Tháo gỡ rào cản thông tin, tăng khả năng tiếp cận việc làm bền vững của phụ nữ khuyết tật

Phụ nữ khuyết tật thiếu cơ hội tiếp cận thông tin, dịch vụ việc làm

Ông Đặng Văn Thanh, Phó Chủ tịch thường trực Liên hiệp hội về Người Khuyết tật Việt Nam, cho biết: Trong những năm qua, Đảng, Nhà nước, Chính phủ và các bộ, ngành đã có nhiều chính sách quan trọng hướng tới việc xây dựng một xã hội không rào cản và vì quyền của người khuyết tật. 

Chính bản thân người khuyết tật đã và đang khẳng định mình trong nhiều lĩnh vực như khởi nghiệp và kinh doanh, Công nghệ thông tin và chuyển đổi số, văn hóa, giáo dục, nghiên cứu, thể thao... Họ không chỉ vượt qua rào cản của bản thân, mà còn phá vỡ rào cản của xã hội, mở ra những chuẩn mực mới về năng lực và sự đóng góp.

Ông Đặng Văn Thanh cũng thẳng thắn nhìn nhận rằng người khuyết tật tại Việt Nam vẫn đang đối mặt với nhiều khó khăn. Thông tin và cơ hội việc làm còn hạn chế, đặc biệt đối với phụ nữ khuyết tật. Hệ thống tiếp cận trong xây dựng, giao thông, thông tin vẫn cần được cải thiện mạnh mẽ; Các dịch vụ hỗ trợ cá nhân, phục hồi chức năng, chăm sóc dài hạn còn thiếu hoặc chưa đồng đều giữa các vùng miền…

Theo nghiên cứu của Andre Gama, Chuyên gia An sinh xã hội, thuộc ILO khu vực Châu Á và Nguyễn Hải Đạt, Điều phối quốc gia, An sinh xã hội (ILO Việt Nam) công bố đầu tháng 12/2025, người khuyết tật tại Việt Nam phải đối mặt với nhiều rào cản khác nhau trong việc tham gia bình đẳng như những người khác. 

Đặc biệt, khả năng có việc làm thấp hơn đáng kể; nếu có việc làm thì chủ yếu là công việc thiếu tính bền vững. Nhu cầu chăm sóc sức khỏe của người khuyết tật cao hơn, tuy nhiên, các dịch vụ họ cần có thể không dễ tiếp cận, trong khi nhu cầu cao dẫn đến chi phí y tế lớn hơn. Người khuyết tật cũng dễ bị tổn thương hơn trước các cú sốc như đại dịch hay thiên tai…

Điểm sáng nổi bật của Việt Nam là đã có nhiều biện pháp khác nhau để hỗ trợ người khuyết tật thông qua trợ giúp xã hội, bảo hiểm xã hội và bảo hiểm y tế. Đồng thời đạt được những tiến bộ đáng kể trong việc bao phủ an sinh xã hội cho người khuyết tật nặng và đặc biệt nặng. 

Cụ thể, số người nhận trợ cấp xã hội cho người khuyết tật theo dạng khiếm khuyết và giới tính, rà soát tháng 11/2024, cho thấy, người khuyết tật vận động được thụ hưởng trợ cấp xã hội hơn 1 triệu người (trong đó có hơn 504 nghìn người là nữ); người khuyết tật thần kinh, tâm thần là gần 500 ngàn người thụ hưởng (trong đó có hơn 2.3 ngàn người là nữ); các khuyết tật khác có gần 600 ngàn người được thụ hưởng trợ cấp xã hội (trong đó có hơn 319 ngàn người là nữ)….

Điểm đáng lưu ý, mức trợ cấc xã hội chính cho người khuyết tật nặng trong độ tuổi lao động là khoảng 750 ngàn đồng; với người khuyết tật cao tuổi là 1 triệu đồng; trẻ em khuyết tật được người khác chăm sóc có mức trợ cấp là khoang 1,75 triệu đồng... 

Theo các chuyên gia, mức trợ cấp này cao hơn so với nhiều chế độ trợ cấp xã hội khác, nhưng "vẫn chưa đạt so với các chuẩn nghèo quốc gia và quốc tế cũng như các chuẩn mực liên quan đến tiền lương".

Theo các chuyên gia an sinh xã hội của ILO, các khoản đầu tư được thiết kế tốt vào an sinh xã hội bao trùm người khuyết tật "không chỉ nên được coi là chi phí. Việc đầu tư này cho người khuyết tật còn có thể đóng góp tích cực cho nền kinh tế và triển vọng tài khóa". Trong đó, "tăng cường đóng góp của người khuyết tật vào nền kinh tế quốc gia thông qua việc gia tăng nguồn cung lao động", qua đó sẽ có đóng góp trở lại hệ thống bảo hiểm xã hội và thuế.

