Công lý hạt nhân: Góc nhìn nữ quyền ở Kazakhstan

Trong một cuộc phỏng vấn với tờ Astana Times, Seitenova đã chia sẻ hành trình tự nhìn nhận bản thân đã dẫn cô đến những câu chuyện chưa từng được kể liên quan đến các vụ thử hạt nhân tại Semipalatinsk một thời. 

Không giống như các phim tài liệu khác tập trung vào sự tàn phá về thể chất do thử nghiệm hạt nhân gây ra, "Jara" nhấn mạnh sự kỳ thị và những thách thức mà phụ nữ phải đối mặt, đồng thời làm nổi bật vai trò của họ trong cộng đồng địa phương. 

Cách tiếp cận của Seitenova không phải là phóng đại nỗi đau mà là thể hiện sự kiên cường và bền bỉ của những người phụ nữ này. "Có hàng trăm bộ phim về hậu quả của thử nghiệm hạt nhân tại Kazakhstan. 

Bạn có thể tìm thấy chúng trên YouTube, thường do các nhà báo hoặc nhà làm phim phương Tây thực hiện. Chúng thường tập trung vào việc Semei là "nơi bị tàn phá nặng nề nhất trên Trái đất". Nhưng điều tôi muốn nói là một điều gì đó khác biệt. Tôi không muốn biến cộng đồng của mình thành nạn nhân. Tôi không muốn gây sốc", Seitenova chia sẻ.

Thay vào đó, cô khắc họa những người phụ nữ không chỉ là những người sống sót thụ động mà còn là những nhà lãnh đạo ủng hộ sự thay đổi. Bộ phim mang đến một góc nhìn mới mẻ - góc nhìn tôn vinh quyền tự quyết của phụ nữ trong việc đối mặt với những hậu quả của thử nghiệm hạt nhân. 

Cam kết của Seitenova đối với việc kêu gọi bảo vệ công lý cho những người bị ảnh hưởng bắt nguồn từ trải nghiệm cá nhân và cộng đồng của cô. Là thế hệ thứ ba trong gia đình bị ảnh hưởng bởi các vụ thử hạt nhân ở khu vực xung quanh bãi thử Semipalatinsk cũ, Seitenova đã tìm cách tạo không gian an toàn cho phụ nữ chia sẻ câu chuyện của mình.

Seitenova cho biết, trước khi ý tưởng về "Jara" bắt đầu hình thành, cô đã xây dựng một nền tảng vững chắc trong hoạt động vận động nhân quyền ở Kazakhstan, tập trung vào công bằng xã hội và sự tham gia của công dân. 

Mối quan tâm của cô đối với giải trừ vũ khí hạt nhân ngày càng sâu sắc sau khi tham dự một hội nghị quốc tế vào năm 2018 và trong quá trình học thạc sĩ về giới, chủ nghĩa thực dân và chính sách hạt nhân.

Tác phẩm của Seitenova không chỉ tập trung vào giải trừ vũ khí hạt nhân mà còn vào mối giao thoa của nó với giới tính. Góc nhìn giới đóng vai trò trung tâm trong hoạt động của cô. Mặc dù "Jara" là một công cụ quan trọng để nâng cao nhận thức về những tác động của thử nghiệm hạt nhân, mục tiêu của Seitenova không chỉ đơn thuần là chia sẻ những câu chuyện. 

Cô đang thúc đẩy hành động cụ thể để cải thiện cuộc sống của những người bị ảnh hưởng bởi thử nghiệm hạt nhân, đặc biệt là ở Kazakhstan. 

"Tôi hy vọng chính phủ, quốc hội, các bộ sẽ xem xét và lắng nghe", Seitenova nói, đồng thời kêu gọi cải cách pháp luật nhằm đảm bảo an sinh xã hội và chăm sóc sức khỏe tốt hơn cho những người bị ảnh hưởng bởi thử nghiệm hạt nhân.

Cô chỉ ra những lỗ hổng trong luật hiện hành của Kazakhstan về những người sống sót sau thử nghiệm hạt nhân, đặc biệt là luật về an sinh xã hội cho những công dân bị ảnh hưởng bởi thử nghiệm hạt nhân, mà cô nhấn mạnh cần được cập nhật để phục vụ các gia đình hiệu quả hơn. 

"Việc tầm soát ung thư và cơ sở hạ tầng y tế đã xuống cấp", cô nói. Người dân ở khu vực Abai, nơi từng là bãi thử hạt nhân, gặp nhiều khó khăn khi tiếp cận dịch vụ chăm sóc y tế.

Vai trò của Kazakhstan trong giải trừ vũ khí toàn cầu

"Việc từ bỏ vũ khí hạt nhân là hoàn toàn có thể, và Kazakhstan đã làm được điều đó", Seitenova nói. Cô đề cập đến việc nước này ủng hộ các thỏa thuận quốc tế như Hiệp ước Cấm Vũ khí Hạt nhân (TPNW). 

"Mọi người thường nói Kazakhstan không có lựa chọn nào khác nhưng thực tế là: Chúng tôi đã từ bỏ chúng. Đó là bài học đầu tiên. Bài học thứ hai là Kazakhstan là một trong những quốc gia đầu tiên trên thế giới thông qua luật hỗ trợ những người sống sót sau các vụ thử hạt nhân năm 1992. 

Đó là điều mà nhiều quốc gia khác đã không làm được, đặc biệt là những quốc gia chịu trách nhiệm về các tác hại hạt nhân. Bài học thứ ba là vai trò của Kazakhstan trên trường quốc tế. 

Các nhà ngoại giao của chúng tôi đã làm nhiều việc đáng kinh ngạc trong việc vận động giải trừ quân bị, khởi xướng các nghị quyết của Liên hợp quốc, thúc đẩy việc công nhận Ngày Quốc tế Chống Thử nghiệm Hạt nhân 29/8. Tôi thấy sức mạnh trong việc lựa chọn hòa bình thay vì hủy diệt; Kazakhstan đã và đang làm điều đó", cô nói thêm.

Tuy nhiên, vẫn còn nhiều việc phải làm, đặc biệt là trong việc đảm bảo rằng các cộng đồng bị ảnh hưởng ở các quốc gia chưa tham gia TPNW không bị bỏ lại phía sau. Theo cô Seitenova, một giải pháp được đề xuất là thành lập một hội đồng độc lập có thể phân bổ ngân sách dựa trên nhu cầu, bất kể tình trạng hiệp ước của quốc gia đó.

Mặc dù còn nhiều thách thức nhưng Seitenova vẫn tràn đầy hy vọng. Cô tìm thấy sức mạnh trong cộng đồng của mình và trong sự hiện diện ngày càng tăng của những người bị ảnh hưởng bởi hạt nhân trong các cuộc thảo luận toàn cầu. 

Cô nhấn mạnh rằng "cuộc chiến" vì công lý hạt nhân không chỉ là về quá khứ mà còn là việc định hình một tương lai, nơi không ai khác phải sống với những tác động tàn khốc của vũ khí hạt nhân. 

"Tôi cảm thấy mình đã đóng góp một phần nhỏ bé vào việc thay đổi cuộc trò chuyện, và điều đó tiếp thêm sức mạnh cho tôi. Bởi vì cuối cùng, chúng tôi đang đấu tranh cho hòa bình, chứ không phải một ý tưởng trừu tượng", Seitenova nói.