Khủng hoảng mất an ninh lương thực nghiêm trọng ở Sudan

Khủng hoảng nhân đạo nghiêm trọng nhất thế giới

Cuộc xung đột kéo dài giữa Lực lượng vũ trang Sudan (SAF) và Lực lượng Hỗ trợ nhanh (RSF) từ tháng 4/2023 đã đẩy Sudan vào một trong những cuộc khủng hoảng nhân đạo nghiêm trọng nhất thế giới hiện nay. Cuộc xung đột đã khiến hàng chục nghìn người thiệt mạng, gần 25 triệu người phải chịu cảnh mất an ninh lương thực nghiêm trọng, hơn 14 triệu người phải di dời cả trong và ngoài nước. Liên hợp quốc kêu gọi cộng đồng quốc tế tăng cường hỗ trợ tài chính khẩn cấp cho công tác tái thiết và phục hồi tại Sudan.

Phụ nữ và trẻ em gái đã bị ảnh hưởng nặng nề bởi cuộc khủng hoảng lương thực ngày càng leo thang. Với điều kiện sống đang gần ngưỡng nạn đói ở một số vùng của đất nước, đây không chỉ là một cuộc khủng hoảng lương thực mà còn là một tình trạng khẩn cấp về giới do sự thất bại trong các hành động ứng phó với vấn đề giới. Phụ nữ và trẻ em gái Sudan đang gánh chịu hậu quả nặng nề của tình trạng mất an ninh lương thực nghiêm trọng. Họ ít được tiếp cận viện trợ hơn và phải đối mặt với nhiều rủi ro hơn so với nam giới.

Theo Báo cáo Tổng quan về Giới mới nhất của Nhóm Công tác GiHA, 75% hộ gia đình do phụ nữ làm chủ ở Sudan đang thiếu an ninh lương thực. Tỷ lệ này tăng gần gấp đôi chỉ trong 1 năm, từ 14% vào năm 2024 lên gần 26% vào năm 2025. Hiện nay, các hộ gia đình do phụ nữ làm chủ có nguy cơ thiếu an ninh lương thực cao gấp 3 lần so với các hộ gia đình do nam giới làm chủ. Đây là hậu quả của bất bình đẳng giới, cùng với xung đột và tình trạng di cư. Ngày càng nhiều phụ nữ phải gánh vác gia đình một mình do cái chết, sự mất tích hoặc sự di dời bắt buộc của các thành viên nam trong gia đình. Tuy nhiên, họ lại phải đối mặt với những rào cản lớn nhất về lương thực, thu nhập và viện trợ.

Gần một nửa số hộ gia đình do phụ nữ làm chủ cho biết tình trạng tiêu thụ thực phẩm kém. Chỉ 1/3 số hộ được tiếp cận với chế độ ăn uống phù hợp. Và hơn 70% phụ nữ Sudan không đáp ứng các tiêu chuẩn tối thiểu về đa dạng chế độ ăn uống, gây nguy cơ nghiêm trọng cho sức khỏe bà mẹ và trẻ em. Theo Cơ quan Liên hợp quốc về bình đẳng giới và trao quyền cho phụ nữ (UN Women), cơ quan này đã hợp tác với hơn 60 tổ chức do phụ nữ điều hành để tiếp cận hơn 15.000 phụ nữ ở những khu vực bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi xung đột ở Sudan.

UN Women kêu gọi các hành động khẩn cấp sau:

- Ưu tiên hỗ trợ lương thực cho các hộ gia đình do phụ nữ làm chủ và các nhóm có nguy cơ, bao gồm: Phụ nữ mang thai, đang cho con bú và trẻ em gái vị thành niên.

- Tài trợ và thúc đẩy các sáng kiến hỗ trợ lương thực do phụ nữ lãnh đạo với nguồn tài chính linh hoạt, trực tiếp và có thể dự đoán được.

- Đảm bảo sự tham gia của các tổ chức do phụ nữ lãnh đạo vào quá trình ra quyết định ở mọi cấp độ ứng phó nhân đạo.

- Liên kết hỗ trợ lương thực với bảo vệ và phục hồi, bao gồm giảm thiểu bạo lực trên cơ sở giới và sinh kế của phụ nữ.

- Theo dõi kết quả về giới, không đợi đến khi nạn đói được công bố mới hành động. Hãy lắng nghe phụ nữ, tài trợ cho vai trò lãnh đạo của họ và đặt bình đẳng giới làm trọng tâm trong các phản ứng. Tình hình đang trở nên tồi tệ nhưng với hành động táo bạo, phối hợp và có trách nhiệm về giới, chúng ta có thể xoay chuyển tình thế.

Tác nhân của sự thay đổi

Trong cuộc khủng hoảng này, phụ nữ không chỉ là nạn nhân của xung đột mà còn là những tác nhân mạnh mẽ của sự thay đổi. Các tổ chức do phụ nữ lãnh đạo (WLO) đang tiếp cận các cộng đồng ở những nơi khó khăn nhưng vẫn thiếu kinh phí và bị loại khỏi các quyết định quan trọng. Bằng cách hỗ trợ các sáng kiến do phụ nữ lãnh đạo, họ đang củng cố khả năng phục hồi của toàn bộ cộng đồng. Họ đang điều hành các bếp ăn từ thiện và cung cấp bữa ăn.

Tại nơi ở tạm cho người di cư tại thành phố Port Sudan (Sudan), một bếp ăn từ thiện do nhà hoạt động vì quyền phụ nữ Awadia Koko điều hành là phao cứu sinh cho hàng nghìn người Sudan đang phải vật lộn để tồn tại trong bối cảnh xung đột kéo dài ở nước này. Bà Awadia Koko, người sáng lập tổ chức phụ nữ "Sudan All Professions", cho biết: "Bếp ăn từ thiện này đã hỗ trợ hàng nghìn người và cung cấp thực phẩm cho những người có nhu cầu. Hàng trăm tình nguyện viên nữ tham gia cùng chúng tôi mỗi ngày để cung cấp thức ăn cho khoảng 6.000 người. Mặc dù xung đột đã tác động đến phụ nữ Sudan nhưng họ không đầu hàng. Thay vào đó, họ đã trở thành biểu tượng của sự kiên cường".

Giống như bà Koko, nhiều phụ nữ Sudan khác đang nỗ lực để có thể giúp đỡ mọi người trong bối cảnh xung đột tàn phá đất nước. Một người trong số đó là Aaliya Al-Haj, bác sĩ trẻ tại Bệnh viện Al-Nao ở phía Bắc thành phố Omdurman. Đây là bệnh viện duy nhất vẫn hoạt động trong thành phố kể từ khi xung đột nổ ra. 

Nhớ lại có ngày hơn 60 người bị thương được đưa đến trong một ca làm việc, cô Al-Haj nói: "Tôi sẽ không bao giờ quên cảnh tượng đó. Chỉ có 3 bác sĩ và 4 y tá trực nhưng chúng tôi đã cứu được hầu hết người bị thương. Chúng tôi đã cho thấy những gì phụ nữ có khả năng làm, đó là mang lại hy vọng và xây dựng cuộc sống mới". Theo cô Al-Haj, một số phụ nữ Sudan đã phải chịu đựng cảnh gia đình ly tán, mất nhà cửa và sinh kế, cũng như chấn thương do phải di dời nhưng nhiều người đã trở thành người tổ chức hoạt động cộng đồng.