Có thể xảy ra nguy cơ tái xuất hiện bệnh Chikungunya ở TPHCM

Ngày 10/8, Sở Y tế TPHCM cho biết, tuy hệ thống giám sát tại thành phố hiện chưa phát hiện ca mắc bệnh nhưng nhiều dữ liệu khoa học cho thấy đây là một bệnh từng lưu hành tại Việt Nam.

Theo đó, từ tháng 10/2010 đến tháng 12/2014, Đơn vị Nghiên cứu lâm sàng Đại học Oxford (OUCRU) phối hợp Bệnh viện Bệnh nhiệt đới TPHCM tiến hành nghiên cứu sốt cấp tính ở trẻ từ 1 đến 15 tuổi tại 7 bệnh viện thuộc các tỉnh khu vực phía Nam. Tổng cộng có 8.105 trẻ được thu thập mẫu máu sớm trong vòng 72 giờ tính từ khi bắt đầu sốt để tiến hành xét nghiệm PCR tìm virus Dengue (sốt xuất huyết), virus Chikungunya và virus Zika. Kết quả cho thấy, trong tổng số 8.105 bệnh nhân, có 2.203 ca sốt xuất huyết Dengue (27%), chỉ ghi nhận có 4 ca nhiễm Chikungunya và 2 ca nhiễm Zika. Kết quả phân tích di truyền 4 chủng Chikungunya đều thuộc dòng gây dịch tại khu vực Án Độ Dương, thuộc kiểu gen Đông/Trung/Nam/Châu Phi (ECSA), tương đồng với chủng phát hiện tại Campuchia từ năm 2011.

Tiếp nối nghiên cứu trên, một điều tra huyết thanh học đã tiến hành năm 2015 của OUCRU và Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TPHCM từ ngân hàng huyết thanh trên 546 mẫu huyết thanh (được chọn đại diện cho các nhóm tuổi) thu thập từ 4 tỉnh thành (An Giang, TPHCM, Đắk Lắk và Huế). Kết quả ghi nhận tại An Giang và TPHCM có 10% mẫu có kháng thể kháng Chikungunya (nghĩa là đã từng bị nhiễm bệnh); trong khi tỷ lệ này ở Đắk Lắk là 7,97% và ở Huế là 3,72%. Nghiên cứu cũng ghi nhận nhóm có kháng thể đều trên 30 tuổi. Do đó sự lây truyền Chikungunya tại các địa điểm nghiên cứu đã từng xảy ra khoảng 30 năm trước đó (khoảng thập niên 1980) với mức độ lây trong dân số thấp, chỉ khoảng 2–4% dân số bị nhiễm bệnh hàng năm tại TPHCM, An Giang và Huế và chỉ 1% tại Đắk Lắk. Tại thời điểm khảo sát (năm 2015) lại không tìm thấy bằng chứng đang có sự lan truyền bệnh xảy ra.

Từ năm 2017 đến 2019, Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương Hà Nội và Viện Pasteur TPHCM phối hợp với Đại học Nagasaki Nhật Bản thực hiện nghiên cứu dịch tễ học phân tử và huyết thanh của bệnh Chikungunya trên 31 tỉnh/thành tại Việt Nam với 1.063 mẫu huyết thanh. Kết quả cho thấy, 46,4% mẫu có kháng thể kháng virus Chikungunya (bằng chứng đã từng nhiễm virus này) và 27,7% mẫu có kết quả PCR dương tính (bằng chứng đang nhiễm virus). Nhóm nghiên cứu đã tiến hành giải trình tự bộ gene của những mẫu xét nghiệm PCR dương tính và ghi nhận thuộc kiểu gen ECSA. Do đó có thể nhận định virus Chikungunya là bệnh lưu hành ở Việt Nam với tỷ lệ đáng kể và kiến nghị cần một chương trình giám sát hàng năm để hiểu tác động của bệnh này.

Ngoài những nghiên cứu khoa học như trên, theo Sở Y tế, hoạt động giám sát trọng điểm cũng được ngành y tế TPHCM triển khai trong suốt nhiều năm qua nhằm theo dõi sự lưu hành của các tác nhân gây bệnh. Cụ thể sau đợt bùng phát bệnh trên thế giới do virus Zika vào cuối năm 2016, Trung tâm Y tế dự phòng TPHCM và sau này là Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TPHCM (HCDC) vẫn duy trì các điểm giám sát bệnh do virus Zika và cả do virus Chikungunya. Kết quả , đến thời điểm hiện tại, giám sát hoàn toàn chưa ghi nhận ca bệnh mới nào trên địa bàn TPHCM.

Mới đây, từ tháng 5/2025, Viện Pasteur TPHCM đã triển khai giám sát trọng điểm virus Chikungunya - Zika - Dengue tại một số tỉnh thành khu vực phía Nam như TPHCM, Tây Ninh, Kiên Giang. Kết quả đến nay Viện vẫn chưa ghi nhận ca Chikungunya và Zika nào từ các điểm giám sát này.

Theo Sở Y tế TPHCM, từ những kết quả nêu trên có thể nhận định bệnh Chikungunya là bệnh truyền nhiễm đã từng lưu hành tại Việt Nam. Tuy thời gian gần đây chưa ghi nhận ca bệnh Chikungunya và ca bệnh do virus Zika nào nhưng nguy cơ tái xuất hiện của những bệnh này tại TPHCM là hoàn toàn có thể xảy ra. Ngành y tế TPHCM vẫn duy trì hệ thống giám sát dịch bệnh để sẵn sàng chủ động ứng phó với mọi tình huống có thể xảy ra.

Sở Y tế cho hay, do hiện nay chưa có vaccine và thuốc điều trị đặc hiệu, biện pháp phòng bệnh Chikungunya hiệu quả nhất là phòng tránh muỗi đốt và diệt lăng quăng. Các biện pháp phòng bệnh Chikungunya cũng chính là biện pháp để phòng bệnh sốt xuất huyết Dengue đang được thực hiện (ngoại trừ vaccine).