Người trẻ giữ hồn tiếng Quảng giữa nhịp sống hiện đại

Xu hướng giới trẻ đưa tiếng Quảng lên mạng

Trong dòng chảy mạnh mẽ của mạng xã hội, nơi trào lưu đến rồi đi chóng vánh, thật khó tin khi tiếng Quảng, thứ ngữ âm bị xem là "khó nghe", lại trở thành chất liệu thu hút hàng trăm nghìn người theo dõi. Tạ Đỗ Nhật Trường (sinh năm 2001, xã Nông Sơn, TP Đà Nẵng), chủ kênh TikTok Lô Minh Hy với gần 140.000 lượt theo dõi, gần 7 triệu lượt thích là một trong những gương mặt tiêu biểu.

Trường kể: "Ban đầu mình chỉ "đăng chơi" vài video trả lời bạn bè về cách nói của người Quảng. Không ngờ những clip vui ấy lại nhận được sự yêu thích bất ngờ. Từ đó, mình bắt đầu làm nội dung đều đặn hơn, và nhận ra niềm vui khi thứ tiếng quê hương vốn bị đùa "khó nghe" lại trở nên thú vị với nhiều người, thậm chí có người muốn học theo giọng Quảng Nam quê mình".

Tương tác lớn trên mạng xã hội cũng đem đến cho Trường những câu chuyện cảm động. Có người Quảng Nam nhắn tin xin Trường chỉ cách nói lại giọng Quảng, vì dù sống ở quê nhưng đã quen nói giọng phổ thông và "mất giọng". Điều khiến Trường trăn trở là vốn từ địa phương của mình khá hạn chế, bởi gia đình chuyển lên Kon Tum khi Trường mới 5 tuổi. Vì thế, mỗi video đều phải hỏi thêm người lớn, họ hàng để đảm bảo tính chính xác.

Trường cho rằng người trẻ không chỉ ở Đà Nẵng mà ở nhiều địa phương đang đánh mất "cái hồn văn hóa" vì thói quen nói giọng phổ thông. "Giọng nói là một phần bản sắc. Không phải để khoe, mà là sợi dây kết nối đồng hương. Giữ hồn tiếng nói là trách nhiệm của một người con xứ Quảng như mình".

Tương tự Trường, Thanh Bình (sinh năm 2001, xã Núi Thành, TP Đà Nẵng), chủ kênh Titun với hơn 5.000 lượt theo dõi, gần 150.000 lượt yêu thích cũng lan tỏa tiếng Quảng theo hướng vui nhộn, gần gũi bằng cách hoạt hình hóa câu chuyện. Xuất thân từ ngành thiết kế đồ họa, Bình dành 6 tháng để tự tạo nhân vật, bối cảnh, âm thanh…

Bình chia sẻ từng định tìm người lồng tiếng thay mình cho "dễ nghe", nhưng cuối cùng vẫn quyết định giữ nguyên giọng Quảng chân thật. Anh làm các video dạy tiếng Quảng trên TikTok như một phần hỗ trợ người xem hiểu ngôn ngữ trong phim hoạt hình ngắn mà anh từng đăng trên YouTube.

"Nhiều người nhái giọng Quảng Nam dễ lắm, nhưng thể hiện được tinh thần của ngôn ngữ thì không đơn giản. Tiếng địa phương phải chân thật mới có hồn", Bình bộc bạch.

Chàng trai xứ Quảng cũng cho biết người trẻ không đánh mất ngôn ngữ, mà vô thức "giấu đi" khi thay đổi môi trường sống, cho đến khi gặp đồng hương mới bật lại được tiếng quê. Điều khiến anh buồn nhất là nhiều bình luận dưới video bắt đầu bằng "ngày xưa", "hồi đó"… như thể tiếng Quảng đang dần trở thành ký ức hơn là hiện hữu. Với anh, làm video không phải để "giữ" tiếng Quảng, mà để "lưu lại", như một tư liệu tinh thần gửi cho thế hệ sau.

Sự lan tỏa của những người trẻ làm nội dung tiếng Quảng đã chạm đến cảm xúc của nhiều người xa quê. Bạn Nguyễn Thị Nhật Ánh (sinh năm 2002, xã Thăng Điền, TP Đà Nẵng), từng sống 4 năm ở Hà Nội, kể rằng giữa nơi rất ít người nói giọng Quảng, cảm giác bắt gặp một giọng quen thân khiến chị "vui không tả nổi". Mỗi lần xem video TikTok tiếng Quảng, chị lại thấy nhớ nhà khôn nguôi.

Chị Nguyễn Thị Hùng (sinh năm 1971, xã Chiên Đàn, TP Đà Nẵng) cũng xúc động: "Khi bắt gặp những video người trẻ nói tiếng địa phương trên mạng xã hội, tôi rất quý! Con cái đi học xa lâu ngày nói giọng Bắc, giọng Nam; nhiều người trẻ không còn nói giọng quê nữa. Vì vậy, tôi xem những video dạy tiếng Quảng như một giá trị văn hóa đáng trân trọng".

Góc nhìn chuyên gia

Là người con quê xã Gò Nổi (TP Đà Nẵng), nhà báo, nhà giáo, nhà phê bình văn học Phạm Phú Phong cho biết, việc các bạn trẻ đăng những video về tiếng Quảng lên mạng xã hội với một ý thức đầy đủ, với tâm huyết muốn lưu giữ một trong những thực thể văn hóa của xứ Quảng rất đáng trân trọng. Bởi vì, so với ngôn ngữ phổ thông, giọng Quảng có nhiều khác biệt, trong đó có yếu tố cần loại bỏ, nhưng cũng có yếu tố là vốn quý của cha ông cần bảo lưu, gìn giữ như là phần ký ức một thời, đã nuôi nấng bao thế hệ lớn khôn.

"Tôi còn nhớ, nhà thơ, nhà viết kịch tài hoa Lưu Quang Thuận, rời quê hương từ thuở thiếu niên, gần nửa thế kỷ sau, ông quay về và khao khát học lại cách phát âm giọng Quảng. Mà không chỉ mình ông Thuận đâu, còn nhiều người khác nữa...", thầy Phong nói.

Tuy nhiên, theo Thạc sĩ ngôn ngữ học Phan Thị Thanh Thúy, với một số bạn trẻ nhại giọng Quảng để gây cười, tạo ra cho người khác một cách nhìn méo mó, đặc biệt khi phát âm không chính xác, sự gây cười trong vô thức làm mất đi nét đẹp văn hóa, sự chân chất, thật thà của người Quảng xưa nay.

Những video nếu không đứng về góc nhìn văn hóa, ngôn ngữ để khai thác những vấn đề hay thì đằng sau sự giải trí tức thời như "mì ăn liền". Người Quảng trí thức sẽ cảm thấy như chính họ đang bị giễu cợt, đang bị xúc phạm.

Giới trẻ cần phải hiểu rằng việc sử dụng tiếng Quảng để lan tỏa những điều tốt đẹp, sử dụng giọng Quảng một cách chân thực thì sẽ mang lại giá trị tích cực.