Thị trường vàng trước bước ngoặt lịch sử: Cơ chế độc quyền sản xuất vàng miếng bị xóa bỏ

Bước ngoặt cho thị trường vàng

Từ ngày 10/10, Nghị định 232 chính thức có hiệu lực, cơ chế Nhà nước độc quyền sản xuất vàng miếng sẽ được xóa bỏ hoàn toàn. Đây là thay đổi có ý nghĩa sâu sắc không chỉ về mặt quản lý kinh tế mà còn thể hiện sự chuyển hướng mạnh mẽ trong tư duy điều hành của Chính phủ theo hướng tăng cường tính cạnh tranh minh bạch và hội nhập quốc tế của thị trường tài chính trong nước.

Theo ông Nguyễn Xuân Thống- Phó Tổng thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Thành phố Hà Nội: "Trong hơn mười năm qua, theo quy định tại Nghị định số 24 năm 2012, hoạt động sản xuất vàng miếng tại Việt Nam được đặt dưới sự kiểm soát độc quyền của Ngân hàng Nhà nước. Cơ chế này nhằm mục tiêu ổn định thị trường, ngăn chặn tình trạng vàng hóa trong nền kinh tế và đảm bảo quản lý chặt chẽ các dòng vốn liên quan đến kim loại quý. Tuy nhiên thực tiễn vận hành cho thấy cơ chế độc quyền cũng tạo ra những giới hạn nhất định. 

Khi chỉ có một đầu mối được phép sản xuất và nhập khẩu vàng nguyên liệu, thị trường trong nước thường xuyên xảy ra tình trạng khan hiếm nguồn cung dẫn đến chênh lệch giá vàng trong nước và thế giới luôn ở mức cao. Sự chênh lệch ấy nhiều thời điểm lên tới hàng chục triệu đồng mỗi lượng, tạo ra nguy cơ buôn lậu vàng và biến động đầu cơ ảnh hưởng đến ổn định kinh tế vĩ mô".

Việc bãi bỏ khoản 3 Điều 4 của Nghị định 24 năm 2012 là tháo bỏ nút thắt quan trọng nhất. Khi cơ chế độc quyền bị xóa bỏ, nhiều doanh nghiệp đáp ứng điều kiện về vốn, cơ sở vật chất và năng lực quản lý sẽ có thể tham gia vào hoạt động sản xuất vàng miếng. Điều này không chỉ giúp mở rộng nguồn cung mà còn tạo ra môi trường cạnh tranh lành mạnh, thúc đẩy hiệu quả sản xuất kinh doanh, đồng thời giảm bớt sức ép lên Ngân hàng Nhà nước trong việc điều tiết thị trường.

Một số ý kiến chuyên gia kinh tế cho rằng, việc "xã hội hóa" hoạt động sản xuất vàng miếng sẽ góp phần kéo giá vàng trong nước tiệm cận hơn với giá thế giới, giúp ổn định tâm lý nhà đầu tư và tạo điều kiện cho vàng trở lại đúng vai trò của một tài sản đầu tư chứ không còn là công cụ đầu cơ ngắn hạn.

Bên cạnh việc xóa bỏ độc quyền sản xuất, nghị định mới còn bổ sung quy định quan trọng liên quan đến hình thức thanh toán khi mua bán vàng. Theo khoản 10 mới được bổ sung vào Điều 4, mọi giao dịch mua bán vàng có giá trị từ hai mươi triệu đồng trong một ngày trở lên của một khách hàng phải được thực hiện thông qua tài khoản thanh toán tại ngân hàng thương mại hoặc chi nhánh ngân hàng nước ngoài. 

Quy định này thể hiện định hướng rõ ràng của Chính phủ trong việc đẩy mạnh thanh toán không dùng tiền mặt nhằm minh bạch hóa các giao dịch, phòng chống rửa tiền và trốn thuế, đồng thời giúp cơ quan quản lý dễ dàng giám sát biến động thị trường vàng. Khi tất cả các giao dịch lớn đều phải đi qua hệ thống ngân hàng, thông tin về dòng tiền sẽ được ghi nhận đầy đủ, hạn chế rủi ro thao túng giá và tạo cơ sở cho việc hoạch định chính sách tiền tệ hiệu quả hơn.

Anh N.V.T, đại diện một doanh nghiệp kinh doanh vàng trên địa bàn phường Cầu Giấy (Hà Nội) đánh giá, Nghị định 232 được ban hành, mở rộng phạm vi cấp phép sản xuất vàng miếng cho các doanh nghiệp đáp ứng đủ điều kiện, thể hiện rõ chủ trương chuyển từ "độc quyền nhà nước" sang "quản lý theo cơ chế thị trường có kiểm soát". Điều này không chỉ tạo ra sân chơi công bằng hơn mà còn khuyến khích doanh nghiệp đầu tư mạnh vào công nghệ, nâng cao chất lượng sản phẩm và chuyên nghiệp hóa chuỗi cung ứng.

