Người cao tuổi không phải gánh nặng của xã hội

Đến năm 2038, người cao tuổi chiếm 20% dân số Việt Nam

Già hóa dân số là một trong những xu hướng và đặc điểm quan trọng nhất của thế kỷ 21. Trên toàn cầu, cứ 9 người thì có 1 người từ 60 tuổi trở lên. Dự báo con số này sẽ tăng lên 5 người thì có 1 người từ 60 tuổi trở lên vào năm 2050. Trong giai đoạn 2015 - 2030, số người cao tuổi (NCT) trên toàn cầu dự đoán sẽ tăng lên 56% (từ 901 triệu lên 1,4 tỷ). Đến năm 2030, số người từ 60 tuổi trở lên sẽ cao hơn số người ở độ tuổi từ 15-24.

Việt Nam đã chính thức bước vào giai đoạn "già hóa dân số" từ năm 2011 và là một trong các quốc gia có tốc độ già hóa nhanh nhất trên thế giới. Năm 2017, số người cao tuổi chiếm 11,9% trong tổng dân số, có nghĩa là cứ 9 người thì có 1 người từ 60 tuổi trở lên. Theo dự báo của Tổng cục thống kê Việt Nam, đến năm 2038, nhóm dân số từ 60 tuổi trở lên khoảng hơn 21 triệu người, chiếm 20% tổng dân số. Con số này sẽ là 27 triệu người, chiếm 25% tổng dân số vào năm 2050.

Phát biểu tại tọa đàm “Tiến tới công bằng cho mọi lứa tuổi” tổ chức tại Hà Nội ngày 30/9, Phó Chủ tịch Thường trực Trung ương Hội NCT Việt Nam Đàm Hữu Đắc nhấn mạnh, Việt Nam là một trong những quốc gia đang có tốc độ già hóa dân số nhanh nhất châu Á, thời gian chuyển từ giai đoạn “già hóa dân số” sang “dân số già” khoảng 17-20 năm. Điều này tạo ra không ít khó khăn trong việc hoạch định chính sách đối với NCT.

Ông Đàm Hữu Đắc cũng chỉ ra, trong tổng số hơn 11,9 triệu NCT hiện nay, vẫn còn có bộ phận không nhỏ có cuộc sống khó khăn do không có tích lũy cho tuổi già. Một bộ phận NCT vẫn phải tự mưu sinh kiếm sống, một số chưa được tư vấn chăm sóc sức khỏe, một số ít chưa được người thân quan tâm, một số NCT cô đơn, không nơi nương tựa, họ đang rất cần sự quan tâm giúp đỡ từ Nhà nước, gia đình và cộng đồng.

Đặc biệt, NCT có ít cơ hội được tập huấn, đào tạo nghề; gặp khó khăn trong việc vay vốn để phát triển sản xuất - kinh doanh vươn lên thoát nghèo. Việc tiếp cận các dịch vụ chăm sóc sức khỏe, chất lượng chăm sóc sức khỏe, khả năng chi trả của NCT cho các dịch vụ chăm sóc sức khỏe còn nhiều hạn chế.

Còn bà Naomi Kitahara, Trưởng đại diện UNFPA tại Việt Nam, nhận định, Việt Nam cần phải tính đến một mô hình mới phù hợp với vấn đề già hóa dân số và tăng trưởng kinh tế, xã hội, đồng thời đảm bảo hòa nhập xã hội cho NCT. “Già hóa dân số là một chủ đề không thể bỏ qua trong Chương trình nghị sự Phát triển bền vững năm 2030. Già hóa dân số xảy ra không phải vì tỷ lệ tử vong giảm, hay vì con người sống lâu hơn mà vì mức sinh giảm. Tất cả các quốc gia trên thế giới bao gồm cả Việt Nam phải chuẩn bị cho già hóa dân số khi các cặp vợ chồng bắt đầu có một gia đình nhỏ hơn”, bà Naomi Kitahara nhấn mạnh.

Cần xóa bỏ bất bình đẳng liên quan đến tuổi tác đối với người cao tuổi

Bà Trần Thị Thu (68 tuổi ở thị trấn Đông Anh, Hà Nội) về hưu đã 13 năm nay nhưng thực tế thì chưa lúc nào bà được nghỉ ngơi đúng nghĩa. Kể từ ngày nghỉ công tác Nhà nước theo chế độ, một tay bà chăm sóc, đưa - đón đi học lần lượt 5 đứa cháu của 2 người con trai.

