Dạy con về tiền để thành công trong cuộc sống

Nên dạy cho con về tiền từ sớm

Theo TS Vũ Thu Hương (nguyên giảng viên khoa Tiểu học, Đại học Sư phạm Hà Nội), trong xã hội Việt Nam ngày nay, việc dạy con về tiền bạc đã trở thành một nhu cầu cấp thiết. Bởi trẻ em đang lớn lên trong môi trường ngập tràn quảng cáo, mạng xã hội và những xu hướng tiêu dùng chóng vánh, rất dễ bị cuốn theo thói quen mua sắm thiếu kiểm soát. Nếu không được trang bị kiến thức, các con sẽ nhầm lẫn giữa nhu cầu thật và mong muốn nhất thời, coi tiền là thước đo giá trị bản thân.

Bên cạnh đó, sự bùng nổ của tài chính số, từ ví điện tử, mua sắm online cho tới dịch vụ "mua trước trả sau"… khiến việc tiêu tiền trở nên dễ dàng nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Trẻ có thể quen cảm giác "tiền ảo" ra đi chỉ bằng một cú chạm, mà không ý thức được hệ quả lâu dài. Thêm vào đó, các hình thức lừa đảo trực tuyến, đầu tư đa cấp, trò chơi nạp tiền ẩn phí… đều là nguy cơ mà trẻ em, nếu không được cha mẹ hướng dẫn, rất dễ trở thành nạn nhân.

Trong bối cảnh đó, vai trò của người mẹ càng trở nên quan trọng. Mẹ không chỉ là người quản lý ngân sách gia đình mà còn là "người thầy tài chính" gần gũi nhất của con. Từ việc chia sẻ hóa đơn điện nước, giải thích vì sao cần tiết kiệm, đến việc trao cho con quyền tự quản lý khoản tiền nhỏ, mẹ giúp con học cách chịu trách nhiệm, biết hoãn lại sự thoả mãn, và quan trọng hơn cả là biết dùng tiền đúng chỗ. Khi được dạy từ sớm, trẻ sẽ lớn lên tự tin, độc lập, và coi tiền như công cụ để xây dựng tương lai chứ không phải để chạy theo so sánh vật chất.

Thế nhưng trong nhiều gia đình, chuyện tiền bạc vẫn thường bị xem là nhạy cảm, thậm chí bị "cấm kỵ" trong các cuộc trò chuyện với con. Cha mẹ lo sợ rằng nói về tiền quá sớm sẽ khiến con chỉ biết đến vật chất, hoặc nghĩ rằng con còn nhỏ, chưa đủ hiểu. Nhưng thực tế, nghiên cứu của Đại học Cambridge (Anh) cho thấy trẻ từ ba tuổi đã hình thành khái niệm cơ bản về tiền, và đến bảy tuổi, thói quen tài chính của trẻ gần như đã định hình rõ rệt. Do vậy, nếu chờ đến khi con lớn mới bắt đầu chia sẻ, cha mẹ đã bỏ lỡ giai đoạn vàng để gieo mầm những thói quen lành mạnh.

Bên cạnh đó, không ít phụ huynh vẫn thực hiện những hành động vô tình tạo ra cách hiểu nhầm về tài chính cho con. Cụ thể, vẫn không ít bà mẹ vẫn sử dụng phương pháp thưởng tiền cho con khi đạt điểm cao trong khi các nghiên cứu chỉ ra cách làm này không giúp cải thiện kết quả học tập, mà còn khiến trẻ học vì phần thưởng hơn là niềm vui khám phá tri thức. Và nguy hiểm nhất chính là mâu thuẫn giữa lời nói và hành động, cha mẹ khuyên con tiết kiệm nhưng lại tiêu xài hoang phí trước mắt trẻ.

