Nghị định 232 và Thông tư 34: Để "cú hích" không hóa "rào cản" trong quản lý thị trường vàng

Minh bạch thị trường

Thị trường vàng ở Việt Nam vốn đã chứa đựng nhiều mâu thuẫn lâu năm giữa nhu cầu đầu tư, tích trữ của người dân và các hạn chế quản lý vĩ mô. Chính phủ ban hành Nghị định 232/2025/NĐ-CP và Thông tư 34/2025/TT-NHN vào thời điểm nền kinh tế đang chịu áp lực về dòng tiền và ổn định tài chính, nhiều người hy vọng những văn bản này sẽ là "cú hích" giúp thị trường vàng trở nên minh bạch, an toàn hơn.

Nghị định 232/2025/NĐ-CP ra đời nhằm tái cấu trúc thị trường vàng từ việc cấp hạn ngạch xuất nhập khẩu vàng hàng năm cho doanh nghiệp đến quy định bắt buộc chuyển khoản khi giao dịch từ 20 triệu đồng trở lên. Thông tư 34/2025/TT-NHN có nội dung hướng dẫn cụ thể cách thực hiện những quy định trong Nghị định 232/2025/NĐ-CP, từ việc xác định hạn ngạch, điều kiện doanh nghiệp được tham gia nhập khẩu, quản lý giao dịch… Mục tiêu rõ ràng là đưa thị trường vàng vào khung giám sát chặt chẽ hơn của hệ thống tài chính, giảm rủi ro tài chính vĩ mô và hạn chế đầu cơ.

Theo ông Nguyễn Quang Tuấn - Đoàn Luật sư Thành phố Hà Nội, ở góc nhìn tích cực, Nghị định 232/2025/NĐ-CP & Thông 34/2025/TT-NHN 34 tạo ra cơ hội làm sạch thị trường. Khi các doanh nghiệp buộc phải thực hiện giao dịch qua kênh ngân hàng, dòng tiền vàng sẽ dễ được quản lý hơn, giúp cơ quan quản lý dễ kiểm soát thao túng giá hay "gom giữ" vàng để tạo sóng.

"Việc cấp hạn ngạch xuất nhập khẩu theo năng lực giúp loại bỏ doanh nghiệp yếu kém, quy tụ nguồn lực vào những đơn vị đủ năng lực tài chính, năng lực quản trị, tạo ra hệ thống doanh nghiệp đầu mối cung ứng có quy mô và uy tín. Trong dài hạn, nếu triển khai hiệu quả, quy định mới có thể giúp giảm chênh lệch giá vàng trong nước với giá quốc tế, thu hẹp "khoảng đen" của thị trường và tăng niềm tin của nhà đầu tư cá nhân", luật sư Tuấn nhấn mạnh.

Vẫn còn khó khăn cho doanh nghiệp nhỏ

Tuy nhiên, không ít doanh nghiệp nhỏ lẻ bày tỏ lo ngại. Ông H.V.N, một chủ doanh nghiệp kinh doanh vàng tại phường Cửa Nam, Thành phố Hà Nội, chia sẻ: "Với chúng tôi, chi phí chuyển đổi lên cao từ việc đầu tư hệ thống thanh toán điện tử, thay đổi quy trình quản lý, đào tạo nhân viên cho đến đáp ứng yêu cầu hồ sơ năng lực để được cấp hạn ngạch là gánh nặng không nhỏ. Nhất là những cửa hàng vàng địa phương, đặc biệt ở vùng nông thôn, có thể khó áp dụng chuyển khoản thay vì tiền mặt khi khách hàng vẫn quen thanh toán tiền mặt".

Nếu doanh nghiệp nhỏ không đủ năng lực cạnh tranh, họ có thể bị loại khỏi thị trường, dẫn đến tập trung quyền lực vào tay một vài doanh nghiệp lớn. Việc phân bổ hạn ngạch nếu không minh bạch cũng tiềm ẩn nguy cơ ưu đãi cho nhóm doanh nghiệp "có quan hệ" hoặc có vốn mạnh, làm méo mó thị trường.

