Nữ nghệ sĩ đam mê tạo "ngôn ngữ" mới cho múa Việt

Với danh xưng đó, chị thấy đã đủ để nói về mình, về niềm đam mê bất tận dành cho nghệ thuật, đặc biệt là nghệ thuật múa. Người ta vẫn có câu "sinh ra để làm gì đó" thì Tuyết Minh sinh ra là để múa. Đam mê múa như ngọn lửa lúc nào cũng chực trào, bùng cháy bên trong con người của chị, không phải để có được danh tiếng mà để được thỏa mãn đam mê, sáng tạo.

Đam mê là thái độ sống

Liên lạc với Tuyết Minh để xin một cái hẹn, dễ nhận được những câu trả lời đại loại như chị "đang ở Hà Giang, Thái Nguyên, Ninh Thuận, Tây Nguyên"… để dựng vở. Ít thấy Minh có thời gian nhàn rỗi. Cô luôn phải làm một cái gì đó về múa, không phải chỉ để làm việc, cống hiến mà còn để duy trì năng lượng và là một thái độ sống mà mình muốn thể hiện.

Tuyết Minh nhớ lại những ngày thực hiện vở diễn kịch múa "Mỵ" được chuyển thể từ tác phẩm văn học "Vợ chồng A Phủ" của nhà văn Tô Hoài. Một vở diễn xuất sắc, giành được giải Chương trình Ấn tượng và mang về cho nghệ sĩ Tuyết Minh giải Biên đạo múa xuất sắc tại Liên hoan ca múa nhạc chuyên nghiệp toàn quốc năm đó. Nhưng để có thành công đó, thực sự cả ê-kip đã phải cống hiến, đánh đổi thời gian, sức lực rất nhiều. Trong suốt mấy tháng trời, cứ đúng 5h chiều, cô lại một mình đi ô-tô lên Thái Nguyên, cùng anh chị em tập luyện dàn dựng trong đêm. Rồi 11-12 giờ đêm, lại một mình lái xe về Hà Nội để sáng hôm sau đi làm. Có những hôm cả cô và ê-kip phải dầm mưa để cố gắng hoàn thành xong một chương nào đó.

Khoảng thời gian cứ lặp đi lặp lại, với nhiều vất vả. Đổi lại, tình yêu và đam mê công việc như một thứ năng lượng lớn cứ được tái tạo trong con người chị, giúp chị vượt qua được những áp lực, bền bỉ làm nghề. Nghệ sĩ - ngoài những khoảnh khắc lộng lẫy, thăng hoa trên sân khấu, còn có những lúc nhọc nhằn, âm thầm, lặng lẽ như thế ở phía sau cánh gà mà ít ai biết được.

Đổi lại niềm vui của thành công, vinh quang lại mang đến cho chị những giây phút tận hưởng niềm tự hào đến nghẹt thở. Vở "Mỵ" năm đó đã mang lại những giải thưởng và danh hiệu lớn. Tác phẩm liên tục được công diễn tại Nhà hát Lớn Hà Nội, đánh dấu mốc tái khởi động lại các tour tham quan dành cho khách du lịch. Đặc biệt tác phẩm đã thu hút sự quan tâm của hàng trăm khán giả quốc tế bằng những nét đặc sắc của văn hóa dân tộc Mông như phiên chợ tình, các trò chơi dân gian, những điệu múa, tiếng khèn...

Thích đột phá những giới hạn

Nổi tiếng với độ "sáng tạo" nhưng "làm mới" Truyện Kiều bằng những điệu múa ballet thì đúng là chỉ có Tuyết Minh. Ý tưởng vận dụng những vũ điệu múa kinh điển vào những tác phẩm nghệ thuật truyền thống Việt Nam đã thôi thúc cô. Nhờ vậy, tác phẩm Truyện Kiều trở nên mới mẻ và gần gũi hơn với giới trẻ bằng những vũ điệu hiện đại. Nhưng lẫn trong những điệu ballet, nữ biên đạo vẫn giữ cho nàng Kiều mang đậm chất dân gian bằng việc lồng thanh âm của ca trù, xẩm, chèo. Cô còn khéo léo kiến tạo trên sân khấu một chiếc đàn tì bà. Đó là công cụ để diễn viên thể hiện vai diễn, giữ trọn nhân vật trong một không gian chuẩn mực của bản sắc nghệ thuật truyền thống.

