Giá trị gia đình truyền thống - Trụ cột vững chắc cho hạnh phúc hiện đại

Chúng tôi có cuộc gặp gỡ chuyên gia tâm lý Phạm Thị Thúy - người nhiều năm nghiên cứu và đồng hành cùng các gia đình - để lắng nghe những chia sẻ chân thành, sâu sắc từ góc nhìn của chị về giá trị gia đình truyền thống và cách nuôi dưỡng, phát huy những giá trị ấy trong bối cảnh xã hội hiện đại.

Hạnh phúc, thành công luôn bắt đầu từ nền tảng gia đình

+ Thưa chị, khi nói đến "giá trị gia đình truyền thống" của người Việt, chúng ta đang nói cụ thể về những giá trị nào?

Khi nhắc đến giá trị gia đình truyền thống của người Việt, chúng ta có thể kể đến một số giá trị cốt lõi như: Tính trách nhiệm thể hiện qua sự quan tâm, chăm sóc lẫn nhau; lòng hiếu thảo với ông bà, cha mẹ; coi trọng lợi ích gia đình hơn lợi ích cá nhân; tinh thần hy sinh và nhường nhịn; và những giá trị đạo đức chung như tiết kiệm, cần cù lao động, giữ chữ tín, trung thực. Tất cả những giá trị này đều là nền tảng để tạo nên những con người tử tế, gia đình hạnh phúc và một xã hội bền vững.

+ Trong bối cảnh xã hội hiện đại thay đổi nhanh chóng, vì sao các giá trị truyền thống này vẫn luôn được coi là "trụ cột" của hạnh phúc?

Tôi tin rằng những giá trị này luôn là trụ cột của hạnh phúc, không chỉ bây giờ mà cả trong tương lai, bởi chúng chính là những giá trị căn cốt để tạo nên những con người tử tế và gia đình hạnh phúc. Trong xã hội hiện đại, gia đình lại càng phải là một điểm tựa vững chắc cho mỗi người. Hạnh phúc và thành công ngoài xã hội luôn bắt nguồn từ nền tảng gia đình. Cha mẹ nào dạy con những giá trị đạo đức căn cốt này sẽ giúp con có cơ hội thành công hơn, vì con sẽ được xã hội tin tưởng và trọng dụng.

 + Nhiều người cho rằng giá trị truyền thống không còn phù hợp với đời sống hiện đại. Chị nhìn nhận thế nào về quan điểm này?

Tất cả những giá trị tôi vừa kể đều đáng được gìn giữ nhưng chúng ta phải điều chỉnh và áp dụng linh hoạt với bối cảnh xã hội hiện đại. Ví dụ, về sự hy sinh và nhường nhịn, chúng ta phải hiểu một cách cân bằng giữa lợi ích cá nhân và lợi ích gia đình. Nếu quên đi giá trị của mỗi cá nhân, con người sẽ không thể tự tin phát huy khả năng trong xã hội hiện đại. Do đó, cha mẹ phải tôn trọng phẩm chất, năng lực và nhu cầu riêng của mỗi đứa trẻ.

Một ví dụ khác là chữ hiếu. Quan niệm xưa cho rằng, con ngoan là con biết nghe lời. Tuy nhiên, trong xã hội hiện đại, chữ hiếu nên được hiểu rộng hơn. Theo quan điểm Khổng Tử, có 3 cấp độ hiếu: Tiểu Hiếu (nghe lời), Trung Hiếu (phụng dưỡng), và Đại Hiếu (làm rạng danh gia đình, dòng họ). Trong bối cảnh hiện đại, Đại Hiếu chính là việc một người sống có ích cho xã hội, mang lại giá trị cho cộng đồng.

+ Một số giá trị truyền thống nếu áp dụng máy móc có thể gây áp lực hoặc mâu thuẫn, đặc biệt với thế hệ trẻ. Chị có thể chia sẻ cách điều chỉnh cho phù hợp?

Chẳng hạn về tính trách nhiệm - đây là một giá trị rất tuyệt vời, xã hội hiện đại càng đề cao tính trách nhiệm cá nhân. Tuy nhiên, nếu hiểu máy móc theo quan niệm xưa, trách nhiệm có thể trở thành sự hy sinh vô điều kiện, thậm chí gây tổn hại cho bản thân. Trách nhiệm trong xã hội hiện đại phải dựa trên sự yêu thương, tôn trọng và bình đẳng, chứ không phải là sự gán ghép hay ép buộc bất chấp.

