Rèn cách ứng xử thuận hòa trong gia đình đông anh em

"Bố/Mẹ bảo em không phải làm"

Đây là cách trẻ lấy bố mẹ ra làm "lá chắn" để né tránh việc và làm theo ý mình. Nếu không điều chỉnh sớm, trẻ sẽ quen thói "đùn đẩy", không tôn trọng sự phân công chung trong gia đình.

Phụ huynh nên thống nhất các nguyên tắc chung và giúp con hiểu mỗi thành viên trong nhà đều có phần việc phù hợp. Dù là con út hay con lớn, ai cũng cần góp sức để giữ gìn nề nếp và không gian sống chung.

"Cái đó là của em"

Khi trẻ hét lên như vậy kèm thái độ giành giật là muốn thể hiện sự chiếm hữu tuyệt đối. Nếu để lâu, trẻ dễ hình thành tính ích kỷ, không biết san sẻ hay hợp tác.

Cha mẹ nên tôn trọng tài sản cá nhân nhưng cũng cần hướng dẫn con cách chia sẻ thông minh. Dạy con hiểu rằng việc cho mượn đồ với điều kiện rõ ràng là cách thể hiện sự tin tưởng và gắn kết giữa anh chị em trong nhà.

"Eo ơi món đó chán, em không ăn đâu!"

Khi nghe con thường xuyên có phản ứng chê bai trong bữa ăn, nhất là chê bai món người khác đang ăn, điều này có thể làm người nấu buồn và ảnh hưởng đến không khí gia đình.

Phụ huynh nên dạy con biết cách từ chối lịch sự. Trẻ cần học rằng cảm nhận cá nhân là một chuyện nhưng cách thể hiện mới là điều quyết định mình có đang cư xử đúng mực hay không.

"Sao anh/chị ấy được mà con thì không?"

So bì là phản ứng phổ biến ở trẻ nhưng nếu thường xuyên gắt gỏng không biết cách tiết chế, trẻ sẽ luôn cảm thấy thiếu thốn, thiệt thòi, dễ sinh ganh ghét với anh, chị em.

Cha mẹ nên giải thích minh bạch lý do sự khác biệt: "Đó là quà sinh nhật của anh/chị con" hay "Đó là phần thưởng vì anh/chị con vừa hoàn thành việc tốt",... đồng thời dạy con biết vui cùng người khác. 

Hãy gieo vào lòng con tư duy rằng mỗi người đều có lúc được quan tâm, việc chờ đợi và chấp nhận sự khác biệt là kỹ năng trưởng thành.

"Em muốn cái này ngay!"

Sự đòi hỏi ngay lập tức là biểu hiện của việc trẻ chưa kiểm soát được cảm xúc và chưa biết chờ đợi. Nếu chỉ vì trẻ la lên và được đáp ứng mọi thứ ngay thì trẻ sẽ ngày càng thiếu kiên nhẫn.

Phụ huynh nên kiên trì luyện cho con kỹ năng chờ đợi thông qua những tình huống đời thường như chờ đến lượt lấy đồ ăn, xếp hàng khi đi chơi, chơi trò chơi theo lượt,... Khen ngợi con khi con biết nhường và chờ đợi là cách củng cố hành vi tích cực.

"Anh/chị phải chơi theo em!"

Khi chơi cùng nhau, nếu trẻ luôn ra lệnh và đòi làm theo ý mình, sẽ gây mâu thuẫn và bị anh, chị em tránh xa. Đây là biểu hiện của việc trẻ chưa biết thỏa hiệp.

Cha mẹ nên hướng dẫn con thỏa thuận và luân phiên lựa chọn trò chơi. Có thể "đặt lịch" chọn trò chơi luân phiên giữa các con để rèn tính công bằng và chấp nhận sự khác biệt.

"Việc này chán lắm, em không làm!"

Trẻ rất nhạy cảm với cảm xúc nhàm chán, nhất là khi phải làm việc nhà hay nhiệm vụ chung. Tuy nhiên, việc thường xuyên than vãn và từ chối tham gia dễ khiến trẻ bị cô lập hoặc bị đánh giá là thiếu trách nhiệm.

Phụ huynh nên khuyến khích trẻ biến công việc thành trò chơi như thi xem ai làm nhanh hoặc chia nhóm thực hiện. Biến việc chung thành khoảnh khắc gắn kết đó là cách tốt nhất để trẻ yêu thích trách nhiệm.

Ứng xử, giao tiếp tốt trong gia đình là bước đầu tiên để hình thành nhân cách đẹp của một đứa trẻ. Cha mẹ đừng chờ đến khi con mắc lỗi mới uốn nắn, dạy bảo mà hãy bắt đầu từ chính những lời nói nhẹ nhàng, hành vi nhỏ mỗi ngày. 

Một đứa trẻ biết nhường nhịn, chia sẻ với anh, chị em trong nhà hôm nay sẽ là người biết lắng nghe và thấu cảm khi bước ra xã hội ngày mai.