“Hồi tôi mới về hưu, con cháu lớn mới học lớp 1, bây giờ cháu đã học đại học năm thứ 2. Khi tôi về hưu được 7 năm thì cô con dâu cả sinh thêm đứa con thứ 3, cũng là đứa cháu bé nhất nhà. Bây giờ cháu cũng đã vào học lớp 1. Từ sau khi nghỉ hưu, thương các con vất vả, tôi đảm nhận tất việc chăm sóc và đưa đón 5 đứa cháu đi học. Giờ các cháu đều lớn, tự lập được việc đi lai, duy có thằng bé út đang học lớp 1, hàng ngày có xe trường đón đưa nên tôi chỉ việc dắt cháu ra bến xe. Trở về, tôi lại lo chợ búa, cơm nước cho ông nhà”, bà Thu cho hay.

Như vậy, nếu bà Thu cũng được trả lương làm việc nhà, đưa đón trẻ đi học, cộng với mức lương hưu gần 4 triệu đồng hiện bà đang hưởng, thì thu nhập của bà không kém bất cứ 1 người nào đang trong độ tuổi lao động. Tiếc rằng, công sức lao động bà bỏ ra bao năm qua cho con cháu đều là “của cho không”, không ai tính đếm bằng con số cụ thể.

Theo các chuyên gia, NCT là những người tham gia tích cực trong xã hội chứ không phải gánh nặng của xã hội. Việt Nam cần phải tạo điều kiện cho các cơ hội việc làm, tuổi nghỉ hưu linh hoạt và bình đẳng giữa nam và nữ; phát triển kỹ năng chăm sóc sức khỏe toàn dân, an sinh xã hội và môi trường thân thiện với NCT như một phương tiện để đảm bảo thu nhập và lợi ích cho tuổi già.

Bên cạnh đó, phá bỏ các rào cản tiến tới công bằng cho NCT, đặc biệt chấm dứt phân biệt dựa vào tuổi tác nhằm đảm bảo hòa nhập xã hội đối với NCT, đây là cách hiệu quả nhất để ứng phó với vấn đề già hóa dân số và đạt được các Mục tiêu Phát triển bền vững.

Vô vàn những câu chuyện về NCT xung quanh chúng ta đã minh chứng một điều rằng, tuổi tác chỉ là những con số mà thôi. Cả thế hệ trẻ và thế hệ cao niên đều có giá trị theo cách riêng của họ và khẳng định rằng những người lớn tuổi hơn vẫn là những thành viên tham gia tích cực, đầy đam mê và nhiệt huyết trong xã hội.

Kỷ niệm Ngày Quốc tế người cao tuổi 1-10 năm nay, Liên hợp quốc lấy chủ đề “Tiến tới bình đẳng cho mọi lứa tuổi”, tập trung vào 4 nội dung chính: Phát triển lĩnh vực chăm sóc, đóng góp vào việc làm bền vững cho mọi người; Học tập suốt đời và các chính sách lao động chủ động và thích ứng; Chăm sóc sức khoẻ toàn dân; Các biện pháp an sinh xã hội. Ngày 30/9, tại Hà Nội, Quỹ Dân số Liên hợp quốc tại Việt Nam (UNFPA) phối hợp với Trung ương Hội NCT Việt Nam, Tổng cục Dân số Kế hoạch hóa gia đình (Bộ Y tế), Tổ chức HelpAge Internationnal (Tổ chức hỗ trợ NCT) tổ chức tọa đàm “Tiến tới công bằng cho mọi lứa tuổi”, nhằm kêu gọi xã hội có một cách nhìn nhận tích cực hơn về NCT, biến thách thức của già hóa dân số thành cơ hội và tăng cường sự hiểu biết về động lực của một xã hội đang già hóa. Tham gia tọa đàm có 3 nhóm đại diện: Trên 60 tuổi, 40 tuổi và 20 tuổi. 3 thế hệ đã chia sẻ, thảo luận về những kinh nghiệm đã trải qua, những bài học trong cuộc sống và những thành tựu đã đạt được trong hành trình chấm dứt bất bình đẳng liên quan đến tuổi tác. Nhân 25 năm ngày thông qua Chương trình hành động của Hội nghị quốc tế về Dân số và Phát triển, trong khuôn khổ tọa đàm, Triển lãm ảnh với tiêu đề “Con người của ICPD, ngang qua cuộc đời, Quyền và Lựa chọn cho tất cả mọi người” .