Một vấn đề khác là thời điểm áp dụng. Nếu quy định mới được thực thi đột ngột mà không có giai đoạn thử nghiệm, hỗ trợ hoặc lộ trình mềm, khả năng gây sốc với các doanh nghiệp nhỏ rất cao. Khi doanh nghiệp chưa chuẩn bị đủ về vốn, hệ thống và năng lực quản trị, họ dễ rơi vào tình trạng ngưng trệ trong hoạt động kinh doanh vàng, mất thị phần hoặc buộc phải chuyển đổi sang lĩnh vực khác.

Với người mua vàng nhỏ lẻ, đặc biệt vùng nông thôn hoặc khu vực nơi ngân hàng chưa phổ biến đầy đủ, việc buộc chuyển khoản sẽ tạo ra rào cản về mặt tiện lợi. Nhiều khách hàng quen trả tiền mặt sẽ phải thay đổi thói quen, dẫn đến sự bất tiện trong giao dịch, đặc biệt với các giao dịch nhỏ dưới ngưỡng chịu chuyển khoản. Tuy nhiên, nếu thị trường trở nên minh bạch hơn, chênh lệch giá giữa mua và bán có thể được thu hẹp, tạo lợi thế cho người mua khi không phải chịu mức "phí ẩn" do thiếu thông tin hoặc thao túng giá.

Với nhà đầu tư cá nhân, việc quy định mới giúp giảm rủi ro bị mất tiền do giao dịch chợ đen, vàng giả hoặc thao túng giá. Nhưng cũng có thể xuất hiện rủi ro thanh khoản, nếu doanh nghiệp nhỏ rút lui và thị trường bị "lọc" quá mức, khiến số lượng điểm bán ít đi, nhà đầu tư khó mua/bán thuận tiện. Thêm vào đó, nếu các doanh nghiệp lớn nắm lợi thế hạn ngạch và áp dụng chính sách giá ưu đãi, người đầu tư nhỏ có thể bị lép vế trong giao dịch.

Để đưa các chính sách quản lý thị trường vàng hiệu quả trong thực tế, cơ quan quản lý cần đưa ra các quy định rõ ràng trong việc phân bổ hạn ngạch nhập khẩu vàng. Cơ chế đấu thầu hoặc xét chọn theo tiêu chí công khai, rõ ràng sẽ giúp giảm sự hoài nghi của thị trường. Đồng thời, cũng cần có giai đoạn chuyển đổi linh hoạt để doanh nghiệp, đặc biệt các cửa hàng nhỏ, có thời gian chuẩn bị về hệ thống thanh toán điện tử, kiểm soát nội bộ, đào tạo nhân sự. Ngoài ra, chính sách hỗ trợ như ưu đãi thuế, hỗ trợ chi phí công nghệ hoặc kết nối doanh nghiệp vàng nhỏ với ngân hàng, tổ chức tài chính sẽ giúp họ nâng cấp năng lực cạnh tranh. Cuối cùng, giám sát và xử lý nghiêm các vi phạm như "lách" quy định, trốn hạn ngạch hoặc chuyển nhượng hạn ngạch bất hợp pháp để đảm bảo thị trường thực sự nghiêm minh.

Nghị định 232/2025/NĐ-CP và Thông tư 34/2025/TT-NHN là bước đi mang tính bước ngoặt đối với thị trường vàng Việt Nam, thể hiện nỗ lực của cơ quan quản lý trong việc đưa thị trường này vào guồng kiểm soát tài chính chính thức. Nếu được triển khai khéo léo, nó có thể là cú hích tạo ra bước chuyển về minh bạch, năng lực quản trị và lòng tin của nhà đầu tư cá nhân. 

Nhưng nếu thực thi cứng nhắc, thiếu lộ trình và ưu đãi hỗ trợ, chính sách ấy có thể trở thành gánh nặng, đẩy nhiều doanh nghiệp nhỏ ra khỏi cuộc chơi và hạn chế tính linh hoạt của thị trường. Từ góc độ bình luận kinh tế, điều quan trọng nhất không phải là văn bản mà là cách nó đi vào đời sống chính sách phải đồng hành cùng doanh nghiệp, nhà đầu tư và đặt quyền lợi người mua vàng trong tầm nhìn cân bằng, để "cú hích" không hóa "rào cản".