Nhạc sĩ - bác sĩ khoác áo lính và những khúc ca về Mẹ

Viết về mẹ để gửi gắm tình cảm của chính mình

Mặc dù cuộc đời gắn bó trọn vẹn với vai trò một bác sĩ quân y, một nhà khoa học bận rộn nhưng ở PGS.TS Nguyễn Trọng Lưu, âm nhạc vẫn luôn chảy trong huyết quản. Như ông từng tâm sự: "Nghề Y là khoa học chăm lo cho đời sống thể chất của con người, âm nhạc lại bồi dưỡng cho tâm hồn con người thêm cao đẹp. Y học và âm nhạc thực chất rất gần nhau. Trong tôi may mắn có cả con người y học và con người âm nhạc". 40 năm cống hiến ở lĩnh vực y tế, chuyên môn và y đức của ông không chỉ được ghi nhận bằng những thành tích đáng tự hào mà hơn cả là sự yêu quý, kính trọng của bệnh nhân và đồng nghiệp. Điều ông luôn tâm niệm và căn dặn những học trò, đồng nghiệp của mình rằng trong công việc phải luôn tận tâm, tập trung ở mức độ cao nhất bởi đó là sức khỏe, tính mạng của người bệnh.

Với bác sĩ Nguyễn Trọng Lưu, âm nhạc chính là "phương thuốc" hóa giải những căng thẳng, áp lực trong công việc. Ngay từ khi mới 19-20 tuổi, sinh viên Nguyễn Trọng Lưu đã nổi danh trong phong trào văn nghệ tại trường với những sáng tác như "Tự hào sinh viên Học viện Quân y", "Những mùa xuân theo Đảng"... Sau này, giữa bận rộn triền miên của một bác sĩ, một nhà nghiên cứu khoa học nhưng ông vẫn sáng tác khá đều tay. Không gian âm nhạc ngấm từ tấm bé, sự chỉ bảo của cha cũng là "người thầy đầu tiên" và quan trọng hơn cả là trái tim mẫn cảm, tâm hồn giàu cảm xúc đã nuôi dưỡng tình yêu âm nhạc trong ông.

Nhạc sĩ Trọng Lưu chia sẻ: Âm nhạc là tiếng lòng, là nơi gửi gắm những tâm tư tình cảm nên ông thường viết về những gì giản dị, gần gũi, thân thương nhất. Tình yêu quê hương đất nước, tinh thần ngợi ca người lính Cụ Hồ được ông gửi gắm vào nhiều ca khúc như "Lá cờ Tổ quốc giữa biển Đông", Cây ngàn hát khúc ru anh", "Tựa vào nỗi nhớ quê", "Tình yêu hóa đá"… Song, mảng ca khúc chiếm số lượng đáng kể trong sự nghiệp âm nhạc của Trọng Lưu là viết về mẹ và tình mẹ. Có lẽ, nhạc sĩ Trọng Lưu cũng khó có thể cắt nghĩa được rành mạch điều này. Là người lính nên Trọng Lưu hiểu hơn ai hết nỗi nhớ quê, hình bóng người mẹ luôn giữ vị trí đặc biệt trong tim mỗi người lính xa nhà. Ông viết về người mẹ chờ con sau chiến tranh. Có thể người con ấy "đã thành áng mây Trường Sơn/Theo gió chiều bay xa thật xa" thì người mẹ vẫn ngóng trông như hóa đá với niềm tin mãnh liệt rằng con sẽ trở về: "Lá trầu khô bình vôi hóa đá/Mẹ lặng im ngồi ngóng con về" (Mẹ gọi tên anh)… Những ca từ giàu hình ảnh cùng giai điệu khắc khoải đã khiến ca khúc này chạm vào trái tim của nhiều khán thính giả và thường xuyên được vang lên trong những chương trình nghệ thuật đặc biệt kỷ niệm những ngày lễ lớn. Một ca khúc của nhạc sĩ Trọng Lưu từng nhận giải thưởng của Hội Nhạc sĩ Việt Nam năm 2020 là "Lội qua vùng khát" (phổ thơ Nguyễn Thị Ngọc Hà) cũng viết về những người phụ nữ bình dị đi qua chiến tranh với khát vọng được làm vợ, làm mẹ…

