Trầm cảm vì áp lực làm mẹ hoàn hảo

Khi hạnh phúc làm mẹ trở thành nỗi sợ

Một chiều Thu tại khoa Sức khỏe tâm thần, Bệnh viện E, một người phụ nữ trẻ tên H. dáng nhỏ nhắn khẽ nở nụ cười khi gặp bác sĩ. Nụ cười ấy khép lại hành trình điều trị trầm cảm sau sinh - hành trình mà chị gọi là "bước qua vực thẳm". "Hai ngày đầu sau sinh, tôi nhìn con mà không biết phải làm gì. Không vui, không buồn, chỉ thấy trống rỗng. Rồi tôi bắt đầu sợ: sợ con ốm, sợ mình không đủ tốt, sợ làm hỏng một sinh linh bé bỏng".

Câu chuyện của chị H. vẫn khiến bác sĩ Nguyễn Viết Chung, Trưởng khoa Sức khỏe tâm thần, Bệnh viện E, day dứt mỗi khi nhớ lại. "Nếu gia đình không phát hiện kịp thời, có lẽ cả hai mẹ con đã không còn ở đây", anh nói.

Chị H., sinh năm 1988 ở Hưng Yên, vốn là người cầu toàn, kỹ tính, từng điều trị khỏi rối loạn lo âu. Nhưng khi làm mẹ, những lo lắng cũ quay lại, dữ dội hơn bao giờ hết. "Trong thai kỳ, hormone estrogen giúp phụ nữ ổn định cảm xúc. Tuy nhiên, sau sinh, lượng hormone này sụt giảm đột ngột, cộng thêm thiếu ngủ và mệt mỏi khiến họ dễ khủng hoảng", bác sĩ Chung lý giải.

Chỉ 2 ngày sau sinh, chị H. bắt đầu thấy trống rỗng, rồi chuyển sang sợ hãi. "Mỗi lần con khóc, chị tưởng như sắp có điều khủng khiếp xảy ra". Đến tuần thứ tư, bệnh chạm đáy. Chị cảm thấy mình vô dụng, thấy con không hoàn hảo, thậm chí từng nghĩ đến việc "giải thoát" cho cả hai mẹ con. May mắn thay, gia đình phát hiện kịp thời khi nhận thấy chị ít nói, hay khóc, mất ngủ và mất sữa. Sau ba tháng điều trị, nhờ sự đồng hành của người thân, chị đã trở lại cuộc sống bình thường.

Trầm cảm sau sinh không ồn ào. Nó đến cùng những giấc ngủ vỡ vụn, ánh nhìn vô hồn hay những giọt nước mắt rơi chẳng vì lý do gì. Theo bác sĩ Chung, bệnh biểu hiện rất đa dạng, khác nhau ở mỗi người, khiến việc nhận biết trở nên khó khăn. Đặc biệt, những phụ nữ từng bị trầm cảm, lo âu hoặc stress kéo dài là nhóm nguy cơ cao.

Sáu tuần đầu sau sinh là giai đoạn dễ khủng hoảng nhất. Tuần đầu, cảm giác buồn bã, xúc động là phản ứng bình thường. Nhưng nếu trạng thái này kéo dài quá 10 ngày và ngày càng nặng hơn, đó là dấu hiệu cảnh báo. Người bệnh thường buồn sâu sắc, khóc thường xuyên, thờ ơ với mọi thứ, mất hứng thú sống, không muốn giao tiếp. Mất ngủ, kiệt sức, mất sữa, thậm chí tự làm đau bản thân hay bỏ ăn - tất cả đều là tín hiệu nguy hiểm. Nếu không được phát hiện và can thiệp sớm, người mẹ có thể rơi sâu vào trầm cảm, đứt gãy mối liên kết với con, ảnh hưởng nặng nề đến cả thể chất lẫn tinh thần.

Phụ nữ cần nhiều sự hỗ trợ khi sinh con

Không có số liệu thống kê chứng minh phụ nữ hiện đại trầm cảm sau sinh nhiều hơn, nhưng bác sĩ Chung khẳng định: số ca được phát hiện đang tăng. Lý do là phụ nữ ngày nay phải đối mặt với quá nhiều áp lực, từ công việc, gia đình cho đến những chuẩn mực xã hội vô hình. Trước kia, sinh và nuôi con là điều tự nhiên, thì nay phụ nữ phải "làm mẹ một cách hoàn hảo". Họ miệt mài tìm hiểu tài liệu, chuẩn bị kỹ lưỡng, nhưng lại bị ám ảnh bởi vô số cảnh báo tiêu cực về bệnh tật, khiến nỗi sợ tăng lên. Khi mang thai, cơ thể mệt mỏi, hạn chế hoạt động, tạm xa công việc - tất cả khiến tâm lý dễ tổn thương. Sau sinh, sự sụt giảm hormone càng làm họ nhạy cảm hơn.

Điều đáng buồn là khi người mẹ cần được quan tâm nhất, sự chú ý của mọi người lại dồn hết vào đứa trẻ. Khi mọi lời khen, sự chăm sóc đều hướng về con, người mẹ dễ cảm thấy bị bỏ quên. Những lời vô tình như "sao con ốm thế", "mẹ ít sữa quá" đôi khi trở thành nhát dao vô hình, khiến họ tổn thương sâu sắc. Phụ nữ Việt Nam lại có xu hướng tự trách. Họ dễ đổ lỗi cho bản thân vì con ốm, vì nhà chưa gọn, vì chồng không vui. Những cảm xúc âm ỉ ấy tích tụ từng ngày, chỉ cần một biến cố nhỏ cũng đủ khiến "giọt nước tràn ly", đẩy họ đến tuyệt vọng.

Điều trị trầm cảm sau sinh không dễ dàng. Nhiều phụ nữ đang cho con bú nên không thể dùng thuốc. Họ lại thiếu thời gian cho bản thân, gặp khó khăn tài chính do nghỉ việc, khiến việc chữa trị bị trì hoãn. Đáng lo hơn, không ít người phải đối diện với căn bệnh này trong cô đơn - trong khi đây chính là yếu tố quyết định hiệu quả điều trị.

Theo bác sĩ Chung, việc phòng ngừa trầm cảm sau sinh cần bắt đầu từ khi mang thai. Người phụ nữ nên được chăm sóc toàn diện cả thể chất lẫn tinh thần: duy trì tập luyện nhẹ, ngủ nghỉ hợp lý, thực hành thai giáo đúng cách để cân bằng cảm xúc. Sau sinh, vai trò của gia đình, đặc biệt là người chồng vô cùng quan trọng. Một bữa ăn đủ chất, một lời khen, một cái ôm hay chỉ đơn giản là sự lắng nghe chân thành cũng có thể giúp người mẹ cảm thấy được yêu thương và an toàn. Bởi chỉ khi người mẹ vui vẻ, khỏe mạnh, đứa trẻ mới có thể lớn lên trong hạnh phúc.

Chăm sóc tâm lý của mẹ chính là bảo vệ tương lai của con. Nuôi con là hành trình dài, và đôi khi, người mẹ cần cho phép mình được nghỉ ngơi, được yếu đuối, được chữa lành để tiếp tục đồng hành cùng con bằng một trái tim bình an và mạnh mẽ hơn. Bởi làm mẹ không cần hoàn hảo mà chỉ cần đủ yêu thương.