Tiết lộ về vị tỉ phú được mệnh danh là người tạo nên nước Mỹ

Trong giới xuất bản, Titan - Gia tộc Rockefeller là một ví dụ tuyệt vời về nghệ thuật viết tiểu sử. Lần theo dấu chân John D. Rockefeller (1839-1937) từ khi ông còn là một cậu bé quê mùa gầy còm cho tới khi trở thành ông trùm của Tập đoàn Standard Oil, cây bút Ron Chernow đã mô tả sống động John D. Rockefeller bằng nghệ thuật vẽ chân dung tường thuật quy mô lớn mang phong cách thế kỉ XIX.

Là một đề tài muôn thuở cho những người viết tiểu sử, nổi tiếng với những suy tính kín đáo, Rockefeller đã mang theo xuống mồ những bí mật không lấy gì làm tự hào, không chỉ của Standard Oil, một tập đoàn khổng lồ do ông gây dựng, mà còn cả những bí mật của chính gia đình ông. Ngay cả trong thời kỳ hoàng kim – là tâm điểm của công chúng, dù các phát ngôn và hành động được ghi chép và phân tích tỉ mỉ trên các mặt báo, ông vẫn là một ẩn số khiến người ta phát điên, bởi ông dành phần lớn cuộc đời ở đằng sau những bức tường trong điền trang và những tấm kính mờ bao quanh văn phòng mình.

Tuy nhiên, cuốn sách Titan - Gia tộc Rockefeller không phải là một cáo trạng về những điều đáng hổ thẹn và cũng không phải là một lời tôn vinh. Tác giả Ron Chernow đã tìm ra "giọng văn thường khó nắm bắt – không quá cảm thông cũng không quá chỉ trích – thể hiện tốt nhất tính cách phức tạp của Rockefeller". Trái ngược với xu hướng gia tăng những công kích có nguy cơ làm cho người viết tiểu sử bị đánh đồng với "những tên viết lách vô lại", Chernow lựa chọn sự pha trộn không thể khác của cuộc sống làm chuẩn mực cho cuốn sách này.

Chernow chia sẻ: "Nghiền ngẫm những ghi chép đồ sộ về Rockefeller hệt như khai quật một lục địa đã từng biến mất. Tuy nhiên, dù được tiếp cận lượng tài liệu khổng lồ ấy, ngay từ khi bắt tay vào nghiên cứu, tôi đã cảm thấy có chút nản chí với ý nghĩ rằng giờ đây tôi sẽ phải đối diện với một người khó hiểu".

Trong suốt cuộc đời của Rockefeller, tiền bạc là một động lực đầy ám ảnh. Chernow viết: "Ngay từ khi còn là một cậu bé, ông dùng tiền mua kẹo, sau đó chia thành nhiều miếng nhỏ, rồi bán lại cho các anh chị em để lấy chút tiền lời". Máu ham tiền này bắt nguồn từ hoàn cảnh túng quẫn thời trẻ của ông ở quận Finger Lakes, vùng thượng New York, trong hoàn cảnh kinh tế gia đình bất an triền miên.

Giống như nhiều ông trùm của Thời Đại Vàng, Rockefeller vừa được những người viết tiểu sử ủng hộ mình tôn vinh hết mực, vừa bị những nhà phê bình phỉ báng đầy cay độc vì chẳng thấy điểm đúng đắn nào ở ông. Sự phiến diện này đặc biệt có tác động tiêu cực trong trường hợp của Rockefeller, một con người mà thiên thần và ác quỷ tồn tại chung dưới một hình hài.

Câu chuyện về John D. Rockefeller sẽ đưa người đọc trở về thời điểm khi chủ nghĩa tư bản công nghiệp vẫn còn nguyên sơ và mới lạ ở Mỹ, khi những quy tắc tham gia cuộc chơi vẫn "bất thành văn". Hơn bất cứ ai, Rockefeller là hiện thân của cuộc cách mạng tư bản sau Nội chiến và từng làm biến đổi cuộc sống của người Mỹ. Ông là hình mẫu tiêu biểu của sự cần kiệm, tự lực, chăm chỉ và dấn thân không mệt mỏi. Tuy nhiên, là người coi thường cả Chính phủ và chà đạp thô bạo những đối thủ cạnh tranh, ông cũng là hiện thân của vô vàn những việc xấu xa nhất. 

 Tác giả Ron Chernow sinh năm 1949, tốt nghiệp Đại học Yale năm 1970. Ông từng đoạt nhiều giải thưởng danh giá như giải Putlizer, National Book, Eccles...