Người mẹ trong những ca khúc của Trọng Lưu là người mẹ Việt tảo tần mưa nắng, cả cuộc đời hy sinh, che chở cho con: "Bóng mẹ gầy lặn lội bờ song/Đêm giá lạnh ấm bồng ru tiếng khóc" (Qua đò nhớ mẹ), hay "Giá rét trên từng manh chiếu vá/Mẹ chừa bên ráo để con lăn" (Gửi em chỗ ướt mẹ nằm) cùng phổ thơ Nguyễn Ngọc Hạnh... Những giai điệu về nỗi nhớ mẹ khắc khoải trong tim: "Chỉ nỗi nhớ mẹ chẳng thể nào hoang nổi/Ghi sâu trong con mãi vẹn nguyên một đời mẹ sớm tối đi về" (Cánh đồng tháng Mười). Và cả nỗi trống vắng không gì bù đắp nổi khi không còn mẹ trong "Vu Lan nhớ mẹ"... Là nhạc sĩ phổ thơ khá thành công, các ca khúc về mẹ của Trọng Lưu đều mang những giai điệu da diết, gọi tên những cảm xúc mà bất cứ người con nào cũng nặng mang trong lòng nhưng đôi khi khó nói nên lời. Trọng Lưu chia sẻ, vốn là một người lính, sống xa nhà khi chưa đầy 20 tuổi, viết những ca khúc về mẹ cũng chính là lúc ông được bày tỏ, gửi gắm tình cảm của chính mình. Bởi như ông tâm niệm: "Trong cuộc sống có nhiều điều tốt đẹp nhưng điều tốt đẹp nhất mà mỗi con người đều có được, đó là tình mẫu - tử".

Kỷ niệm đặc biệt

Trong số những ca khúc về mẹ của Trọng Lưu, "Khúc mẹ ru" có một kỷ niệm đặc biệt. Năm 2010, Trọng Lưu tình cờ đọc được bài thơ của tác giả Kiều Công Luận trên báo. Ngay lập tức, những câu thơ mộc mạc, giản dị nhưng ăm ắp tình cảm, nỗi lòng của người con đã khiến ông xúc động "Mẹ tôi áo vá trọn đời/Cái tôm cái tép nuôi tôi trưởng thành". Thời điểm đó, ông cũng đang chống chếnh trong nỗi đau mất mẹ nên những ca từ như nói hộ nỗi lòng mình. Sự đồng cảm của nhạc sĩ đã chắp cánh cho bài thơ thêm một đời sống mới. Ngay sau đó, bài hát được đăng và nhận tặng thưởng của Tạp chí Văn nghệ Quân đội ở thể loại âm nhạc. Ca khúc phổ biến nhưng nhà thơ và nhạc sĩ chưa một lần gặp mặt, dù rất thân quý nhau qua những cuộc điện thoại (Khi đó, nhà thơ Kiều Công Luận sinh sống tại Lâm Đồng, còn Trọng Lưu lại quá bận với công việc một bác sĩ - PV).

Tới tận năm 2017, nhạc sĩ Trọng Lưu và nhà thơ Kiều Công Luận mới gặp nhau khi nhà thơ đang nằm viện tại TPHCM. Cuộc hội ngộ ngắn ngủi vì sức khỏe của nhà thơ không cho phép. Không lâu sau, nhà thơ Kiều Công Luận qua đời. Cả nhạc sĩ và nhà thơ đã không gặp được nhau ở mảnh đất cao nguyên nắng gió như lời hẹn "Cố nhân còn nhớ hẹn/Mùa phượng tím thăm nhau" (thơ Kiều Công Luận).

Giờ đây, bác sĩ - nhạc sĩ Trọng Lưu có thể dành nhiều thời gian hơn cho âm nhạc. Ca khúc "Hà Nội chiều nhớ" của ông vừa được tặng thưởng giải B của Hội Nhạc sĩ Việt Nam năm 2024. Có lẽ ca khúc chính là một kỷ niệm đẹp, một món quà ý nghĩa mà người con Hà Nội Trọng Lưu dành tặng Thủ đô vào dịp tròn 70 năm Ngày Giải phóng Thủ đô.