Thúc đẩy vai trò của phụ nữ trong ngành tư pháp châu Á

Những cột mốc lịch sử

Tại khu vực Đông Nam Á, Maria Lourdes Sereno đã trở thành nữ Chánh án trẻ tuổi nhất của Tòa án tối cao Philippines vào năm 2012. Năm 2019, Tengku Maimun Tuan Mat đã được bổ nhiệm làm nữ Chánh án đầu tiên của Malaysia. 

Và tại Thái Lan, đã có 4 nữ chánh án kể từ năm 2020. Tại Nam Á, Nepal đã có nữ chánh án đầu tiên được bổ nhiệm vào năm 2016 và việc bổ nhiệm 3 nữ thẩm phán vào tòa án tối cao của Ấn Độ năm 2021 đã được ghi nhận là một cột mốc lịch sử.

Theo bà Chanakarn Theeravechpolkul, người phụ nữ thứ tư được bổ nhiệm làm Chánh án Tòa án Tối cao Thái Lan, việc đảm bảo cơ hội bình đẳng để thăng tiến, bất kể giới tính, đã mở đường cho phụ nữ đảm nhận các vai trò lãnh đạo cấp cao trong ngành tư pháp. 

Phụ nữ chiếm 36% thẩm phán tại Thái Lan. Quy trình tuyển chọn có cấu trúc, dựa trên thành tích ở Thái Lan đã đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy phụ nữ vào ngành tư pháp. Không giống như một số hệ thống pháp luật yêu cầu đề cử từ các hiệp hội luật sư, ngành tư pháp của Thái Lan hoạt động thông qua một quy trình kiểm tra độc lập, giúp phụ nữ dễ dàng gia nhập hơn. 

Ngoài ra, số lượng sinh viên nữ tốt nghiệp ngành luật ngày càng tăng. Nhiều người trong số đó có thành tích học tập vượt trội so với các đồng nghiệp nam.

Các nữ thẩm phán cũng ngày càng hiện diện nhiều hơn trong ngành tư pháp Indonesia, đặc biệt là tại các tòa án tôn giáo, nơi mà trước đây do nam giới thống trị. Trong giai đoạn 2019-2023, tỷ lệ nữ thẩm phán tại các tòa án dân sự tăng từ 26% lên 29%, trong khi tại các tòa án tôn giáo, tỷ lệ này tăng từ 22% lên 27%. 

Tiến trình này phù hợp với quy định của Indonesia, yêu cầu ít nhất 30% đại diện là phụ nữ trong các công việc của khu vực công.

Mặc dù đã có những tiến bộ nhất định, phụ nữ vẫn chưa được đại diện đầy đủ trong ngành tư pháp, đặc biệt là ở các vị trí lãnh đạo. Rào cản về cấu trúc, định kiến giới và chuẩn mực văn hóa tiếp tục cản trở sự thăng tiến của họ lên các vị trí cấp cao. 

Theo báo cáo của Liên hợp quốc về tính độc lập của thẩm phán và luật sư, phụ nữ chiếm khoảng 30% thẩm phán ở châu Á. Tuy nhiên, sự đại diện của họ giảm mạnh ở các cấp quyền lực cao hơn. 

Ở Pakistan, phụ nữ chiếm chưa đến 2% trong hệ thống tư pháp cấp cao. Hiện tại, chỉ có 2 trong số 17 thẩm phán Tòa án Tối cao Pakistan là nữ và nước này vẫn chưa có nữ Chánh án nào được bổ nhiệm. Ở Ấn Độ, phụ nữ chỉ chiếm 13% số thẩm phán tại tòa án cấp cao.

Thực thi công lý

Tăng cường sự đại diện của phụ nữ trong ngành tư pháp, đặc biệt là ở cấp cao, là một bước đi chiến lược hướng tới việc thúc đẩy một hệ thống tư pháp toàn diện và công bằng hơn. 

Theo Tiến sĩ Arskal Salim, Thư ký Tổng giám đốc Giáo dục Hồi giáo tại Bộ Các vấn đề tôn giáo Indonesia, thẩm phán nữ thường thể hiện sự nhạy cảm hơn về giới, đặc biệt là trong các trường hợp liên quan đến luật gia đình, thừa kế và quyền nuôi con. 

Ví dụ, tại Aceh, sự hợp tác giữa các thẩm phán nữ và các tổ chức phi chính phủ cung cấp đào tạo về giới đã dẫn đến kết quả hợp pháp công bằng hơn, bao gồm khả năng trao quyền nuôi con cho các bà mẹ tăng lên.

Bên cạnh đó, các thẩm phán nữ đã đưa ra những quyết định mang tính đột phá, làm thay đổi cách thức Hệ thống Tư pháp Hình sự (CJS) ứng phó với các vụ bạo lực giới. Bà Ayesha Malik, nữ thẩm phán Tòa án Tối cao đầu tiên của Pakistan, đã phán quyết rằng việc kiểm tra trinh tiết bằng hai ngón tay - được sử dụng trong các vụ hiếp dâm - là vi hiến, vi phạm nhân phẩm và quyền của phụ nữ. 

Phán quyết này đã góp phần nâng tỷ lệ kết án của Pakistan trong các vụ bạo lực tình dục và bạo lực trên cơ sở giới từ 3% lên 16%. Thẩm phán Ayesha Malik cũng đã lật ngược phán quyết trước đó của Tòa án Tối cao rằng hạn chế quấy rối tại nơi làm việc chỉ là quấy rối tình dục. 

Bà phán quyết rằng, phân biệt đối xử trên cơ sở giới cũng nên được coi là quấy rối tại nơi làm việc, phù hợp với các nghĩa vụ quốc tế của Pakistan. Sau phán quyết của bà, luật về hành vi quấy rối tại nơi làm việc của Pakistan đã được sửa đổi, bao gồm cả hành vi phân biệt đối xử dựa trên giới tính.