“Lá chắn” an toàn trên không gian mạng

Cả hai vợ chồng con trai bà Hoa đều đi làm ca kíp, thường rời nhà từ sáng sớm đến tận 9-10 giờ tối mới về. "Thời buổi Internet bùng nổ, trẻ con mê điện thoại. Tôi lo lắm, sợ cháu bị đầu độc bởi thông tin xấu trên mạng. Bố mẹ các cháu đi suốt, tôi thay con chăm sóc cháu, nếu cháu hư thì lỗi phần lớn là do tôi," bà Hoa chia sẻ.

Dù con trai và con dâu chưa cho con học lớp 8 dùng điện thoại riêng, nhưng vì nhu cầu học tập và giao tiếp, bà vẫn cho cháu sử dụng điện thoại của mình mỗi ngày. Bà lập tài khoản Zalo để liên lạc, trao đổi với giáo viên, theo dõi việc học của cháu. "Thương cháu lắm, mình lơ là là có tội. Giờ trẻ con học nhanh, mình phải học cùng mới kịp," bà nhắc lại.

Phụ huynh học cách làm bạn cùng con

Không chỉ bà Hoa, từ tháng 5/2025, gần 30 phụ huynh khác - phần lớn là nông dân, công nhân, người lớn tuổi, người dân tộc thiểu số - hàng tuần vẫn đến Nhà văn hóa thôn Hồng Kỳ cùng nhau tham gia Nhóm cha mẹ an toàn mạng - Gia đình cùng hành động. Mô hình nhằm giúp các bậc cha mẹ, ông bà hiểu hơn về thế giới Internet mà con em họ đang tham gia mỗi ngày.

Chị Vinh Lê (43 tuổi), mẹ của hai con trai, một 14 tuổi và một 3 tuổi, chia sẻ: "Trước đây, con dùng điện thoại nhiều, tôi cũng không biết cháu xem gì. Giờ được học, tôi hiểu rằng giữa ‘rừng thông tin’ ngồn ngộn, nếu không kiểm soát, con rất dễ lạc hướng hoặc bị kẻ xấu lợi dụng. Khi có kiến thức về an toàn mạng, tôi thấy tự tin hơn để đồng hành, hướng dẫn con sử dụng Internet hiệu quả mà không cần cấm đoán."

Những buổi sinh hoạt của nhóm diễn ra khoảng hai tiếng. Các phụ huynh được chia thành nhóm nhỏ, cùng thảo luận những câu hỏi thực tế như: "Thế nào là mật khẩu mạnh?"; "Trẻ nghiện game có những dấu hiệu nào?"; "Phải làm gì khi phát hiện ra cuộc điện thoại có dấu hiệu lừa đảo?"; "Có nên gửi mã OTP cho người lạ?";…

Một buổi sinh hoạt của Nhóm cha mẹ an toàn mạng - Gia đình cùng hành động. Chị Lê (ảnh dưới, bìa trái) tham gia tìm hiểu về vấn đề bảo vệ thông tin cá nhân trên môi trường mạng.

Sau mỗi buổi sinh hoạt, các gia đình cùng thống nhất bảng quy tắc sử dụng điện thoại và mạng xã hội dán ở nơi dễ nhìn trong nhà, để cả bố mẹ và con cái cùng thực hiện.

Đại diện công an xã cũng đến cung cấp thông tin về những vụ việc gần đây liên quan đến trẻ vị thành niên, như bị dụ dỗ online hay hẹn đánh nhau qua mạng. Cùng với đó là hướng dẫn phụ huynh cách xử lý khi gặp tình huống tương tự.

Từ chỗ chỉ biết "cấm con dùng điện thoại", giờ đây nhiều phụ huynh đã chủ động trò chuyện với con về Internet, cùng con nhận diện nguy cơ và tìm cách tự bảo vệ.

Họ xem Internet như một phần trong hành trình lớn lên của con, thay vì cấm đoán mỗi ngày. "Giờ tôi mới thấy, người lớn phải học thì mới hiểu, mới dạy được con/cháu trong thời buổi công nghệ"- bà Hoa cười hiền nói.