Ví dụ, trong gia đình truyền thống, người ta thường coi trọng lợi ích gia đình hơn lợi ích cá nhân, dẫn đến việc hy sinh cơ hội học hành, sự nghiệp của con gái để ưu tiên cho con trai. Trong khi đó, xã hội hiện đại khuyến khích bình đẳng giới, tôn trọng mỗi cá nhân như nhau. Cha mẹ đầu tư cho con cái theo năng lực và sở thích, bất kể giới tính, đó chính là cách phát huy giá trị truyền thống một cách hiện đại và hiệu quả.

Dung hòa giữa truyền thống và hiện đại

+ Trong thời đại công nghệ, các thành viên gia đình dễ bị cuốn vào điện thoại, mạng xã hội, dẫn đến giảm giao tiếp trực tiếp. Chị có lời khuyên gì để tăng kết nối gia đình?

Đây là một vấn đề lớn của xã hội hiện đại. Công nghệ mang lại nhiều lợi ích, nhưng cũng lấy đi sự kết nối trực tiếp. Để khắc phục, tôi có 3 đề nghị:

Thứ nhất, cha mẹ phải làm gương. Hãy dành những khoảng thời gian "không công nghệ" để cùng ăn bữa cơm, đi dạo, trò chuyện... Điều này giúp xây dựng sự gắn kết thực sự.

Thứ hai, xây dựng bầu không khí gia đình thân thiện, vui vẻ. Trẻ con sẽ muốn gắn kết với cha mẹ nếu chúng thấy việc đó vui vẻ, không bị ép buộc.

Thứ ba, cha mẹ cần dạy con kỹ năng sử dụng công nghệ một cách an toàn và hiệu quả. Hãy chia sẻ với con những hiểu biết về mạng xã hội, về những điều hay hữu ích và cả những cạm bẫy trên mạng. Khi con thấy cha mẹ cũng cập nhật công nghệ, chia sẻ những thông tin thời sự cùng, con sẽ có sự đồng cảm, khoảng cách sẽ được rút ngắn.

+ Nếu chọn 3 giá trị truyền thống quan trọng nhất để giúp gia đình hạnh phúc và bền vững trong tương lai, chị sẽ chọn gì?

Nếu phải chọn 3 giá trị truyền thống quan trọng, tôi sẽ chọn:

Lòng hiếu thảo: Đây là giá trị đứng đầu bảng. Người không hiếu thảo khó có thể có đạo đức tốt.

Tính trách nhiệm: Đây là giá trị mà mọi xã hội đều cần. Trách nhiệm cần được hiểu là sự nâng đỡ nhau cùng phát triển, chứ không phải kéo lùi nhau.

Sự tôn trọng và chia sẻ: Đây là giá trị cốt lõi của mọi mối quan hệ. Một gia đình không có sự tôn trọng và chia sẻ thì không thể có yêu thương và hạnh phúc.

+ Chị có thông điệp gì gửi tới các gia đình Việt Nam hôm nay?

Mỗi gia đình hãy ý thức được tầm quan trọng của mình. Những giá trị truyền thống tốt đẹp từ ngàn xưa luôn có giá trị, cần được trao truyền và thể hiện trong đời sống hàng ngày.

Hãy giữ gìn bản sắc, đồng thời đón nhận tinh hoa của thời đại. Khi các thành viên trong gia đình yêu thương, tôn trọng và không ngừng học hỏi những cái mới, chúng ta sẽ dung hòa được cả truyền thống và hiện đại, từ đó xây dựng được một gia đình hạnh phúc và bền vững.

+ Xin cảm ơn chị!

Qua những chia sẻ tâm huyết của chuyên gia tâm lý Phạm Thị Thúy, chúng ta thêm một lần nữa nhận ra rằng: Gia đình không chỉ là nơi khởi nguồn của yêu thương mà còn là trụ cột vững chắc để mỗi cá nhân vững vàng bước qua thử thách. Giữ gìn và phát huy những giá trị tốt đẹp ấy chính là cách chúng ta trao cho nhau niềm tin, sự bình an và sức mạnh. Hy vọng rằng, mỗi chúng ta sẽ có thêm động lực để cùng xây dựng gia đình ấm áp, hạnh phúc, trở thành nền tảng cho một xã hội nhân văn, bền vững.

Cục Văn hóa cơ sở, Gia đình và Thư viện - Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp thực hiện