Ngân hàng đẩy mạnh tăng vốn: Cuộc đua âm thầm và phép thử năng lực, tầm nhìn

Nếu trước đây, tăng vốn thường chỉ là cuộc đua về quy mô, thì năm 2025, mục tiêu không chỉ là "to hơn" mà còn là chuẩn bị cho tiêu chuẩn mới, đáp ứng yêu cầu an toàn vốn ngày càng khắt khe và bổ sung nguồn lực cho vay trung – dài hạn.

Dồn dập công bố phương án tăng vốn

Dù thời điểm cuối năm đã cận kề, thị trường ngân hàng vẫn liên tục ghi nhận những thông tin tăng vốn mới.

Gần nhất, VietABank (VAB) được Ngân hàng Nhà nước (NHNN) chấp thuận tăng vốn điều lệ thêm gần 3.332 tỷ đồng, tương ứng tăng 40,8% lên mức xấp xỉ 11.495 tỷ đồng trong năm 2025. Phương án bao gồm phát hành cổ phiếu cho cổ đông hiện hữu và phát hành theo chương trình ESOP. Trước đó, tháng 8/2025, ngân hàng này cũng đã tăng vốn thêm 2.764 tỷ đồng.

TPBank (TPB) cũng được NHNN chấp thuận nâng vốn điều lệ từ 26.420 tỷ đồng lên hơn 27.740 tỷ đồng thông qua phát hành 132 triệu cổ phiếu để chi trả cổ tức.

SHB đang trình cổ đông phương án tăng thêm 7.500 tỷ đồng vốn điều lệ trong năm 2025. Theo kế hoạch, ngân hàng sẽ phát hành 750 triệu cổ phiếu, gồm 200 triệu cổ phiếu chào bán riêng lẻ cho nhà đầu tư trong và ngoài nước, 459,4 triệu cổ phiếu phát hành cho cổ đông hiện hữu và hơn 90,6 triệu cổ phiếu ESOP. Sau phát hành, SHB dự kiến nâng vốn lên mức 53.442 tỷ đồng và sẽ triển khai từ quý IV/2025 đến năm 2026.

MB (MBB) đã hoàn tất tăng vốn điều lệ từ 61.023 tỷ đồng lên 80.550 tỷ đồng nhờ trả cổ tức bằng cổ phiếu tỷ lệ 32%.

HDBank (HDB) sau khi chia cổ tức bằng cổ phiếu tỷ lệ 20% nâng vốn lên 35.101 tỷ đồng, tiếp tục hoàn tất chuyển đổi trái phiếu để tăng vốn lên hơn 38.594 tỷ đồng. Việc chuyển giao cổ phiếu dự kiến thực hiện xuyên suốt năm 2025 đến hết quý II/2026 sau khi hoàn tất các thủ tục tại cơ quan quản lý.

Ở nhóm quốc doanh, Chính phủ đang thúc đẩy lộ trình tăng vốn cho các ngân hàng thương mại nhà nước nhằm củng cố năng lực tài chính. VietinBank (CTG) dự kiến phát hành 2,4 tỷ cổ phiếu trả cổ tức để nâng vốn điều lệ lên 77.671 tỷ đồng.

Tại BIDV, ĐHĐCĐ thường niên 2025 đã thông qua phương án tăng vốn thêm 21.656 tỷ đồng (tăng 30,8%), đưa tổng vốn điều lệ lên gần 91.870 tỷ đồng. Kế hoạch gồm phát hành hơn 498,5 triệu cổ phiếu từ quỹ dự trữ bổ sung vốn điều lệ, phát hành gần 1.397,3 triệu cổ phiếu trả cổ tức và phát hành tối đa 269,8 triệu cổ phiếu theo hình thức chào bán riêng lẻ hoặc chào bán ra công chúng.

Vì sao ngân hàng phải tăng vốn? Động lực nằm ở đâu?

Thứ nhất: Đáp ứng tỷ lệ an toàn vốn – "lá chắn" bắt buộc. Hoạt động cốt lõi của ngân hàng là cho vay, nhưng lại bị giới hạn bởi hai yếu tố: room tín dụng và tỷ lệ an toàn vốn (CAR).

CAR được tính bằng vốn tự có chia cho tổng tài sản có rủi ro. Theo quy định, ngân hàng phải duy trì CAR tối thiểu 8%. Trong đó, vốn điều lệ là thành phần quan trọng nhất của vốn tự có. Khi vốn tăng, CAR tăng theo và ngân hàng có thêm dư địa để mở rộng cho vay.

Một ngân hàng có 100 đồng vốn chỉ có thể cho vay tối đa ở mức X sao cho CAR vẫn tối thiểu 8%. Nhưng khi vốn tăng lên 120 đồng, ngân hàng có thể cho vay X + Y đồng. Đây là lý do các ngân hàng liên tục nâng vốn để có thêm "room" tăng trưởng tín dụng và cải thiện khả năng sinh lời dài hạn.

Thứ 2: Chuẩn bị bước sang Basel III, NHNN đang hướng đến lộ trình áp dụng Basel III, bộ tiêu chuẩn có yêu cầu khắt khe hơn nhiều so với Basel II. Basel III không chỉ yêu cầu lượng vốn nhiều hơn mà còn chất lượng hơn, tập trung vào vốn cấp 1 và bổ sung các chỉ tiêu về thanh khoản như LCR, NSFR.

