Nội dung định hướng nghiên cứu khoa học cần đảm bảo "6 rõ" theo tinh thần chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm

Định hướng nghiên cứu để đáp ứng yêu cầu thực tiễn

Phát biểu khai mạc Tọa đàm, Phó Chủ tịch Hà Thị Nga cho biết, công tác nghiên cứu khoa học là một trong những nhiệm vụ có ý nghĩa quan trọng trong tổ chức và hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Hoạt động nghiên cứu khoa học của Cơ quan Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam luôn được duy trì nền nếp, nội dung nghiên cứu đa dạng, phong phú và đã đạt được những kết quả tích cực. Các đề tài, đề án khoa học được nghiên cứu trong những năm gần đây đã góp phần làm rõ nhiều vấn đề lý luận, pháp lý có liên quan đến vị trí, vai trò, chức năng, nhiệm vụ của MTTQ Việt Nam; đã nghiên cứu, đánh giá được thực trạng hoạt động của MTTQ các cấp trên nhiều lĩnh vực từ Trung ương xuống địa phương, trên cơ sở đó đưa ra được nhiều giải pháp có giá trị ứng dụng vào thực tiễn.

Một số đề tài, nhiệm vụ đã đi sâu nghiên cứu những nội dung lớn, đề cập đến các vấn đề lý luận và thực tiễn đang đặt ra cho công tác Mặt trận hiện nay, như: nghiên cứu phát huy vai trò của MTTQ Việt Nam trong xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc, xây dựng sự đồng thuận trong xã hội; nghiên cứu về Hiến pháp, nghiên cứu đề xuất xây dựng Luật, nghiên cứu phát huy dân chủ XHCN và quyền làm chủ của Nhân dân, nghiên cứu phát huy nguồn lực của các tôn giáo, phát huy vai trò của MTTQ Việt Nam tham gia công tác đối ngoại nhân dân trong tình hình mới…

Tuy vậy, nhìn tổng thể, công tác nghiên cứu khoa học của Cơ quan hiện nay vẫn còn một số tồn tại, hạn chế: những năm qua Cơ quan Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam chưa có được nhiều công trình, nhiệm vụ nghiên cứu lớn mang tầm quốc gia; các ý tưởng, đề xuất nghiên cứu hàng năm của các tổ chức, cá nhân thiếu những định hướng cơ bản, thường tập trung vào nghiên cứu các chức năng, nhiệm vụ cụ thể; còn thiếu những nghiên cứu có tính dự báo chiến lược, nghiên cứu đổi mới tổ chức, bộ máy, nội dung, phương thức hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội; chưa có các nghiên cứu chuyên sâu trong lĩnh vực khoa học, công nghệ, chuyển đổi số….

Mặt khác, trong giai đoạn hiện nay, thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW, MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội đã tiến hành sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy và đi vào vận hành mô hình mới từ ngày 01/7/2025 với những đổi mới cơ bản về tổ chức và nội dung, phương thức hoạt động. Vì vậy, một trong những yêu cầu cấp thiết đặt ra cho công tác nghiên cứu khoa học của MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội là cần xây dựng được những định hướng nghiên cứu trước mắt và trong nhiệm kỳ mới với những nội dung cơ bản, toàn diện và có tính chiến lược, đề cập được những vấn đề lý luận mới phát sinh từ thực tiễn đổi mới tổ chức bộ máy, nội dung, phương thức, mô hình hoạt động của MTTQ và các tổ chức chính trị - xã hội hiện nay và yêu cầu xây dựng, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc trong tình hình mới.

Theo Phó Chủ tịch Hà Thị Nga, trên cơ sở những định hướng đó, MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội cần triển khai xây dựng thành kế hoạch nghiên cứu khoa học hàng năm, kế hoạch khoa học 5 năm với những nhiệm vụ nghiên cứu, khảo sát cụ thể để đánh giá đúng thực trạng thực hiện các chủ trương, chính sách về đại đoàn kết toàn dân tộc, thực trạng tổ chức, hoạt động của Mặt trận hiện nay; chỉ ra những vướng mắc, bất cập trong cơ chế vận hành, mô hình hoạt động; phân tích, dự báo được những vấn đề mới phát sinh, góp phần làm sáng tỏ thêm các vấn đề lý luận, đề xuất được các giải pháp đổi mới cơ bản, toàn diện, có tính khả thi, phù hợp với mô hình, nội dung, nhiệm vụ công tác Mặt trận trong tình hình mới, gắn với yêu cầu phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và yêu cầu phát triển đất nước, xây dựng, phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc trong giai đoạn mới.

Tại cuộc Tọa đàm, đại biểu tham dự đã tập trung thảo luận, làm rõ sự cần thiết và yêu cầu xây dựng định hướng nghiên cứu khoa học của Cơ quan Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam trong giai đoạn hiện nay; đánh giá khái quát các kết quả đạt được và những tồn tại, hạn chế trong hoạt động nghiên cứu khoa học của MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội thời gian qua; phân tích làm rõ vai trò của nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn trong tổ chức và hoạt động của MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội trong giai đoạn mới, từ đó đề xuất những nội dung, định hướng nghiên cứu khoa học của Cơ quan Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam giai đoạn 2026-2030.

