Đại biểu Quốc hội đề nghị nền tảng số phải trả phí cho báo chí nếu trích dẫn thông tin

Báo chí Việt Nam bị bất bình đẳng ngay trên sân chủ quyền

Chiều 24/11, góp ý cho dự án Luật Báo chí (sửa đổi), đại biểu Trịnh Thị Tú Anh (đoàn Lâm Đồng) đề cập đến tình trạng nhiều trang thông tin không phải cơ quan báo chí nhưng thường xuyên trích dẫn, đăng lại nội dung từ báo chí chính thống rồi sau đó thay đổi tiêu đề, cắt dán, thậm chí xuyên tạc thông tin để câu view và kiếm tiền quảng cáo.

"Việc khai thác miễn phí các bài phân tích chuyên sâu, điều tra tốn kém đã làm mất giá trị nội dung gốc và bào mòn doanh thu của các tòa soạn - yếu tố sống còn của báo chí chuyên nghiệp", nữ đại biểu tỉnh Lâm Đồng nói.

Theo bà Trịnh Thị Tú Anh, các thuật toán trên các nền tảng số hiện nay ưu tiên nội dung giật gân, câu view, cảm xúc mạnh, khiến bài viết chuẩn xác và cân bằng của báo chí bị đẩy xuống. Doanh thu quảng cáo và độc giả vì thế bị chuyển hướng sang những kênh câu view, trong khi các cơ quan báo chí chịu trách nhiệm sản xuất nội dung lại thua thiệt. "Điều này làm xói mòn nguồn lực để duy trì một nền báo chí chuyên nghiệp", bà Tú Anh nói.

Từ thực tế đó, nữ đại biểu đề nghị bổ sung quy định về "quyền liên quan" của các cơ quan báo chí trên không gian mạng; đồng thời giao Chính phủ nghiên cứu cơ chế thương lượng, chia sẻ doanh thu của các nền tảng số lớn với cơ quan báo chí theo mô hình EU, Úc, Canada… nhằm tạo sự công bằng trên thị trường thông tin.

Về hoạt động báo chí trên không gian mạng, đại biểu Lê Thị Thu Hà (tỉnh Lào Cai) cho rằng, đây được xem là nội dung quan trọng và tác động trực tiếp đến chủ quyền số quốc gia. Tuy nhiên, đại biểu nhận thấy dự thảo đang tiếp cận theo tư duy truyền thống, trong khi các nền tảng xuyên biên giới đã thay đổi toàn bộ cấu trúc phân phối thông tin.

Thực tế, các nền tảng này sử dụng nội dung báo chí để thu lợi, chi phối thuật toán, phân phối thông tin, tự động tổng hợp, lập trình và trích đoạn tin tức mà không cần xin phép, không chia sẻ lợi nhuận, không chịu trách nhiệm pháp lý. Đồng thời, không thực hiện gỡ bỏ tin sai theo yêu cầu của cơ quan có thẩm quyền.

Vì thế, nữ đại biểu cho rằng nếu Luật Báo chí không đặt ra các nghĩa vụ pháp lý tối thiểu, báo chí Việt Nam sẽ mãi ở thế bất bình đẳng ngay chính trên sân chủ quyền của mình.

Theo đó, bà đề nghị bổ sung 3 nhóm nghĩa vụ bắt buộc đối với các nền tảng xuyên biên giới. Bao gồm nghĩa vụ chia sẻ doanh thu, bảo vệ giá trị đầu tư của báo chí, nghĩa vụ gỡ bỏ nội dung sai phạm.

Tạo hành lang để báo chí trở thành năng lực mềm của quốc gia

Đại biểu Phạm Trọng Nhân (đoàn TPHCM) cho rằng, thực tế TikTok, Facebook, YouTube đang trở thành các kênh phân phối thông tin có sức lan tỏa cực lớn, vượt xa mô hình truyền thống và có ảnh hưởng đáng kể tới hành vi tiếp nhận thông tin của công chúng.

Từ đó, đại biểu đoàn TPHCM đề nghị Luật Báo chí bắt buộc phải đặt ra nghĩa vụ minh bạch thuật toán, nghĩa vụ cảnh báo sớm, nghĩa vụ phối hợp xử lý thông tin sai lệch và nghĩa vụ đảm bảo ưu tiên cho thông tin chính thống.

Vị đại biểu này phân tích, Luật Báo chí (sửa đổi) trong thời điểm không gian thông tin toàn cầu đã thay đổi tận gốc rễ dưới tác động của trí tuệ nhân tạo. Tốc độ lan truyền dữ liệu vượt xa tốc độ kiểm chứng của con người và thông tin trở thành một dạng quyền lực mới, thậm chí là vũ khí mới.

Những gì đang diễn ra trên thế giới từ làm giả hình ảnh lãnh đạo, thao túng bầu cử, tấn công tâm lý xã hội mà các clip, hình ảnh giả mạo từ AI lan truyền trên mạng xã hội trong đợt lũ vừa qua, theo ông Phạm Trọng Nhân, đã gây lo lắng trong cộng đồng.

Đó là một trong những ví dụ cho thấy không gian thông tin đã trở thành không gian chủ quyền mới của quốc gia - và trong không gian đó, báo chí chính là "lực lượng giữ tuyến đầu".

"Trong thời đại AI, tấn công truyền thông chính là tấn công an ninh quốc gia. Báo chí hôm nay không chỉ là phương tiện đưa tin mà là lá chắn nhận thức, là tường lửa tinh thần, là thiết chế bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, chủ quyền đất nước trước làn sóng thông tin xuyên biên giới", ông Phạm Trọng Nhân nhấn mạnh.

Theo ông, nếu không có báo chí mạnh, chính xác, có khả năng sử dụng AI thì thông tin xấu độc sẽ lấn át thông tin chính thống, thuật toán sẽ dẫn dắt thay vì sự thật dẫn dắt và chủ quyền thông tin sẽ bị xâm hại ngay trong đời sống hàng ngày.

Do đó, dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) phải tạo hành lang để báo chí trở thành năng lực mềm của quốc gia trong cuộc chiến bảo vệ tư tưởng trên không gian mạng.

"Khi máy móc có thể dựng hình, tạo tiếng nói, viết bài chỉ trong vài giây thì đạo luật này phải trở thành hàng rào pháp lý, hàng rào đạo đức và hàng rào kỹ thuật bảo vệ sự thật", ông Nhân nêu quan điểm và cho rằng sửa luật lần này không chỉ để ngành báo chí phát triển mà là để quốc gia an toàn, xã hội ổn định.