Để có được những giây phút thăng hoa trên sân khấu, người nghệ sĩ múa phải đánh đổi rất nhiều những cống hiến, âm thầm và nhọc nhằn sau cánh gà

Thời điểm đó, Ballet Kiều là một kỳ vọng mà cả Hội Nghệ sĩ Múa Việt Nam đều mong muốn sẽ được dàn dựng và công diễn. Bởi hơn 10 năm trước, từng có dự án ballet Kiều được ấp ủ thực hiện nhưng khi ra mắt, vì nhiều lý do nên tác phẩm được dựng ở hình thức thanh xướng kịch. Ballet trở thành một dấu ấn không chỉ riêng của Tuyết Minh mà còn là của giới nghệ sĩ múa nói chung trong việc hiện thực hóa kết hợp một tác phẩm truyền thống bằng một phương thức hiện đại. Đánh dấu những thành công về nỗ lực sáng tạo của nữ biên đạo múa.

Đau đáu với tác phẩm lớn

Năm 2025 cũng là năm đánh dấu thành công rực rỡ của Tuyết Minh khi cô được vừa viết kịch bản vừa làm biên đạo cho vở nhạc kịch "Người cầm lái" về hình tượng Bác Hồ. Ở tác phẩm này, cô lựa chọn lát cắt 30 năm đi tìm đường cứu nước của Người để khắc họa hình tượng lãnh tụ vĩ đại của dân tộc gần gũi, giản dị. Vở "Người cầm lái" được sáng tác theo hình thức nhạc kịch, bán cổ điển. Tuy nhiên hồn cốt vẫn là chất liệu dân gian được Tuyết Minh và các cộng sự sáng tạo khá đậm đặc trở thành những thủ pháp xuyên suốt, thống nhất trong toàn bộ tác phẩm.

Vở nhạc kịch "Người cầm lái" được xây dựng theo hình thức giao hưởng đại hợp xướng của nghệ thuật hàn lâm, phát huy di sản truyền thống của sân khấu kịch hát dân tộc, thể hiện sự trân trọng và tôn vinh bản sắc văn hóa Việt qua thanh âm của những nhạc cụ dân tộc, chất liệu, ngôn ngữ múa dân gian đương đại kết tinh từ tâm hồn, bản sắc truyền thống Việt. Bắt tay làm một tác phẩm lớn, Tuyết Minh nói, cô không chỉ dồn tâm sức, thời gian mà còn thực sự đặt ra những mục tiêu lớn về nghiên cứu đối với những bậc vĩ nhân như Bác Hồ.

"Người cầm lái" đã có nhiều đêm diễn tại Hà Nội, nhất là vào dịp kỷ niệm sinh nhật Bác. Trong tương lai gần, nữ biên đạo múa mong muốn nâng cấp tác phẩm lên một bước nữa. Cô đã nghĩ đến việc đưa ballet vào những cảnh diễn thị giác, xin phép dàn dựng và mời một số nghệ sĩ thử vai, để tìm những giọng hát phù hợp với nhân vật hơn. Tuyết Minh dự định sẽ dịch toàn bộ ca khúc và lời thoại sang tiếng Anh để tác phẩm này nói riêng và nghệ thuật múa Việt Nam nói chung tiếp cận nhiều hơn với thế giới.

Trong suốt hành trình nghệ thuật, Tuyết Minh chưa bao giờ dừng lại ở những khuôn mẫu sẵn có. Chị luôn khát khao tìm tòi, sáng tạo để làm giàu thêm ngôn ngữ biểu đạt của múa Việt Nam. Từ việc cách tân các tác phẩm văn học kinh điển cho đến thử nghiệm nhạc kịch với chất liệu dân gian, mỗi dự án của chị đều là một bước đi táo bạo, góp phần khẳng định vị thế của múa Việt trên bản đồ nghệ thuật đương đại. Với Tuyết Minh, sáng tạo không chỉ là phương tiện làm nghề, mà còn là cách để nối dài nhịp thở của văn hóa dân tộc trong đời sống hôm nay.