Sushila Karki, nữ Thủ tướng lâm thời đầu tiên của Nepal là ai?

Kathmandu đang chuẩn bị cho một chương mới trong lịch sử chính trị đầy biến động của mình khi cựu Chánh án Sushila Karki tuyên thệ nhậm chức Thủ tướng lâm thời của Nepal vào tối 12/9/2025.

Theo các nguồn tin, sự đồng thuận này đã đạt được giữa Tổng thống Ramchandra Paudel, đại diện của phong trào biểu tình Thế hệ Z của Nepal, và Tổng tư lệnh Quân đội Nepal, Tướng Ashok Raj Sigdel. Thỏa thuận được hoàn tất sau nhiều ngày biểu tình chưa từng có, dẫn đến việc cựu thủ tướng KP Sharma Oli phải từ chức.

Bà Sushila Karki được biết đến nhiều nhất với vai trò là nữ chánh án đầu tiên của Nepal, từ tháng 7/2016 đến tháng 6/2017. Nhiệm kỳ của bà gắn liền với chính sách không khoan nhượng đối với tham nhũng, một lập trường khiến bà nhận được cả sự ngưỡng mộ lẫn sự phản đối.

Danh tiếng của bà là một luật gia chính trực đã đưa bà vào tầm ngắm chính trị vào thời điểm Nepal đang bị chấn động bởi các cuộc biểu tình rầm rộ chống tham nhũng. Một bộ phận lớn người biểu tình đã thúc đẩy việc bổ nhiệm bà làm thủ tướng lâm thời.

Việc lựa chọn bà đã gây ra sự so sánh với người đoạt giải Nobel Muhammad Yunus, người được mời làm người đứng đầu chính phủ lâm thời Bangladesh vào năm ngoái sau cuộc nổi dậy do sinh viên lãnh đạo lật đổ Sheikh Hasina.

Sinh năm 1952, là con cả trong một gia đình nông dân có 7 người con, Sushila Karki lớn lên ở miền Đông Nepal. Gia đình bà có mối quan hệ mật thiết với Bishweshwar Prasad Koirala, thủ tướng đầu tiên được bầu cử dân chủ của Nepal vào năm 1959.

Bà Karki hoàn thành bằng Cử nhân Nghệ thuật tại Cơ sở Mahendra Morang năm 1972, sau đó là bằng Thạc sĩ Khoa học Chính trị tại Đại học Banaras Hindu (BHU) ở Ấn Độ năm 1975. 3 năm sau, vào năm 1978, bà lấy bằng Cử nhân Luật tại Đại học Tribhuvan ở Kathmandu.

Bà từng làm trợ giảng một thời gian ngắn tại trường Mahendra Multiple Campus ở Dharan vào năm 1985, đồng thời hành nghề luật sư tại Biratnagar từ năm 1979 trở đi.

Sự thăng tiến của bà trong ngành tư pháp bắt đầu vào năm 2009 khi bà được bổ nhiệm làm Thẩm phán lâm thời tại Tòa án Tối cao Nepal. 1 năm sau, bà được phê chuẩn làm Thẩm phán chính thức và đến tháng 7/2016, bà đã lên đến vị trí cao nhất là Chánh án. 

Cựu Chánh án Karki được biết đến tại Tòa án Tối cao là một thẩm phán có uy tín và không ngại đưa ra phán quyết. Trong nhiệm kỳ làm chánh án, Karki đã không để chính phủ và Quốc hội vượt quá ranh giới của luật pháp và Hiến pháp. Nhiều người khen ngợi bà vì đã kiên định "như một tảng đá" trước chính phủ và Quốc hội trên con đường bảo vệ luật pháp và Hiến pháp.

Danh tiếng của Karki trong vai trò thẩm phán bắt nguồn từ các vụ án tham nhũng. Trong suốt sự nghiệp của mình, bà đã giải quyết nhiều vụ án tham nhũng chống lại các nhà lãnh đạo chính trị.

Vào tháng 4/2017, các nhà lập pháp từ Quốc hội Nepal và CPN (Trung tâm Maoist) đương nhiệm đã đệ đơn luận tội bà, cáo buộc sự thiên vị trong phán quyết tước tư cách của vị lãnh đạo quyền lực của cơ quan giám sát chống tham nhũng. Đơn này dẫn đến việc bà bị đình chỉ chức vụ ngay lập tức.

Nỗ lực này đã phản tác dụng. Các cuộc biểu tình công khai nổ ra để bảo vệ sự độc lập của tư pháp và chính Tòa án Tối cao Nepal đã can thiệp, tạm dừng các thủ tục tố tụng tiếp theo. Đề nghị luận tội đã bị rút lại trong vòng vài tuần và bà Karki trở lại vị trí của mình trước khi nghỉ hưu 1 tháng sau đó vào tháng 6/2017.

Trong thời gian giữ chức chánh án, bà đã chủ trì một số vụ án quan trọng, bao gồm việc kết án Bộ trưởng Thông tin và Truyền thông Jaya Prakash Prasad Gupta trong một vụ án tham nhũng.

Khi còn là sinh viên tại BHU ở Varanasi, bà đã gặp Durga Prasad Subedi, người sau này trở thành chồng bà. Ông Subedi là một lãnh đạo thanh niên của Đảng Quốc đại Nepal và đóng vai trò trung tâm trong một sự kiện kịch tính: vụ cướp máy bay nội địa của Hãng hàng không Nepal Airlines vào ngày 10/6/1973. 

Karki nổi tiếng là một thẩm phán không chịu khuất phục trước áp lực hay ảnh hưởng. Lối sống giản dị của bà cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc này. Bà không hề hứng thú với lối sống xa hoa. Chồng bà, Durga Subedi, lại thích một cuộc sống cực kỳ bình dị. Subedi là một chính trị gia Quốc hội Nepal, người có liên quan đến vụ cướp máy bay năm 1973.

Chiếc máy bay chở khoảng 4 triệu rupee Nepal (khoảng 400.000 đô la Mỹ) thuộc ngân hàng nhà nước Nepal, đã buộc phải hạ cánh xuống sân bay Forbesganj, huyện Purnea, bang Bihar. Trên máy bay lúc đó có nữ diễn viên phim tiếng Hindi Mala Sinha. Theo báo cáo trên tờ The New York Times, những kẻ không tặc đã chĩa súng lục vào phi công và yêu cầu chuyển hướng đến Ấn Độ. Không có hành khách nào bị thương và sau khi 3 thùng tiền mặt được dỡ xuống, máy bay được phép tiếp tục hành trình. Số tiền này đã được trao cho Girija Prasad Koirala, sau này là thủ tướng 4 nhiệm kỳ của Nepal, người đang chờ đợi ở phía Ấn Độ. Số tiền này được cho là đã được sử dụng để mua vũ khí cho cuộc đấu tranh vũ trang của Đảng Quốc đại Nepal chống lại chế độ quân chủ.

Ông Subedi và những người khác liên quan đến vụ cướp máy bay đã bị chính quyền Ấn Độ bắt giữ trong vòng 1 năm và phải ngồi tù 2 năm trước khi trở về Nepal trước cuộc trưng cầu dân ý năm 1980.