"Niềm vui lớn nhất đời tôi là tìm được nhiều hài cốt liệt sĩ"

Hành trình lặng lẽ

Tôi gặp cựu chiến binh Đặng Hà Thụy tại nhà của ông ở khu phố Tài Lương 1 (phường Hoài Thanh Tây, thị xã Hoài Nhơn, tỉnh Bình Định). Với mái tóc thưa đã bạc, làn da rám nắng cùng những vết chân chim in dấu thời gian, ông Thụy chậm rãi lật giở từng trang tài liệu tìm kiếm hài cốt đồng chí, đồng đội rồi kể tôi nghe.

Năm 1961, ông Thụy tham gia cách mạng, làm nhiệm vụ tuyên truyền vũ trang trên địa bàn Hoài Nhơn. Giữa năm 1964, ông được cử đi học lớp kỹ thuật quân khí ở Quân khu 5, rồi được rút về xưởng Quân giới Tỉnh đội Bình Định để huấn luyện kỹ thuật sử dụng các loại vũ khí, bom mìn cho du kích. Năm 1973, ông làm Trưởng ban Quân giới Tỉnh đội Bình Định. Sau ngày đất nước thống nhất, ông làm Trưởng ban Hậu cần Trường Huấn luyện Quân khu 5, rồi sau đó cùng Đoàn 5501 hành quân sang chiến trường Campuchia chiến đấu suốt 4 năm.

Sau khi nghỉ hưu, với niềm đau đáu về những đồng chí, đồng đội đã hy sinh trên chiến trường, ông Thụy quyết tâm lên đường đi tìm hài cốt liệt sĩ chưa được quy tập và tìm kiếm thân nhân cho những liệt sĩ đã được chôn cất tại các nghĩa trang liệt sĩ. "Ai cũng có một mong ước, một sở thích của mình. Với tôi, được tìm kiếm đồng đội, tìm kiếm hài cốt các liệt sĩ là niềm vui lớn nhất của mình", ông Thụy chia sẻ.

Hành trình hướng về đồng chí, đồng đội của ông Thụy bắt đầu từ việc ngày ngày ông đi xe máy đến các nghĩa trang liệt sĩ trên địa bàn tỉnh Bình Định, rồi chụp ảnh bia mộ, sau đó lưu vào máy tính và sổ ghi chép. Sau khi có thông tin, ông đăng các thông báo trên mạng xã hội, trên báo và facebook cá nhân để giúp thân nhân liệt sĩ tra cứu tìm mộ.

Cùng với đó, ông kết nối với các cá nhân trí thức, cựu chiến binh từ xa như: Hà Nội, TP Hồ Chí Minh…, khai thác thông tin từ các cựu binh Mỹ từng ở chiến trường Bình Định để tìm những trường hợp bộ đội hy sinh và chôn lấp chưa được biết.

Nhờ kiên trì kết nối và trực tiếp khảo sát trên thực địa, năm 2017, ông Thụy đã giúp Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Bình Định khai quật, tìm được hài cốt các liệt sĩ hy sinh trong trận đánh B52 vào tháng 11/1969 tại sườn cao điểm 784 phía bắc Thuận Ninh (xã Bình Tân, huyện Sơn Tây); cung cấp tư liệu tìm kiếm hài cốt liệt sĩ trong trận đánh đêm 3/11/1969 của Tiểu đoàn Đặc công D-40 Quân khu 5 tại An Quý (xã Hoài Châu, thị xã Hoài Nhơn).

Kết nối tìm kiếm hố chôn tập thể đồi Xuân Sơn

Năm 2018, cựu chiến binh Đặng Hà Thụy đã liên hệ được với nhiều cựu binh Mỹ, trong đó có cựu binh Bob March (nguyên đại úy thuộc Sư đoàn Kỵ binh bay số 1). Ông Bob March là người trực tiếp tham chiến ở trận đồi Xuân Sơn (xã Ân Hữu, huyện Hoài Ân, tỉnh Bình Định) vào cuối tháng 12/1966. Sau đó, ông Bob March chuyển cho ông Thụy bảng tường thuật dài 3 trang A4 cùng các hình ảnh, sơ đồ vị trí hố chôn tập thể các liệt sĩ hy sinh tại đồi Xuân Sơn. Có được những tài liệu quý, ông Thụy trực tiếp dịch tài liệu rồi cung cấp cho Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Bình Định.

Từ thông tin ông Thụy cung cấp, Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Bình Định đã huy động lực lượng, phương tiên cơ giới tổ chức khảo sát, thăm dò tại vị trí khoanh vùng ở thực địa. Sau 2 ngày khảo sát, chiều 11/3/2022, đội công tác quy tập đã phát hiện hố chôn tập thể các liệt sĩ.

Từ ngày 11/3-15/4/2022, Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Bình Định đã tiếp tục tìm kiếm, khai quật trên diện tích rộng hơn 1.200m², phát hiện và cất bốc rất nhiều sinh phẩm như: Răng, xương cùng với nhiều di vật như: Võng dù, bọc ninol, tấm tăng che võng, dây thắt lưng, dép cao su, túi cơm, túi đựng gạo, bật quẹt, viết, ví, dây buộc, lọ thuốc, lược…

Qua các nhân chứng, qua các mẫu xương, răng và nhận dạng rất nhiều di vật được tìm thấy đã xác định đây chính là hài cốt của các liệt sĩ hy sinh trong trận tập kích cứ điểm đồi Xuân Sơn đêm 26/12/1966.

Do nhiều yếu tố lịch sử chiến tranh, bước đầu mới chỉ xác định được danh tính 60 liệt sĩ hy sinh vào cuối tháng 12/1966 tại đồi Xuân Sơn. Trong đó, 51 đồng chí là cán bộ, chiến sĩ của Trung đoàn 22 và 9 đồng chí là quân, dân, chính đảng địa phương.

Ngày 17/4/2022, tại Nghĩa trang liệt sĩ thị trấn Tăng Bạt Hổ (huyện Hoài Ân), Tỉnh ủy, HĐND, UBND, UBMTTQ Việt Nam tỉnh Bình Định đã long trọng tổ chức Lễ truy điệu và an táng hài cốt các liệt sĩ thuộc Sư đoàn 3 Sao vàng và quân, dân, chính đảng huyện Hoài Ân hy sinh năm 1966 tại đồi Xuân Sơn.

Từ thông tin cung cấp của các cựu binh Mỹ, ở đồi Xuân Sơn còn một hố chôn tập thể khác. Để có được thông tin chính xác nhất giúp cho công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ được dễ dàng, nhanh chóng hơn, hằng ngày ông Thụy vẫn tiếp tục nghiên cứu, trao đổi qua lại với các cựu binh Mỹ, rồi cùng Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Bình Định miệt mài lên đồi Xuân Sơn tiếp tục khảo sát địa hình.

Đến nay, Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Bình Định đã khoanh vùng và chuẩn bị khai quật hố chôn tập thể thứ 2. Khu vực hố chôn này nằm trên diện tích hơn 2ha đất đồi trồng keo tràm.

"Hố chôn tập thể thứ 2 nằm ở mép đồi cách hố chôn thứ nhất khoảng 200m về phía Đông Bắc. Theo tài liệu chúng tôi thu thập được từ các cựu binh Mỹ từng tham chiến ở đồi Xuân Sơn tháng 12/1966 thì hố chôn thứ 2 này có 30 liệt sĩ của ta", ông Thụy cho biết.