Dự thảo Luật Dân số: Cần có chính sách đột phá để tận dụng lợi thế "dân số vàng"

Bà Phạm Thị Lan, Trưởng nhóm Dân số và Phát triển (UNFPA tại Việt Nam), đã có cuộc trao đổi với phóng viên Báo Phụ nữ Việt Nam xung quanh vấn đề này.

PV: Bà đánh giá thế nào về những vấn đề dân số mà Việt Nam đang phải đối mặt hiện nay?

Bà Phạm Thị Lan: Hiện nay, Việt Nam đang trải qua nhiều thay đổi về cơ cấu dân số. Chúng ta chứng kiến tỷ lệ người cao tuổi bắt đầu tăng lên, người dân có xu hướng sinh ít con hơn và mức sinh có sự đa dạng giữa các vùng miền.

Tuy nhiên, Việt Nam vẫn đang có lợi thế "dân số vàng". Thống kê cho thấy, chúng ta đang ở giai đoạn cứ 2 người trong độ tuổi lao động sẽ hỗ trợ 1 người phụ thuộc. Đây là cơ hội "vàng" nhưng điều quan trọng là chúng ta phải tận dụng lợi thế này để chuẩn bị cho quá trình già hóa dân số. Nếu không, chúng ta sẽ phải đối mặt với nguy cơ "chưa giàu đã già".

PV: Liên quan đến già hóa dân số, bà nhận thấy những thách thức lớn nào trong việc chăm sóc người cao tuổi và Luật Dân số cần giải quyết chúng ra sao?

Bà Phạm Thị Lan: Thách thức hiện nay là hệ thống dịch vụ chăm sóc người cao tuổi ở Việt Nam chưa phát triển trong khi nhu cầu chăm sóc của nhóm dân số này đang rất cao.

Gần 99% người cao tuổi Việt Nam đang được chăm sóc tại nhà. Rất ít người lựa chọn được chăm sóc tại các cơ sở chuyên biệt vì chi phí lớn, chỉ khoảng 0,4% người già được hỗ trợ tại trung tâm.

Thực tế này đặt ra yêu cầu phải có những chính sách phát triển dịch vụ chăm sóc dài hạn và các cơ sở chăm sóc với chi phí phải chăng, dễ tiếp cận đối với phần đông người dân.

PV: Bên cạnh dịch vụ chăm sóc, theo bà, chính sách an sinh xã hội đối với người cao tuổi cần được cải thiện như thế nào?

Bà Phạm Thị Lan: Mức hưởng trợ cấp xã hội hiện nay còn thấp và chỉ khoảng 24% số người cao tuổi được hưởng lương hưu. Phần lớn phải phụ thuộc vào con cái. 

Chúng tôi kiến nghị 2 vấn đề. Một là tăng mức trợ cấp để đảm bảo người cao tuổi có mức sống cơ bản và không phải sống chật vật. Hai là hạ tuổi được hưởng trợ cấp xã hội hằng tháng. Chính sách hỗ trợ người cao tuổi được hưởng trợ cấp xã hội cần được áp dụng sớm hơn mức 75 tuổi hiện tại. Ở một số dân tộc thiểu số, tuổi thọ bình quân khoảng 61-62 tuổi. Nếu vẫn giữ mốc 75 tuổi thì nhiều người cao tuổi thuộc nhóm này không được hưởng chính sách.

PV: Theo bà, làm thế nào để chính sách tận dụng được khả năng đóng góp của người cao tuổi?

Bà Phạm Thị Lan: Già hóa dân số là một quá trình toàn diện, không chỉ là vấn đề y tế. Chúng ta cần thay đổi quan niệm rằng người già thì không cần làm việc.

Chính phủ cần có chính sách hỗ trợ để người cao tuổi tham gia thị trường lao động nếu họ mong muốn và có khả năng, thông qua việc làm linh hoạt hoặc bán thời gian.

Người cao tuổi cần được tiếp tục trau dồi kiến thức và học tập suốt đời, tạo điều kiện để họ duy trì sự đóng góp cho xã hội.

Việc thích ứng cần bắt đầu ngay từ khi người dân còn trẻ, thông qua việc nâng cao nhận thức, đảm bảo việc làm ổn định và khuyến khích tham gia bảo hiểm để chuẩn bị kinh tế cho tuổi già.

PV: Về tổng thể, dự thảo Luật Dân số có đáp ứng đầy đủ những yêu cầu này không, thưa bà?

Bà Phạm Thị Lan: Dự thảo Luật có định hướng rất tốt về việc thích ứng với già hóa dân số. Tuy nhiên, chương về già hóa dân số hiện nay còn mỏng (chỉ có 3 điều) và chủ yếu tập trung vào chăm sóc sức khỏe.

Chúng tôi kiến nghị cần mở rộng nội dung để Luật Dân số thể hiện toàn diện quá trình chuyển đổi sang già hóa dân số, bao gồm cả các chính sách về kinh tế, việc làm, giáo dục và an sinh xã hội, đảm bảo Việt Nam có thể thích nghi hiệu quả và khai thác được lợi ích từ "dân số bạc" trong tương lai.

PV: Xin cảm ơn bà!