Làng cổ Đường Lâm - "bảo tàng sống" hơn 1.000 năm tuổi bước vào hành trình du lịch xanh
Du khách dừng chân trước cổng làng Mông Phụ, biểu tượng kiến trúc độc đáo của làng cổ Đường Lâm (phường Đường Lâm, Hà Nội)
Với hơn 1.000 năm tuổi, làng cổ Đường Lâm (thị xã Sơn Tây, Hà Nội) được ví như “bảo tàng sống” của đời sống nông thôn đồng bằng Bắc Bộ. Những mái ngói rêu phong, tường đá ong, ngõ lát gạch… được người dân đưa vào hành trình du lịch xanh, trải nghiệm.
Không gian làng cổ Đường Lâm được ghi nhận gồm 5 làng: Mông Phụ, Đông Sàng, Cam Thịnh, Đoài Giáp và Cam Lâm. Trong số đó, Mông Phụ giữ vai trò trung tâm, và cổng làng Mông Phụ được xây dựng từ thế kỷ XVI với mái ngói rêu phong, khung gỗ lim vững chãi đã trở thành biểu tượng tiêu biểu, mở ra không gian đặc trưng của một làng Việt cổ điển hình
Từ những giá trị lịch sử và kiến trúc độc đáo ấy, ngày 19/5/2005, Đường Lâm đã được công nhận là làng cổ đầu tiên ở Việt Nam trở thành Di tích lịch sử văn hóa Quốc gia. Tiếp nối, tháng 9/2019, UBND TP Hà Nội quyết định đưa làng cổ Đường Lâm vào danh mục điểm du lịch của thành phố, khẳng định sức hút của một không gian văn hóa hơn 1.000 năm tuổi – nơi lưu giữ trọn vẹn nếp sống, kiến trúc và tâm hồn của làng quê đồng bằng Bắc Bộ
Hiện nay, Đường Lâm còn bảo tồn được gần 1.000 ngôi nhà cổ, tập trung chủ yếu ở các làng Mông Phụ, Đông Sàng và Cam Thịnh. Các ngôi nhà có niên đại từ 100-400 năm tuổi, mang giá trị đặc biệt trong việc phản ánh nếp sống truyền thống của cư dân vùng đồng bằng Bắc Bộ
Nhà thường có 3-5 gian và 2 chái, hệ khung gỗ lim truyền thống, mái ngói mũi đất nung. Gian giữa dùng để thờ gia tiên, trang trí cửa võng, sập gụ, bàn ghế chạm trổ tinh xảo; ngoài sân vườn thường có giếng đá ong trong vắt, gắn bó với sinh hoạt hằng ngày của người dân
Các thế hệ trong làng vẫn duy trì lối sống nề nếp, gìn giữ từng bức tường đá ong, mái ngói, và nghi lễ truyền thống. Tất cả hòa quyện thành không gian chung, tạo nên vẻ đẹp riêng biệt của làng cổ Đường Lâm
Từ những con đường cổ kính, du khách dễ dàng tìm đến đình Mông Phụ, công trình kiến trúc tiêu biểu, nơi diễn ra hội làng, nghi lễ tín ngưỡng và các sinh hoạt cộng đồng, gắn kết bao thế hệ người dân Đường Lâm
Với vị trí ở trung tâm làng, Đình được xây dựng từ năm 1684 dưới thời vua Lê Hiển Tông, được sửa chữa lần thứ nhất vào năm 1858 (thời Tự Đức). Đến nay, đình vẫn giữ nguyên dáng kiến trúc và điêu khắc đầu thế kỷ XIX, với điểm đặc biệt là hai dãy dọc theo kiểu sạp đình, mang đậm dấu ấn kiến trúc Việt - Mường
Cũng nằm trong quần thể di tích của làng cổ và cách đình Mông Phụ không xa, chùa Mía được xây dựng từ thời Hậu Lê
Ngôi chùa nổi tiếng với 287 pho tượng Phật bằng đất và gỗ nhiều niên đại, trong đó có những pho mang giá trị nghệ thuật đặc sắc, khiến nơi đây trở thành một trong những kho tượng Phật lớn và độc đáo nhất Việt Nam, lưu giữ dấu ấn tín ngưỡng Phật giáo lâu đời của xứ Đoài
Từ đầu thập niên 2000, Đường Lâm đã được định hướng phát triển thành điểm đến du lịch văn hóa. Trước dịch Covid-19, mỗi năm làng chỉ đón khoảng 50.000-60.000 lượt khách. Nhờ đổi mới theo công nghệ và truyền thông số, đến năm 2023, lượng khách đã bứt phá lên 650.000 lượt – cao nhất từ trước đến nay, khẳng định sức hút bền bỉ và mới mẻ của làng cổ xứ Đoài
Những năm gần đây, nhiều hộ gia đình cải tạo không gian sân vườn thành quán cà phê, nơi du khách vừa nghỉ chân vừa trải nghiệm không khí cổ xưa
Ngoài tham quan nhà cổ, du khách còn có thể trải nghiệm vườn hoa, check-in cùng những tiểu cảnh mang đậm màu sắc làng quê, gắn liền với nông nghiệp bản địa
Ngày càng nhiều bạn trẻ, đặc biệt là thế hệ Gen Z, tìm đến Đường Lâm để chụp ảnh, tìm hiểu lịch sử, khám phá những câu chuyện văn hóa ẩn sau từng viên gạch cổ. Điều hấp dẫn với họ không chỉ là cảnh quan cổ kính, mà còn là chiều sâu lịch sử được lưu giữ trên mảnh đất này
Thuận lợi về giao thông thủy bộ, Đường Lâm từ lâu đã là điểm cư trú của người Việt cổ thuộc Văn hóa Phùng Nguyên và Đông Sơn. Mảnh đất này cũng là quê hương của 2 vị vua: Phùng Hưng (761-802) và Ngô Quyền (808-944) – những anh hùng gắn liền với các chiến công hiển hách chống ngoại xâm, mở ra những trang sử vẻ vang cho dân tộc
Ngày nay, làng cổ Đường Lâm không chỉ giữ nét truyền thống mà còn hòa mình vào thời đại số. Nhờ áp dụng chuyển đổi số, truyền thông số, làng đã in bản đồ số, tích hợp mã QR, và giới trẻ lan tỏa hình ảnh qua các clip lên mạng xã hội. Du khách giờ đây vừa được tìm về cội nguồn, vừa tận hưởng những tiện ích thông minh, kết hợp hài hòa giữa bảo tồn và phát triển bền vững