"Đại sứ an toàn mạng" tuổi dậy thì

Tại Thanh Hóa, mô hình "Trường học an toàn mạng" và "Cộng đồng an toàn mạng" được xây dựng với mục đích không chỉ trẻ em được bảo vệ, mà chính các em cũng trở thành "đại sứ an toàn trực tuyến", góp phần lan tỏa hành vi tích cực trong không gian số.

Tại Trường THCS Luận Thành (xã Luận Thành, Thanh Hóa), một trong sáu trường được dự án An toàn mạng hỗ trợ, Hiệu trưởng Phạm Văn Thực cho biết, trường có 17 lớp với 680 học sinh. Dù là trường miền núi, với nhiều học sinh là người dân tộc Thái, Mường... các em vẫn tiếp xúc sớm với điện thoại và Internet. Nếu không định hướng, các em rất dễ bị ảnh hưởng bởi thông tin tiêu cực.

Theo khảo sát thời kỳ đầu, độ tuổi trung bình học sinh bắt đầu sử dụng Internet ở đây là 9,8 tuổi, và gần 44% có thiết bị cá nhân riêng. Điều đó khiến việc giám sát của phụ huynh càng trở nên khó khăn.

Cô Lê Thị Duyên, giáo viên phụ trách phòng tư vấn trường THCS Luận Thành, không giấu nổi xúc động khi nhắc đến trường hợp một nữ sinh lớp 8 yêu sớm qua mạng. Bị bố mẹ phát hiện và quát mắng, em này từng có ý định tự tử. Tuy nhiên, sau khi được tư vấn kịp thời, em đã bình tĩnh trở lại, ổn định tinh thần quay lại học tập, hiện em đang học lớp 9.

"Sau vụ việc, phụ huynh cũng rút ra được bài học, không nên nóng vội, quát mắng và cấm cảm, mà nên đặt mình vào vị trí của con để trò chuyện"- cô Duyên chia sẻ.

Buổi sinh hoạt sôi nổi của "CLB Đại sứ an toàn mạng" trường THCS Luận Thành

Là một học sinh lớp 9, trước đây Lương Đỗ khá thoải mái khi chia sẻ thông tin cá nhân trên mạng, nhưng sau khi tham gia sinh hoạt CLB Đại sứ An toàn mạng, em ý thức hơn trong việc bảo vệ bản thân. Đỗ có nhóm bạn thân, thường xuyên chia sẻ cùng nhau trong giờ ra chơi, sẵn sàng tâm sự khi gặp vấn đề.

Đỗ kể, em từng chứng kiến bạn bị lừa qua link “nhận quà”. Bạn tự điền mọi thông tin cá nhân và rủ bạn khác cùng tham gia. Nếu chưa tham gia CLB, có lẽ em cũng sẵn sàng làm theo, nhưng kiến thức từ CLB giúp em biết cảnh giác hơn trước những món quà tưởng như "từ trên trời rơi xuống".

"Em cũng về chia sẻ lại với bố mẹ về các hình thức lừa đảo, giúp bố mẹ thay đổi thói quen xấu, thí dụ như trước đây mẹ em thường nghe cuộc gọi lạ, bấm vào bất cứ link nào do người quen gửi. Hiện tại, bố mẹ sẽ hỏi em trước khi định làm gì đó trên mạng internet"- Đỗ chia sẻ.

Internet mở ra thế giới tri thức rộng lớn, nhưng cũng tiềm ẩn vô vàn rủi ro. Với sự đồng hành của cha mẹ, trẻ em không còn phải đơn độc trong không gian mạng, đối mặt với rủi ro và nguy cơ bị xâm hại, bắt cóc online khá phổ biến trong thời gian gần đây... Việc cung cấp thông tin, trang bị kỹ năng và duy trì đối thoại thường xuyên giữa phụ huynh - con cái - nhà trường - cộng đồng chính là chìa khóa để tạo nên một môi trường mạng lành mạnh.

* Tên một số nhân vật trong bài đã được thay đổi