới và giải quyết những vấn đề cấp thiết đối với phụ nữ và trẻ em" đã mang lại nhiều tín hiệu tích cực.

Ở xã Sơn Dung (Quảng Ngãi), chính quyền địa phương đã nhiều lần tổ chức lấy ý kiến công khai, thành lập các tổ truyền thông cộng đồng, hỗ trợ phụ nữ chuyển đổi nghề, đồng thời tăng cường cơ sở vật chất cho các trường học.

Trẻ em có điều kiện học tập tốt hơn, phụ nữ được tập huấn kỹ năng quản lý, tham gia phát triển sinh kế, từng bước ổn định đời sống gia đình và nâng cao vị thế của mình.

Tại tỉnh Lai Châu, với tỷ lệ hộ nghèo cao, nhờ Dự án 8 mà phụ nữ đồng bào DTTS bắt đầu mạnh dạn tham gia các hoạt động phát triển cộng đồng.

Đặc biệt, sự phối hợp giữa chính quyền với doanh nghiệp, như việc khởi công xây dựng phòng học mới, đã "nâng cánh ước mơ", tiếp thêm động lực cho hành trình đến trường tìm đến con chữ, là cầu nối giúp hiện thực hóa ước mơ thoát nghèo nhờ con chữ cho học sinh nơi vùng biên giới.

Còn ở Trà Vinh (nay là Vĩnh Long), việc lồng ghép công nghệ thông tin, xây dựng các câu lạc bộ "Thủ lĩnh của sự thay đổi", với mục tiêu đảm bảo tiếng nói và sự tham gia thực chất của phụ nữ và trẻ em trong các chương trình phát triển kinh tế - xã hội của địa phương; giám sát và phản biện; hỗ trợ phụ nữ tham gia lãnh đạo trong hệ thống chính trị tại cơ sở.

Trong công tác xóa mù chữ, tỉnh đã mạnh dạn đầu tư, cải thiện cơ sở vật chất, trang thiết bị, mở các lớp xóa mù chữ cho hơn 1.400 học viên đã tạo bước tiến lớn. Phụ nữ Khmer ở đây không chỉ thoát nghèo mà còn vươn lên làm chủ các mô hình sinh kế, tích cực góp phần phát triển cộng đồng.

Điểm chung dễ nhận thấy ở các địa phương là phụ nữ và trẻ em đã được đặt vào vị trí trung tâm của chiến lược phát triển, trở thành những chủ thể thụ hưởng trực tiếp các chính sách.

Đây không chỉ là sự điều chỉnh về công tác quản lý nhà nước, mà còn là bước tiến mang tính đột phá, khẳng định rõ định hướng của Đảng và Nhà nước trong việc đề cao, phát huy quyền năng, tiềm năng và giá trị của phụ nữ và trẻ em gái đồng bào DTTS.

- Ông cũng chỉ ra rằng tỷ lệ thoát nghèo còn thấp, tái nghèo vẫn cao. Theo ông, đâu là nguyên nhân chính và cần giải pháp gì trong giai đoạn tới?

Có thể thấy một số nguyên nhân nổi bật:

- Thứ nhất, nguồn lực ngân sách phân bổ chưa đồng đều, một số địa phương còn lúng túng trong triển khai.

- Thứ hai, cơ sở hạ tầng giáo dục tại nhiều vùng còn xuống cấp, dẫn đến tỷ lệ học sinh bỏ học cao.

- Thứ ba, nhận thức xã hội, đặc biệt là định kiến giới, vẫn là rào cản lớn. Không ít phụ nữ e dè khi tham gia các chương trình thoát nghèo, trong khi trẻ em gái vẫn chịu thiệt thòi về cơ hội học tập, đặc biệt là tại các vùng có đông đồng bào DTTS sinh sống.

-Thứ tư, công tác phối hợp, lồng ghép giới đôi khi chưa đồng bộ, dẫn đến hiệu quả chưa cao.

Trong giai đoạn 2025 - 2030, tôi cho rằng cần tập trung vào 5 nhóm giải pháp:

1. Dân chủ hóa ở cơ sở: Lắng nghe tiếng nói người dân trước - trong - sau khi triển khai dự án.

2. Phát huy nội lực địa phương: Khuyến khích phụ nữ mạnh dạn làm chủ kinh tế hộ gia đình, đồng thời huy động thêm nguồn lực xã hội.

3. Đẩy mạnh truyền thông: Xóa bỏ định kiến, khuôn mẫu giới; phát huy vai trò của người có uy tín trong cộng đồng, đặc biệt là phụ nữ; thúc đẩy tính cố kết cộng đồng và phát triển xã hội bền vững thông qua các tổ chức tôn giáo, tín ngưỡng tại địa phương.

4. Chuyển đổi số: Hướng dẫn phụ nữ DTTS sử dụng công nghệ trong quản lý sinh kế, truyền thông, mở rộng thi trường.

5. Chú trọng giáo dục: Đặc biệt quan tâm đến trẻ em gái DTTS với quyết tâm "không để bất kỳ trẻ em nào ở lại phía sau".

Nếu làm tốt những giải pháp này, tôi tin rằng phụ nữ và các em nhỏ vùng đồng bào DTTS sẽ có cơ hội vươn lên mạnh mẽ, góp phần giảm nghèo bền vững.

- Nhìn rộng hơn, ông đánh giá thế nào về vai trò của phụ nữ DTTS trong sự nghiệp phát triển đất nước hiện nay?

Phụ nữ DTTS không chỉ là người giữ gìn bản sắc văn hóa mà còn là lực lượng quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội. Họ chính là "hạt nhân" kết nối gia đình - cộng đồng - xã hội. Khi phụ nữ được trao quyền, cả cộng đồng sẽ phát triển bền vững hơn.

Tôi đặc biệt ấn tượng với hình ảnh những phụ nữ Khmer ở Vĩnh Long mạnh dạn khởi nghiệp; hay những phụ nữ H’Mông, Dao ở Sơn Dung, Phong Thổ (cũ) vượt lên khó khăn, chủ động đổi mới tư duy, tăng gia sản xuất và cùng con cái đến lớp. Đó là minh chứng sống động cho khát vọng vươn lên của phụ nữ đồng bào DTTS.

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế, việc phát huy quyền năng của phụ nữ đồng bào DTTS càng trở nên cần thiết. Đảng và Nhà nước đã xác định bình đẳng giới là nhiệm vụ chiến lược, gắn liền với mục tiêu phát triển bền vững.

Nhưng quan trọng hơn, chính bản thân mỗi chị em cần tin vào năng lực của mình, dám thay đổi "nếp nghĩ, cách làm" để không chỉ thoát nghèo mà còn làm chủ cuộc sống.

Tôi tin rằng, với sự chung tay của cả hệ thống chính trị, của các tổ chức xã hội, cộng đồng, doanh nghiệp và đặc biệt là nỗ lực từ chính phụ nữ và trẻ em, mục tiêu về một cộng đồng DTTS thịnh vượng, bình đẳng và hạnh phúc hoàn toàn có thể thành hiện thực.

- Xin trân trọng cảm ơn ông!