Dạy con về giá trị không phải cách chi tiêu

Mục đích quan trọng nhất trong việc dạy con về tiền bạc không phải để con tính toán hơn thua hay trở thành "nhà đầu tư nhí", mà là giúp con hình thành kỹ năng sống cốt lõi: biết phân biệt nhu cầu và mong muốn, biết trân trọng giá trị lao động và biết chịu trách nhiệm với lựa chọn của mình. Khi hiểu rằng đồng tiền luôn có giới hạn, trẻ học cách đưa ra quyết định có cân nhắc, biết tiết kiệm cho mục tiêu dài hạn thay vì chỉ thỏa mãn tức thì. Xa hơn, dạy con về tiền chính là dạy con sự kỷ luật, tính tự lập và cả lòng sẻ chia, bởi đồng tiền không chỉ để chi tiêu mà còn là phương tiện để nuôi dưỡng ước mơ, xây dựng tương lai và gieo vào con sự nhân ái.

TS Vũ Thu Hương cho biết bản thân chị cũng áp dụng cách tiếp cận theo hướng dạy con về tiền bạc, tài chính từ sớm. Khi con mới học mầm non, chị đã cho con chơi trò bán hàng bằng tiền giả, dần dần khi lớn hơn thì giao nhiệm vụ mua những món đồ nhỏ ngoài chợ. Những trải nghiệm tưởng như nhỏ bé này lại giúp con làm quen với tiền bạc một cách tự nhiên, học cách chi tiêu và chịu trách nhiệm với quyết định của mình.

Các bậc phụ huynh có thể dạy con về tiền khi chia sẻ hóa đơn điện, nước, tiền học với con, giải thích rằng việc tiết kiệm điện nước không chỉ là lời nhắc suông mà tác động trực tiếp tới chi tiêu của cả gia đình. Một số gia đình thậm chí hướng dẫn con chia khoản tiền tiêu vặt thành ba phần: một phần để tiêu dùng, một phần để tiết kiệm, và một phần để sẻ chia. Nhờ đó, trẻ vừa học được cách cân đối chi tiêu, vừa nuôi dưỡng lòng nhân ái ngay từ nhỏ.

Khi cùng con đi siêu thị, thay vì mua mọi thứ con thích, cha mẹ có thể cho con một khoản cố định để tự lựa chọn. Khi con đòi mua một món đồ mới, hãy khuyến khích con suy nghĩ xem đó là nhu cầu thiết yếu hay chỉ là mong muốn. Khi con có tiền mừng tuổi, đừng vội cất đi, mà hãy cùng con bàn bạc: bao nhiêu dành cho tiêu dùng, bao nhiêu cho tiết kiệm, và bao nhiêu để tặng lại cho những mảnh đời khó khăn hơn.

Giáo sư Harry Markowitz, nhà kinh tế học đoạt giải Nobel, từng kể rằng, ông luôn cho con một khoản tiền cố định mỗi lần đi chơi công viên hay trung tâm giải trí. Bọn trẻ buộc phải tự quyết định món đồ nào được mua, món nào phải từ bỏ. Bài học giản đơn ấy giúp trẻ hiểu rằng tiền bạc luôn có giới hạn và lựa chọn đồng nghĩa với sự đánh đổi. Những tỷ phú như Warren Buffett hay Bill Gates cũng có quan điểm gần gũi với cách nghĩ này. Buffett từng nói: "Hãy cho con đủ để chúng có thể làm bất cứ điều gì, nhưng không quá nhiều để chúng chẳng muốn làm gì". Còn Bill Gates thì nhấn mạnh, thứ tài sản lớn nhất cha mẹ có thể để lại cho con không phải là khối tiền khổng lồ, mà là nền tảng giáo dục và những giá trị sống vững bền.

Dạy con về tiền bạc không có nghĩa là biến con thành người tính toán từng đồng, mà là giúp con hiểu rõ đồng tiền gắn liền với giá trị sống và trách nhiệm. Khi được hướng dẫn đúng cách, trẻ sẽ biết cách quản lý bản thân, biết lên kế hoạch chi tiêu và cân nhắc trước mỗi quyết định. Từ việc chọn mua một món đồ nhỏ, dành dụm tiền mừng tuổi cho đến học cách chia sẻ một phần với người kém may mắn, con sẽ dần học được rằng đồng tiền không chỉ để thỏa mãn nhu cầu cá nhân mà còn có thể mang lại niềm vui, sự gắn kết và cả sự sẻ chia. Bài học về tiền bạc cũng là bài học về lao động: muốn có tiền thì phải nỗ lực, muốn chi tiêu hợp lý thì phải biết tiết chế.