Do đó, tăng vốn trong giai đoạn 2024–2025 chính là bước chuẩn bị quan trọng để ngân hàng nâng chuẩn quản trị rủi ro, cải thiện xếp hạng tín nhiệm và đáp ứng kỳ vọng của nhà đầu tư quốc tế.

Thứ ba: Giảm phụ thuộc vào vốn ngắn hạn – yêu cầu từ Thông tư 22. Ngân hàng chủ yếu huy động vốn ngắn hạn (dưới 12 tháng) nhưng lại phải đáp ứng nhu cầu vay trung – dài hạn của nền kinh tế. NHNN đã siết tỷ lệ sử dụng vốn ngắn hạn cho vay trung – dài hạn xuống còn 30%.

Theo đó, muốn cho vay 100 đồng vốn trung – dài hạn, ngân hàng phải có ít nhất 70 đồng vốn trung – dài hạn thực sự. Đây là lý do vốn điều lệ – nguồn vốn dài hạn, ổn định và không hoàn trả – trở thành "phao cứu sinh" giúp ngân hàng duy trì khả năng cấp tín dụng dài hạn.

Thách thức: ROE bị kéo xuống, áp lực tìm nhà đầu tư ngoại. Việc tăng vốn quá nhanh cũng kéo theo áp lực không nhỏ.

Với cổ đông, nguy cơ lớn nhất là pha loãng. Phát hành thêm cổ phiếu làm tăng số lượng cổ phiếu lưu hành, khiến EPS giảm trong ngắn hạn.

Với ngân hàng, vốn chủ sở hữu tăng nhanh trong khi lợi nhuận chưa tăng tương ứng sẽ làm suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu (ROE) giảm. Đây là yếu tố khiến khả năng định giá và sức hấp dẫn cổ phiếu bị ảnh hưởng.

Ngoài ra, việc tìm nhà đầu tư chiến lược nước ngoài để phát hành riêng lẻ không dễ, trong bối cảnh cạnh tranh vốn toàn cầu ngày càng khốc liệt, cộng thêm giới hạn room ngoại.

Làn sóng tăng vốn: Ai sẽ bứt phá, ai sẽ tụt lại?

Làn sóng tăng vốn điều lệ với tổng quy mô lên tới hàng trăm nghìn tỷ đồng trong giai đoạn 2024–2025 không chỉ đơn thuần là một xu hướng nhất thời, mà đang trở thành yếu tố có thể tái định hình toàn bộ cấu trúc ngành ngân hàng trong nhiều năm tới. Việc các ngân hàng đồng loạt tăng vốn sẽ tạo ra một mặt bằng năng lực tài chính mới, từ đó làm thay đổi trật tự cạnh tranh trong hệ thống.

Những ngân hàng huy động vốn thành công – thông qua chia cổ tức bằng cổ phiếu, phát hành riêng lẻ hay tìm được nhà đầu tư chiến lược – sẽ nhanh chóng có được "bộ cơ bắp" tài chính vượt trội. Khi vốn chủ sở hữu tăng mạnh, họ có điều kiện nâng cao tỷ lệ an toàn vốn (CAR), mở rộng room tín dụng và gia tăng khả năng cung ứng nguồn vốn trung – dài hạn cho nền kinh tế. Đây cũng là nhóm ngân hàng có dư địa để đẩy mạnh đầu tư vào chuyển đổi số, phát triển ngân hàng số và nâng cấp hệ thống quản trị rủi ro theo chuẩn Basel III – yếu tố quyết định năng lực cạnh tranh trong dài hạn. Việc sở hữu bộ đệm vốn dày cũng cải thiện đáng kể xếp hạng tín nhiệm, giúp họ dễ dàng huy động vốn quốc tế với chi phí thấp hơn.

Ở chiều ngược lại, những ngân hàng chậm chân hoặc gặp khó khăn trong quá trình tăng vốn sẽ phải đối mặt với nhiều hạn chế. Khi vốn điều lệ và vốn tự có không tăng tương ứng với tốc độ mở rộng quy mô tài sản, ngân hàng có thể bị "mắc kẹt" trong room tín dụng thấp, khó gia tăng lợi nhuận và khó tham gia các dự án tín dụng trung – dài hạn. Không có bộ đệm vốn đủ lớn, họ cũng chịu rủi ro cao hơn trước biến động kinh tế và áp lực tuân thủ chuẩn mực an toàn vốn mới. Điều này khiến khả năng cạnh tranh suy giảm, đặc biệt trong bối cảnh các ngân hàng lớn ngày càng gia tăng lợi thế tuyệt đối về công nghệ, quản trị và chất lượng tài sản.

Tóm lại, làn sóng tăng vốn hiện nay không chỉ mang ý nghĩa củng cố năng lực tài chính, mà còn là phép thử cho tầm nhìn chiến lược và năng lực thực thi của từng ngân hàng. Những ngân hàng mạnh sẽ bứt phá nhanh hơn, còn những đơn vị không kịp thích ứng rất có thể sẽ bị tụt lại ngay trên chính sân chơi mà họ đang nỗ lực tham gia.