Trình bày tham luận với tiêu đề “Sự cần thiết xây dựng định hướng trong công tác nghiên cứu khoa học của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam giai đoạn 2026-2030 đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới”, ông Tạ Văn Sỹ, Nguyên Giám đốc Trung tâm BDCB&NCKH MTTQ Việt Nam nêu rõ, hoạt động nghiên cứu khoa học nếu thiếu định hướng sẽ dẫn đến tình trạng dàn trải, manh mún, thiếu gắn kết với chức năng, nhiệm vụ của Mặt trận. Chính vì vậy, việc xây dựng định hướng nghiên cứu khoa học không chỉ là một yêu cầu mang tính quản lý khoa học, mà còn là một nhiệm vụ chính trị quan trọng của cơ quan Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong giai đoạn mới. Việc định hướng giúp bảo đảm tính chiến lược, đồng bộ, kế thừa và đổi mới, đồng thời khắc phục những hạn chế còn tồn tại trong công tác nghiên cứu.

Xuất phát từ yêu cầu đó, ông Tạ Văn Sỹ cho rằng, trong giai đoạn 2026-2030 cần tập trung nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn về vai trò Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong hệ thống chính trị, phù hợp với tiến trình xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa; Nghiên cứu đổi mới tổ chức, bộ máy, nội dung và phương thức hoạt động của Mặt trận trong bối cảnh tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả; Nghiên cứu ứng dụng khoa học-công nghệ, đặc biệt công nghệ số, dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo trong công tác nắm bắt dư luận, giám sát, phản biện xã hội;

Cùng với đó cần tập trung nghiên cứu phát huy dân chủ, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc trong bối cảnh mới của đất nước và quốc tế, chú trọng các nhóm yếu thế, đồng bào dân tộc, tôn giáo; Nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế về hoạt động của mặt trận, liên minh chính trị, tổ chức xã hội dân sự; vận dụng phù hợp với điều kiện Việt Nam; Nghiên cứu về công tác cán bộ và đào tạo nguồn nhân lực Mặt trận, đặc biệt năng lực nghiên cứu, phân tích chính sách, đổi mới sáng tạo.

7 nhóm giải pháp định hướng nghiên cứu khoa học của MTTQ Việt Nam

Đề xuất một số nhóm nội dung xây dựng định hướng nghiên cứu khoa học của Cơ quan Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam giai đoạn 2026-2030, TS. Nguyễn Văn Pha, Ủy viên Đoàn Chủ tịch, nguyên Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam đã đề cập tới 7 nhóm nghiên cứu cụ thể.

Theo đó, Nhóm nghiên cứu về củng cố và phát huy khối đại đoàn kết toàn dân tộc tập trung vào các nội dung như: “Giải pháp phát huy vai trò Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc trong giai đoạn đẩy mạnh CNH, HĐH và hội nhập quốc tế”; “Phát huy sức mạnh đại đoàn kết trong cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài gắn với phát triển đất nước”; “Vai trò của Mặt trận trong xây dựng văn hóa đồng thuận xã hội và củng cố niềm tin của nhân dân đối với Đảng và Nhà nước”; “Nghiên cứu mô hình ‘Cộng đồng tự quản phát triển bền vững’ gắn với phát huy tinh thần đoàn kết ở cơ sở”.

Nhóm nghiên cứu về thực hiện dân chủ và đại diện, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của nhân dân triển khai các đề tài như: “Phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong xây dựng và thực hiện cơ chế dân chủ cơ sở trong điều kiện mới”; “Nghiên cứu cơ chế phối hợp giữa Mặt trận, chính quyền và các đoàn thể trong việc tiếp nhận, xử lý, phản hồi kiến nghị của nhân dân”; “Đổi mới hoạt động tiếp xúc, đối thoại giữa người đứng đầu với nhân dân thông qua MTTQVN”; “Nâng cao hiệu quả công tác tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo qua hệ thống Mặt trận”.

Nhóm nghiên cứu về công tác giám sát, phản biện xã hội tập trung vào nghiên cứu: “Cơ sở lý luận và thực tiễn để hoàn thiện cơ chế giám sát và phản biện xã hội của MTTQVN trong bối cảnh mới”; “Đổi mới nội dung, phương thức giám sát việc thực hiện chính sách an sinh xã hội, xóa đói giảm nghèo và bảo vệ môi trường”; “Ứng dụng công nghệ số trong công tác giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận”; “Kinh nghiệm quốc tế và bài học cho Việt Nam về giám sát xã hội của các tổ chức mặt trận, liên minh chính trị”.

