Phụ nữ người Mông đen ở Đức Long gìn giữ và phát huy trang phục truyền thống

Đứng trước nguy cơ mai một các giá trị bản sắc văn hóa, chị em phụ nữ người Mông đen ở xã Đức Long, tỉnh Cao Bằng đã chú trọng đẩy mạnh phong trào gìn giữ và bảo tồn trang phục truyền thống trong đời sống, tạo nên nét đẹp độc đáo.

Đã có thời điểm, người Mông đen ở xã Đức Long không còn mặn mà với việc trồng đay, trồng lanh dệt vải, tự may trang phục truyền thống của dân tộc. Thay vào đó, họ sử dụng vải vóc mua sẵn ở chợ, thậm chí là mua cả quần áo may sẵn vì tiện lợi mà lại rẻ hơn. Điều này đã khiến cho nghề trồng bông, dệt vải, may mặc truyền thống dần biến mất trong đời sống cộng đồng. Đặc biệt, những người trẻ lớn lên không còn biết đến nghề truyền thống vốn gắn bó với nhiều thế hệ người Mông nói chung và người Mông ở xã Đức Long nói riêng.

Tuy vậy, từ khoảng chục năm trở lại đây, phong trào giữ gìn, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, trong đó có trang phục của người dân tộc Mông đen ở xã Đức Long, được người dân quan tâm và phục hồi.

Bà Vi Thị Khao ở thôn Ka Liệng, xã Đức Long, cho biết: "Những năm gần đây, chính quyền địa phương tuyên truyền, vận động bà con tích cực giữ gìn bản sắc văn hóa, đặc biệt là trang phục truyền thống. Chúng tôi thấy điều đó rất hợp lý, bởi mình là người Mông nhưng không mặc trang phục của dân tộc mình thì sẽ không giữ được bản sắc, không giữ được được truyền thống. Vì vậy, chị em chúng tôi đã cùng nhau phục dựng nghề may trang phục truyền thống, trước là để có trang phục cho bản thân, sau là dạy lại cho con cháu mình cách biết may mặc để duy trì lâu dài".

Xưa kia trang phục truyền thống của người Mông đen ở xã Đức Long được làm từ vải chàm, do chính người dân trồng lanh, xe sợi và dệt vải. Để có được một bộ trang phục đầy đủ cả phụ kiện đi kèm khá cầu kỳ, tốn công sức và cả tiền bạc. Ngoài các bộ phận như áo, yếm, váy, thắt lưng, xà cạp, khăn đội…, trang phục còn đi kèm các phụ kiện bằng bạc như vòng cổ, trâm cài đầu…

Chị Hà Thị Đẹp, thôn Ka Liệng cho biết: Áo của chị em phụ nữ Mông đen thường có 3 thân, 2 nẹp áo vòng lên cổ áo. Chỗ khâu nối giữa thân trước và thân sau để xẻ tà khoảng một gang từ gấu áo lên. Khi mặc, gấu áo xòe ra ngoài chứ không giấu vào trong váy. Áo không có cúc mà vắt chéo lên nhau, dùng dải thắt lưng thắt ngang để cố định. Vì áo xẻ ngực nên phụ nữ Mông đen thường mặc yếm, cổ yếm thêu hoa văn, hai bên đính 1 - 2 đồng bạc trắng. Các họa tiết thổ cẩm sặc sỡ được thêu trên cổ yếm, viền cổ áo, thắt lưng, tay áo, xà cạp giúp cho bộ trang phục màu đen không bị đơn điệu. Váy thường ngắn đến đầu gối, ôm tròn eo, xếp ly bồng, tạo sự trẻ trung, duyên dáng cho người mặc. Xà cạp thường là miếng vải đen dài chừng một sải tay gấp lại dùng để cuốn quanh bắp chân, hai đầu buộc dây màu đỏ thêu hoa văn. Trang phục dành cho nam giới đơn giản hơn với áo cổ tròn có 4 túi, xẻ ngực, quần ống rộng.

Ngày nay, đời sống kinh tế ở địa phương khấm khá hơn trước, hầu hết các gia đình có con gái trong thôn đều tự may, hoặc mua sắm cho con mình một bộ trang phục truyền thống cho con mặc trong các sự kiện lớn, ngày vui của cộng đồng.

Ông Dương Văn Chính, cán bộ Mặt trận thôn Ka Liệng, chia sẻ: "Trước kia, các gia đình người Mông đều dành một khoảng đất để trồng lanh, trồng chàm với mục đích may mặc trang phục cho các thành viên trong gia đình. Thời điểm nông nhàn, chị em phụ nữ lại tranh thủ xe sợi, dệt vải, may trang phục. Nhưng có một thời gian dài, công việc này đã bị bỏ mặc, do mọi người đều mua vải ở chợ về sử dụng, khiến nghề truyền thống bị mai một rất lớn".

Đến nay, chị em phụ nữ người Mông đen ở thôn Ka Liệng đã hình thành nên phong trào sản xuất trang phục truyền thống rất sôi động. Vào những ngày mưa gió hay thời điểm nông nhàn, chị em thường tụ tập trao đổi, hướng dẫn nhau cách cách may mặc, cách thêu thùa hoa văn cổ truyền của người dân tộc Mông đen. Nhờ đó, phong trào gìn giữ, bảo tồn và phát huy trang phục truyền thống đã phát triển mạnh mẽ.

Bà Bế Thị Huyền, cán bộ văn hóa xã Đức Long, cho biết: Không chỉ những phụ nữ lớn tuổi đam mê mà ngay cả các cháu bé học sinh cũng rất thích thú với việc gìn giữ trang phục truyền thống. Hàng tuần đến trường, các em đều có một buổi mặc trang phục truyền thống của dân tộc mình. Nhờ vậy, các em hiểu rõ hơn giá trị văn hóa của trang phục truyền thống, từ đó thêm tự hào về dân tộc mình.

"Việc gìn giữ, bảo tồn trang phục truyền thống của dân tộc Mông đen có ý nghĩa sâu sắc. Trang phục là một thành tố văn hóa quan trọng, dễ nhận diện, chứa đựng giá trị nghệ thuật và lịch sử, tồn tại qua nhiều thế hệ. Đó là thông điệp của quá khứ để lại cho hiện tại, góp phần gìn giữ di sản văn hóa độc đáo của dân tộc", bà Bế Thị Huyền nói.