Đoàn Giỏi - Người vẽ đất phương Nam bằng văn

Điểm nhấn "Đất rừng phương Nam"

Nhắc đến nhà văn Đoàn Giỏi là nhắc đến kiệt tác "Đất rừng phương Nam". Tác phẩm được viết vào năm 1957, theo đặt hàng của nhà văn Nguyễn Huy Tưởng (Giám đốc Nhà xuất bản Kim Đồng lúc bấy giờ). Bản đầu tiên của tác phẩm có độ mỏng hơn so với hiện nay. Là người kĩ tính, mỗi lần tái bản, nhà văn Đoàn Giỏi lại sửa chữa tác phẩm. 

Theo nhà văn Lê Phương Liên, cựu biên tập viên Nhà xuất bản Kim Đồng, bản in năm 1982 là bản cuối được nhà văn Đoàn Giỏi sửa chữa, được tái bản đến hiện nay. Tác phẩm đã được dịch ra nhiều thứ tiếng trên thế giới.

"Đất rừng phương Nam" kể về cuộc phiêu lưu của cậu bé An trong bối cảnh kháng chiến chống Pháp ở miền Nam Việt Nam. Tác phẩm nổi bật với bút pháp miêu tả thiên nhiên sinh động, đặc biệt là hệ sinh thái phong phú của miền Tây Nam Bộ. 

Thông qua hành trình của An, nhà văn Đoàn Giỏi không chỉ khắc họa tinh thần yêu nước mãnh liệt mà còn thể hiện tình người ấm áp giữa hoàn cảnh khốc liệt của chiến tranh.

Có thể nói, "Đất rừng phương Nam" tựa một bản anh hùng ca về tình yêu quê hương đất nước và lòng tự hào dân tộc. Tác phẩm này đã được chuyển thể thành bộ phim truyền hình 20 tập - làm nên tên tuổi của diễn viên nhí Hùng Thuận bấy giờ. 

Tác phẩm còn là cảm hứng để ra đời bộ phim điện ảnh cùng tên, và là nguồn cảm hứng chủ đạo cho nhà thơ Lê Giang, nhạc sĩ Lư Nhất Vũ viết nên "Bài ca Đất phương Nam". Sáng tác được đặt hàng dành riêng cho phim truyền hình Đất rừng phương Nam, nhưng về sau, sự thành công của ca khúc đã đi vào lòng khán giả hàng chục năm qua, đồng thời cũng là nhạc phim của tác phẩm điện ảnh.

Cây bút hàng đầu của dòng văn học sinh thái

Nhà văn Đoàn Giỏi được đánh giá là một trong những cây bút hàng đầu của dòng văn học sinh thái, môi trường, khi ngòi bút của ông từ lâu đã dấn thân, chủ động viết về môi trường, bảo vệ thiên nhiên. Ngoài tác phẩm "Đất rừng phương Nam", ông còn nhiều tác phẩm khác hướng tới chủ đề này.

"Những chuyện lạ về cá" là sự kết hợp giữa tính khoa học và yếu tố văn học, đưa người đọc vào thế giới kỳ thú của các loài cá với những đặc tính sinh học độc đáo và những câu chuyện dân gian thú vị. Độc giả không chỉ được mở mang kiến thức mà còn cảm nhận được tình yêu thiên nhiên sâu sắc của tác giả. 

"Cá bống mú" - tác phẩm độc đáo của nhà văn Đoàn Giỏi cùng với khung cảnh thiên nhiên, cuộc sống khẩn hoang. Tâm hồn những người nông dân miền Nam được khắc chạm sống động. "Tê giác trong ngàn xanh" thể hiện tình yêu thiên nhiên của nhà văn Đoàn Giỏi. 

Câu chuyện xoay quanh loài tê giác quý hiếm trong môi trường rừng xanh. Đồng thời phản ánh mối quan hệ giữa con người với thế giới tự nhiên.

"Rừng đêm xào xạc" lại là tập truyện ngắn được ví như những bước chân hải hà dài theo thế kỷ XX. Mỗi trang viết đều dồi dào tư liệu tri thức, sự trải nghiệm của người cầm bút.

Một trong những tác phẩm chạm nhiều cảm xúc độc giả của ông là "Hoa hướng dương". Tác phẩm được ông sử dụng ngôn ngữ tự sự khéo léo. Bằng lối miêu tả đậm chất hiện thực, nhà văn Đoàn Giỏi đã khắc họa vùng đất tâm hồn người miền Tây Nam Bộ thời kỳ trước Cách mạng tháng Tám vô cùng ấn tượng. 

Hành trình của người mẹ, cũng là người chiến sĩ can trường, sinh con trong muôn ngàn nguy biến được lồng ghép trong văn hóa sông nước Nam Bộ, hiện lên sống động, lôi cuốn như những thước phim hay về chiến tranh và sự sống con người.

Cùng là tác phẩm văn học viết về đề tài lịch sử, "Cuộc truy tầm kho vũ khí" là tác phẩm phiêu lưu hấp dẫn của nhà văn Đoàn Giỏi xoay quanh câu chuyện tìm kiếm một kho vũ khí bí mật trong thời kỳ kháng chiến. 

Nhà văn khéo léo kết hợp yếu tố ly kỳ của thể loại trinh thám với không khí căng thẳng của cuộc đấu tranh cách mạng, thể hiện tinh thần đoàn kết, trí tuệ và lòng dũng cảm của con người Việt Nam. Hay, "Người thủy thủ già trên hòn đảo lưu đày", viết về nguyên mẫu Chủ tịch Tôn Đức Thắng, cũng là tác phẩm có dấu ấn trong đề tài này. 

Trong cuộc tranh đấu khắc nghiệt ở nơi "địa ngục trần gian", chân dung người thủy thủ kỳ cựu, người chiến sĩ cách mạng tiên phong Tôn Đức Thắng hiện lên sống động như ánh dương chiếu đến từng góc tù ngục tối tăm.

Nhà thơ Chế Lan Viên đã từng viết về Đoàn Giỏi: "Văn của Đoàn Giỏi luôn ngồn ngộn nguồn tư liệu và vốn sống tác giả chắt lọc. Là một nhà văn chịu khó tìm tòi nghiên cứu mọi chuyện một cách ngọn ngành, trang viết của ông thường rất góc cạnh, gồ ghề nhưng cũng đậm đặc chân tình như quê hương ông, miền đất hoang sơ và hào phóng miền Tây Nam bộ…".

Tính từ năm 1957, khi Đoàn Giỏi viết "Đất rừng phương Nam", đến nay đã gần 70 năm. Chặng đường dài đủ để đánh giá tầm vóc một nhà văn. Tác phẩm của ông vẫn là dấu ấn sâu đậm trong văn đàn Việt Nam và ông xứng danh là nhà văn lớn trong lịch sử văn học nước nhà.