Phát huy giá trị di sản trong giáo dục và du lịch văn hóa

Sự kiện nhằm trao đổi, nghiên cứu chuyên sâu về văn hóa phụng thờ Huyền Thiên Chân Vũ – một tín ngưỡng lâu đời, giàu ý nghĩa trong đời sống tâm linh người Việt, đồng thời giới thiệu giá trị lịch sử, văn hóa của di tích đình Đông Thành tới đông đảo công chúng.

Đông Thành - Quán Chân Thiên còn gọi là đình Hàng Vải nơi thờ Đức Huyền Thiên Chân Vũ, vị thần giữ phương Bắc trong Tứ trấn Thăng Long được xây dựng cách đây hơn 200 năm. Đây là một di tích lịch sử - kiến trúc nghệ thuật cấp Thành phố, một di tích tiêu biểu thuộc khu phố cổ Hà Nội. 

Đình được xây dựng với kiến trúc tuyền thống, bố cục hài hòa, nghệ thuật chạm khắc tinh xảo, thể hiện rõ bản sắc kiến trúc đô thị Thăng Long – Hà Nội. Nơi đây không chỉ là trung tâm sinh hoạt tín ngưỡng của cộng đồng dân cư mà còn là chứng nhân lịch sử phản ánh tiến trình phát triển của đô thị cổ.

Đặc biệt, trong đình hiện còn lưu giữ một số di vật, di văn Hán Nôm có giá trị như: sắc phong, bia đá, hoành phi, câu đối và đại tự có giá trị lớn về mặt lịch sử, văn học và mỹ thuật dân gian. Đây là nguồn tư liệu quý phục vụ nghiên cứu khoa học, là cơ sở giúp làm sáng tỏ thêm những giá trị văn hóa, tín ngưỡng và nghệ thuật kiến trúc của người Việt trong không gian đô thị cổ.

Từ nhiều năm nay, các hoạt động nghiên cứu, trưng bày, trình diễn và giáo dục di sản được Ban quản lý Hồ Hoàn Kiếm và Phố cổ Hà Nội tổ chức thường xuyên, giúp đưa các giá trị văn hóa Thăng Long – Hà Nội trở lại với đời sống đương đại. Tọa đàm lần này là bước tiếp nối trong hành trình đó – hành trình đưa di sản từ quá khứ đi cùng hiện tại.

Sự quan tâm của các triều đại phong kiến qua việc xây dựng quán thờ, ban sắc phong, sáng tác văn chương, tổ chức tế lễ đã giúp tín ngưỡng này hòa nhập sâu sắc vào đời sống tinh thần người Việt. GS.TS. Đinh Khắc Thuân cho rằng, đây là một trong những tín ngưỡng thể hiện rõ tư tưởng dung hòa giữa đạo giáo và tín ngưỡng dân gian, tạo nên sức sống bền vững của văn hóa Việt qua các thời kỳ.  

PGS.TS. Nguyễn Tá Nhí (Viện Nghiên cứu Hán Nôm) cũng đưa ra những phân tích hàng loạt văn bản cổ cho thấy sự lan tỏa và biến đổi linh hoạt của tín ngưỡng Huyền Thiên Chân Vũ, từ cung đình đến dân gian, phản ánh mối giao thoa văn hóa Việt – Trung nhưng vẫn mang sắc thái riêng biệt của người Việt trong việc tôn vinh các vị thần bảo hộ quốc gia.

Nhà nghiên cứu Nguyễn Đức Dũng (Cục Di sản Văn hóa – Bộ VHTT&DL) nhấn mạnh rằng việc "chỉnh lý và thống nhất hệ thống thờ tự tại di tích không chỉ mang ý nghĩa tôn giáo mà còn có giá trị khoa học – góp phần xây dựng nền tảng vững chắc cho công tác bảo tồn, phục dựng và phát huy giá trị di sản trong bối cảnh đô thị hiện nay".

Đáng chú ý, nhóm của TS. Lê Phương Duy đề xuất việc số hóa dữ liệu Hán Nôm, lập bản đồ di sản số và phát triển các sản phẩm truyền thông tương tác, giúp kết nối di tích với du lịch văn hóa và giáo dục cộng đồng, mở ra hướng tiếp cận mới trong công tác quản lý và bảo tồn.  

Phát biểu tại buổi tọa đàm, ông Nguyễn Đức Tiến – Trưởng Tiểu ban Quản lý di tích, kiêm Thủ từ Đình Đông Thành – chia sẻ: "Đình Đông Thành không chỉ là nơi thờ tự linh thiêng, mà còn là không gian văn hóa sống của cộng đồng phố cổ. Chúng tôi mong muốn những giá trị tâm linh, đạo đức và nhân văn nơi đây sẽ tiếp tục được lan tỏa trong đời sống hôm nay".

Các ý kiến cũng nhấn mạnh vai trò của cộng đồng dân cư địa phương, những người trực tiếp gìn giữ di tích qua nhiều thế hệ. Chính sự đồng thuận, tự nguyện và ý thức của người dân đã giúp Đình Đông Thành duy trì sức sống của một "di sản sống" – nơi quá khứ và hiện tại giao hòa trong từng nhịp sinh hoạt.

Đại diện Ban Quản lý Hồ Hoàn Kiếm và Phố Cổ Hà Nội khẳng định, những kết quả nghiên cứu hôm nay sẽ là cơ sở quan trọng cho công tác chỉnh lý, phục dựng và khai thác giá trị di tích trong tương lai, góp phần khẳng định Đình Đông Thành – Quán Chân Thiên là một "hạt nhân văn hóa" trong không gian di sản khu phố cổ Hà Nội.