Vấn đề đặt ra hiện nay chính là tăng khả năng tiếp cận thông tin, nâng cao nhận thức và kết nối việc làm bền vững và phù hợp cho người lao động khuyết tật. Thực tế cho thấy, việc làm của người khuyết tật hiện nay chủ yếu là "tự tạo việc làm". Mức độ sử dụng Dịch vụ Việc làm Công (PES) của người khuyết tật thấp hơn so với người không khuyết tật. 

Nhiều người khuyết tật cho biết họ gặp nhiều hạn chế trong sự hỗ trợ được cung cấp thông tin và kết nối việc làm. Cụ thể, với người trong độ tuổi từ 18 – 40, tỷ lệ kết nối việc làm bền vững của người không khuyết tật là 89%; còn tỷ lệ này của người khuyết tật chỉ có 39%.

Cần tập trung mở rộng chính sách, biện pháp kết nối thông tin thị trường lao động

Theo các chuyên gia, Việt Nam có nhiều chính sách và biện pháp hỗ trợ việc làm cho người khuyết tật nhưng mức độ hỗ trợ chưa đồng đều. Việt Nam có hệ thống đào tạo nghề và hỗ trợ việc làm tương đối phát triển so với nhiều quốc gia thu nhập trung bình khác, và sẽ được tiếp tục cải thiện bởi Luật Việc làm 2025.

Mặc dù một bộ phận người khuyết tật đã tiếp cận được thông tin và sử dụng các dịch vụ này, tuy nhiên, tỷ lệ sử dụng vẫn thấp hơn nhiều so với người không khuyết tật, và người khuyết tật cho biết còn nhiều hạn chế trong gói hỗ trợ.

Các chuyên gia an sinh xã hội của ILO đề xuất, chính sách tăng cường liên kết với việc làm bền vững cần tập trung mở rộng các chính sách và biện pháp thị trường lao động nhằm gia tăng tỷ lệ tham gia lực lượng lao động và thúc đẩy việc làm có năng suất và việc làm bền vững, thỏa đáng cho người khuyết tật.

Đồng thời xem xét các cách tiếp cận nhằm cải thiện các ưu đãi cho việc tuyển dụng người khuyết tật trong việc làm có hưởng lương và huy động nguồn lực để hỗ trợ người khuyết tật tiếp cận các cơ hội việc làm.

Với sự hỗ trợ phù hợp, Việt Nam có thể có thêm nhiều người khuyết tật tham gia thị trường lao động. Đặc biệt là vấn đề "giảm nghèo thông tin" việc làm; trong đó cần đặc biệt chú trọng thúc đẩy người khuyết tật tham gia khu vực "việc làm có hưởng lương". Đây là nơi có điều kiện đảm bảo việc làm thỏa đáng nhưng hiện đang là khu vực mà tỷ lệ tham gia của người khuyết tật thấp nhất, cũng là khu vực mà Nhà nước có thể áp dụng các công cụ chính sách mạnh mẽ hơn để hỗ trợ sự tham gia nhiều hơn nữa của người khuyết tật.

Còn ông Đặng Văn Thanh, Phó Chủ tịch thường trực Liên hiệp hội về Người Khuyết tật Việt Nam, kêu gọi các tổ chức và cá nhân, ở bất cứ đâu, nỗ lực mạnh mẽ hơn nữa để cùng xóa bỏ rào cản, bù đắp đầy đủ các chi phí phát sinh do khuyết tật, mở rộng cơ hội việc làm, và bảo đảm mọi chính sách đều thực sự phản ánh tiếng nói của người khuyết tật. 

Trong đó đề nghị các cơ quan Nhà nước tiếp tục hoàn thiện chính sách, đẩy mạnh thực thi Luật Người Khuyết tật, tăng ngân sách và nguồn lực cho các chương trình hỗ trợ. Các địa phương ưu tiên xây dựng môi trường không rào cản; lắng nghe tiếng nói của người khuyết tật trong quá trình ra quyết định. Doanh nghiệp và khu vực tư nhân mở rộng cơ hội việc làm, thúc đẩy mô hình "kinh doanh vì sự hòa nhập", ứng dụng công nghệ số để người khuyết tật có nhiều điều kiện tiếp cận thông tin, dịch vụ.