Dự thảo Luật Dân số: Lo thiếu nguồn lực thực thi chính sách hỗ trợ để duy trì mức sinh thay thế
Để chuẩn bị cho Kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa XV khai mạc vào ngày 20/10 tới đây, sáng 10/10, Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội đã tổ chức Hội nghị lấy ý kiến Dự án Luật Dân số.
Tham dự Hội nghị có ông Nguyễn Hoàng Mai, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội; ông Đỗ Xuân Tuyến, Thứ trưởng Bộ Y tế; ông Matt Jackson, Trưởng Đại diện Quỹ Dân số Liên hợp quốc tại Việt Nam; lãnh đạo một số sở Y tế địa phương và nhiều chuyên gia đầu ngành.
Toàn cảnh Hội nghị
Tại Hội nghị lấy ý kiến Dự án Luật Dân số, các đại biểu và chuyên gia đã nhất trí cao với tinh thần khuyến khích của dự luật, nhưng đồng thời bày tỏ mối lo ngại sâu sắc về nguồn lực tài chính khổng lồ để chuyển hóa các chính sách ưu đãi thành hiện thực. Việc thiếu đi sự đảm bảo về nguồn vốn bền vững được xem là thách thức lớn nhất, đe dọa trực tiếp đến tính khả thi của luật.
Ngày 8/10, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự thảo Luật Dân số tại phiên họp thứ 50. Trình bày tờ trình của Chính phủ, Bộ trưởng Y tế Đào Hồng Lan cho biết, dự thảo Luật Dân số cũng quy định phụ nữ sinh đủ 2 con hoặc nam giới có 2 con đẻ mà không có vợ hoặc vợ đã chết thì sẽ được ưu tiên mua hoặc thuê nhà ở xã hội. Chính phủ quy định nội dung và mức hỗ trợ tối thiểu.
Theo các chuyên gia, sự lo lắng này bắt nguồn từ gánh nặng chi phí kép. Thứ nhất là chi phí trực tiếp cho các chính sách khuyến khích sinh sản nhằm duy trì mức sinh thay thế. Cụ thể, việc kéo dài thời gian nghỉ thai sản cho con thứ hai sẽ tạo ra áp lực rất lớn lên Quỹ Bảo hiểm Xã hội và ngân sách doanh nghiệp, đòi hỏi phải tính toán kỹ lưỡng để tránh nguy cơ mất cân đối quỹ dài hạn. Tương tự, chính sách ưu tiên nhà ở xã hội cho gia đình sinh đủ hai con tuy thiết thực nhưng cần nguồn vốn lớn từ ngân sách để xây dựng hoặc hỗ trợ vay ưu đãi, đồng thời cần cơ chế quản lý chặt chẽ để đảm bảo ưu đãi này đến đúng đối tượng, tránh bị trục lợi.
Thứ hai là chi phí cho chiến lược dân số toàn diện mở rộng. Việc xây dựng hệ thống chăm sóc dài hạn cho người cao tuổi, cải thiện dịch vụ lão khoa để thích ứng với già hóa dân số đòi hỏi ngân sách đầu tư lớn vào cả cơ sở vật chất lẫn nhân lực chuyên môn cao. Bên cạnh đó, các chương trình nâng cao chất lượng dân số như tầm soát và tư vấn trước sinh/sơ sinh trên diện rộng cũng cần chi phí vận hành cao, đặc biệt là ở các vùng sâu vùng xa. Nếu nguồn lực không đủ mạnh và phân bổ không công bằng, chất lượng dịch vụ y tế sẽ mất tính đồng đều, làm gia tăng bất bình đẳng.
Để giải quyết vấn đề này, các chuyên gia kiến nghị Ban soạn thảo cần khẩn trương cung cấp dự báo chi phí chi tiết cho từng chính sách trong trung và dài hạn. Đồng thời, cần đa dạng hóa nguồn vốn thông qua xã hội hóa mạnh mẽ (khuyến khích tư nhân đầu tư vào dịch vụ chăm sóc người cao tuổi, nhà ở xã hội) và đảm bảo các chính sách hỗ trợ không xung đột mà được lồng ghép hiệu quả với các luật khác như Luật Lao động và Luật Bảo hiểm Y tế.