Ngoài ra, TS Nguyễn Văn Pha cũng đề cập tới nhóm nghiên cứu về đổi mới tổ chức, phương thức hoạt động của Mặt trận trong đó có nội dung về “Mô hình tổ chức và phương thức hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong tình hình mới”; “Chuyển đổi số trong hoạt động của Mặt trận: Thực trạng, thách thức và giải pháp”; “Đổi mới phương thức hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các địa phương phù hợp với tình hình sắp xếp đơn vị hành chính”…

Nhóm nghiên cứu về vai trò của Mặt trận trong các phong trào, cuộc vận động như: “Nghiên cứu cơ chế huy động nguồn lực xã hội hóa cho công tác an sinh xã hội thông qua Mặt trận”; “Xây dựng và nhân rộng mô hình tự quản, mô hình liên kết cộng đồng trong thích ứng với biến đổi khí hậu, bảo vệ môi trường”; “Công tác thi đua, khen thưởng và động viên nhân dân tham gia các phong trào, các cuộc vận động do Mặt trận phát động và chủ trì thực hiện”…

Cùng với đó là nhóm nghiên cứu về công tác đối ngoại nhân dân và hội nhập quốc tế và nhóm nghiên cứu tổng kết thực tiễn, xây dựng cơ sở lý luận về công tác Mặt trận như tập trung vào “Vai trò của Mặt trận trong xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh”; “Tổng kết 15 năm thực hiện Quy chế giám sát và phản biện xã hội – Đề xuất cơ chế, chính sách mới”; “Cơ sở lý luận và thực tiễn cho việc hoàn thiện Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (sửa đổi)”…

Đồng quan điểm, TS. Nguyễn Văn Hùng, nguyên Phó trưởng ban Dân vận Trung ương, cho rằng, để đổi mới nội dung và phương thức, nâng cao vai trò, trách nhiệm, hiệu quả hoạt động của MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội trong kỷ nguyên mới, MTTQ Việt Nam cần định hướng một số nội dung chủ yếu cần nghiên cứu khoa học, giai đoạn 2026-2030.

Trong đó, cần xây dựng, hoàn thiện tổ chức, cơ chế hoạt động và tăng cường vai trò nòng cốt của MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội trong giai đoạn 2026-2030; khẳng định vai trò của MTTQ Việt Nam về phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa và quyền làm chủ của nhân dân trong kỷ nguyên phát triển mới của dân tộc. Ngoài ra cần nghiên cứu, ứng dụng chiến lược đại đoàn kết toàn dân tộc trong kỷ nguyên phát triển mới của đất nước; nghiên cứu vai trò giám sát của nhân dân đối với Nhà nước trong bối cảnh thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp. Từ đó, từng bước đổi mới nội dung, phương thức hoạt động của MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội trong bối cảnh chuyển đổi số.

Tiếp thu ý kiến của đại biểu tham dự Tọa đàm, Phó Chủ tịch Hà Thị Nga khẳng định, việc định hướng nghiên cứu khoa học cần lựa chọn những vấn đề mới, trọng tâm, tác động trực tiếp đến khối đại đoàn kết toàn dân tộc và phục vụ phát triển đất nước trong bối cảnh mới. Trong đó, công tác nghiên cứu phải đảm bảo tính chủ động, bài bản, không dàn trải và đáp ứng yêu cầu thực tế trong giai đoạn hiện nay, từ đó, phát huy sức mạnh của đội ngũ công chức và các chuyên gia trong MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội. Đây là kênh thông tin quan trọng để cụ thể hóa chủ trương Đảng, pháp luật Nhà nước về công tác Mặt trận.

Phó Chủ tịch Hà thị Nga cũng lưu ý, trong thời gian tới cần tiếp tục tập trung nghiên cứu những vấn đề về đại đoàn kết dân tộc, đổi mới nội dung, hình thức hoạt động, tổ chức bộ máy của MTTQ Việt Nam; nâng cao hiệu quả giám sát, phản biện xã hội; phát huy vai trò của nhân dân trong xây dựng Đảng, chính quyền; nghiên cứu và nhân rộng mô hình tiêu biểu có sức lan tỏa trong nhân dân.

“Việc xây dựng định hướng nghiên cứu cần đảm bảo “6 rõ” theo tinh thần chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm, phát huy sự tham gia của chuyên gia, đồng thời mỗi đề tài phải có tính ứng dụng rộng rãi trong hệ thống Mặt trận”, Phó Chủ tịch Hà Thị Nga gợi mở và tin tưởng, với các định hướng nghiên cứu khoa học cụ thể, toàn diện và có tầm chiến lược, hoạt động nghiên cứu của MTTQ Việt Nam sẽ ngày càng tập trung, hiệu quả, góp phần nâng cao vai trò to lớn của Mặt trận trong triển khai các nhiệm vụ chính trị, củng cố vững chắc khối đại đoàn kết toàn dân tộc, phát triển đất nước trong giai đoạn mới.