Tái chế phụ phẩm nông nghiệp: Nền tảng cho du lịch xanh nông thôn

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và ô nhiễm môi trường ngày càng hiện hữu, khu vực nông thôn - nơi cung cấp sinh kế cho phần lớn phụ nữ và gia đình Việt - đang đứng trước yêu cầu cấp thiết phải thay đổi cách tiếp cận phát triển. Không chỉ dừng lại ở sản xuất nông nghiệp thuần túy, nhiều địa phương đã bắt đầu nhìn nhận tái chế phụ phẩm nông nghiệp như một trụ cột mới, vừa bảo vệ môi trường, vừa tạo nền tảng cho du lịch xanh, du lịch nông thôn bền vững.

Từ "chất thải" đến tài nguyên cho du lịch xanh

Sau mỗi mùa thu hoạch, rơm rạ, trấu, vỏ trái cây, bã mía, chất thải chăn nuôi từng bị xem là gánh nặng môi trường. Việc đốt rơm rạ không chỉ gây khói bụi, phát thải khí nhà kính mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là phụ nữ, trẻ em và người cao tuổi ở nông thôn

Những năm gần đây, nhiều mô hình không đốt rơm rạ, ủ phân hữu cơ, trồng nấm, sản xuất sinh khối, xây dựng hầm biogas đã chứng minh hiệu quả rõ rệt: Môi trường trong lành hơn, chi phí sản xuất giảm, thu nhập của nông hộ được cải thiện. Quan trọng hơn, các mô hình này đang tạo ra câu chuyện bản địa hấp dẫn cho du lịch trải nghiệm, nơi du khách được "sống cùng nông thôn", hiểu cách người dân chuyển đổi từ tập quán cũ sang lối sống xanh.

Theo ông Phạm Duy Nghĩa (Chi hội Lữ hành Hà Nội), du lịch nông thôn Việt Nam muốn phát triển bền vững cần bắt đầu từ những giá trị căn cốt: "Môi trường sạch, không khí trong lành, cảnh quan nông thôn xanh mát chính là "tài sản vô hình" quan trọng nhất của du lịch nông thôn. Khi phụ phẩm nông nghiệp được tái chế hiệu quả, đó không chỉ là giải pháp môi trường mà còn tạo ra trải nghiệm du lịch có chiều sâu".

Đoàn - Hội dẫn dắt thay đổi, thanh niên mở lối khởi nghiệp xanh

Một điểm sáng nổi bật từ thực tiễn là vai trò của các tổ chức Đoàn - Hội trong việc thay đổi nhận thức cộng đồng. Từ những chiến dịch "Ngày Chủ nhật xanh", "Tuyến đường thanh niên tự quản", đến các mô hình hướng dẫn người dân xử lý rơm rạ, xây hầm biogas, phân loại rác hữu cơ, thanh niên đã trở thành lực lượng nòng cốt, gần dân, hiểu dân và nói "ngôn ngữ của cộng đồng".

Không dừng ở tuyên truyền, nhiều bạn trẻ đã mạnh dạn khởi nghiệp xanh từ chính phụ phẩm nông nghiệp: Sản xuất phân hữu cơ, đồ thủ công sinh thái, vật liệu thân thiện môi trường, sản phẩm tiêu dùng xanh. Những mô hình này vừa tạo việc làm tại chỗ, vừa đáp ứng xu hướng tiêu dùng bền vững của du khách trong nước và quốc tế.

Ông Phạm Hải Quỳnh, chuyên gia nghiên cứu du lịch cộng đồng, nhận định: "Khởi nghiệp xanh từ tái chế phụ phẩm nông nghiệp là hướng đi rất phù hợp với thanh niên nông thôn. Khi được Đoàn - Hội hỗ trợ về kỹ năng, vốn và kết nối thị trường, các mô hình này hoàn toàn có thể trở thành 'mảnh ghép' quan trọng trong hệ sinh thái du lịch xanh".

Đối với phụ nữ nông thôn, sự chuyển dịch này mở ra cơ hội mới: Tham gia sản xuất phân hữu cơ, chế biến nông sản sạch, làm du lịch trải nghiệm, nâng cao thu nhập mà vẫn gắn bó với quê hương.

Nâng cao nhận thức cộng đồng, chìa khóa của phát triển bền vững

Thực tế cho thấy, công nghệ hay mô hình tốt sẽ khó thành công nếu nhận thức cộng đồng chưa thay đổi. Tại nhiều vùng nông thôn, thói quen đốt rơm rạ, xả thải chăn nuôi trực tiếp vẫn tồn tại do thiếu thông tin và hướng dẫn cụ thể.

Bởi vậy, các hoạt động truyền thông cộng đồng đóng vai trò then chốt. Khi người dân hiểu rằng rơm rạ không phải "rác", mà là nguyên liệu có thể tạo ra phân bón, năng lượng, sinh kế; khi họ thấy rõ lợi ích trực tiếp đối với sức khỏe gia đình và môi trường sống, sự thay đổi sẽ diễn ra bền vững hơn.

Nhiều địa phương đã lồng ghép nội dung bảo vệ môi trường vào xây dựng nông thôn mới, hình thành các mô hình "làng xanh - sạch - đẹp", "vùng sản xuất nông nghiệp sinh thái gắn với du lịch". Đây cũng là nền tảng để thu hút du khách yêu thiên nhiên, yêu lối sống chậm và có trách nhiệm.

Ở góc độ doanh nghiệp, bà Đoàn Thị Tươi - Giám đốc Gali Travel cho rằng: "Du khách ngày nay không chỉ đi ngắm cảnh mà muốn hiểu giá trị phía sau điểm đến. Những làng quê không khói rơm rạ, sử dụng năng lượng biogas, tái chế phụ phẩm nông nghiệp sẽ là lợi thế cạnh tranh rất lớn của du lịch nông thôn Việt Nam".

Gắn bảo vệ môi trường với xây dựng nông thôn mới bền vững

Bảo vệ môi trường không còn là tiêu chí phụ mà đã trở thành trụ cột của nông thôn mới bền vững. Khi môi trường được cải thiện, cảnh quan được gìn giữ, nông thôn không chỉ là nơi "để sống" mà còn là nơi "để trải nghiệm".

Từ việc giảm đốt rơm rạ, phát triển biogas, tái chế phụ phẩm nông nghiệp, đến khởi nghiệp xanh của thanh niên, mỗi mắt xích đều góp phần hình thành chuỗi giá trị mới. Chuỗi giá trị đó kết nối nông nghiệp - môi trường - du lịch - sinh kế, đúng với định hướng phát triển du lịch xanh mà ngành Du lịch Việt Nam đang theo đuổi.

Quan trọng hơn, quá trình này đặt con người, đặc biệt là phụ nữ và thanh niên nông thôn vào vị trí trung tâm. Khi họ được trao quyền, được trang bị kiến thức và cơ hội, nông thôn không chỉ xanh hơn mà còn giàu sức sống hơn.

Tái chế phụ phẩm nông nghiệp, vì thế, không chỉ là câu chuyện xử lý rác thải. Đó là câu chuyện về thay đổi tư duy phát triển, về cách nông thôn Việt Nam bước vào tương lai xanh, bền vững và giàu bản sắc - nơi du lịch trở thành động lực lan tỏa giá trị, chứ không phải áp lực lên môi trường.