Cần cơ chế giám sát

Từ góc độ quản lý nhà nước, Nghị định 232 năm 2025 còn là minh chứng cho sự chuyển đổi tư duy điều hành theo hướng hiện đại và thị trường. Nhà nước không còn can thiệp trực tiếp vào sản xuất mà tập trung vào vai trò giám sát,p thiết lập hành lang pháp lý đảm bảo cạnh tranh công bằng. Đây là bước đi phù hợp với xu hướng cải cách thể chế kinh tế trong bối cảnh Việt Nam đang hội nhập sâu rộng với thế giới và hướng tới mục tiêu trở thành nền kinh tế có độ mở cao trong khu vực. Việc tạo điều kiện cho doanh nghiệp tham gia sản xuất vàng miếng không chỉ thúc đẩy khu vực tư nhân phát triển mà còn tăng nguồn thu ngân sách thông qua các hoạt động thuế phí và xuất nhập khẩu vàng nguyên liệu.

Tuy nhiên, bên cạnh những kỳ vọng tích cực từ việc mở cửa thị trường vàng, cũng đặt ra không ít thách thức. Nếu công tác cấp phép quản lý và kiểm định chất lượng không chặt chẽ, nguy cơ xuất hiện tình trạng sản xuất vàng miếng không đạt chuẩn hoặc gian lận thương mại có thể xảy ra.

Bởi vậy, cùng với việc ban hành nghị định mới, các bộ ngành liên quan cần sớm xây dựng quy chuẩn kỹ thuật thống nhất về hàm lượng chất lượng và quy cách sản xuất vàng miếng cũng như cơ chế giám sát thị trường. Đồng thời, Ngân hàng Nhà nước vẫn cần duy trì vai trò điều tiết thông qua các công cụ như dự trữ vàng quốc gia hoặc quy định về hạn mức sản xuất và lưu thông trong từng giai đoạn để bảo đảm cân đối cung cầu và tránh biến động giá quá mức.

Luật sư Nhâm Mạnh Hà, Đoàn Luật sự Thành phố Hà Nội, đánh giá, bên cạnh những điểm tích cực rõ rệt, Nghị định 232 năm 2025 cũng cần được xem xét thận trọng ở khía cạnh kiểm soát rủi ro và ngăn ngừa tác động tiêu cực tiềm ẩn. Việc cho phép nhiều doanh nghiệp được tham gia sản xuất, kinh doanh vàng miếng là một bước tiến quan trọng, song nếu thiếu cơ chế giám sát chặt chẽ, thị trường có thể đối mặt với nguy cơ xuất hiện tình trạng cạnh tranh không lành mạnh, gian lận trong chất lượng sản phẩm, thậm chí là thao túng giá vàng.

Luật sư Hà cũng cho rằng, cơ quan quản lý cần thiết kế hệ thống kiểm định độc lập, minh bạch và áp dụng chuẩn mực quốc tế trong đo lường, lưu thông, niêm yết giá để tránh việc vàng trong nước bị đẩy giá ảo hoặc bị chi phối bởi nhóm lợi ích.

Nhìn tổng thể Nghị định số 232 năm 2025 không chỉ đơn thuần là văn bản sửa đổi kỹ thuật mà còn là bước đi quan trọng trong tiến trình hoàn thiện cơ chế quản lý thị trường vàng tại Việt Nam. Việc xóa bỏ cơ chế độc quyền sản xuất vàng miếng thể hiện sự thay đổi tư duy mạnh mẽ của Chính phủ từ quản lý bằng mệnh lệnh hành chính sang quản lý bằng nguyên tắc thị trường minh bạch và có kiểm soát.

Ông Nguyễn Xuân Thống cũng cho rằng: Khi các quy định mới được triển khai đồng bộ, thị trường vàng Việt Nam sẽ trở nên năng động hơn, phản ánh đúng cung cầu thực tế, đồng thời góp phần củng cố niềm tin của nhà đầu tư trong và ngoài nước vào sự ổn định và minh bạch của nền kinh tế. Đây được xem là một bước đi tất yếu và cần thiết trong hành trình hoàn thiện thể chế tài chính hiện đại hướng tới mục tiêu phát triển bền vững và hội nhập sâu rộng của Việt Nam trong giai đoạn mới.