Trăm năm đấu tranh nữ quyền qua sự biến đổi của corset

Biểu tượng "xiềng xích" với phụ nữ

Trong lịch sử thời trang phương Tây, ít có trang phục nào mang tính biểu tượng mạnh mẽ như corset (áo nịt ngực/áo nịt eo, thường có khung xương bằng gỗ, thép hoặc xương cá voi để siết chặt phần thân trên). Xuất hiện từ thế kỷ 16 ở Pháp và nhanh chóng lan rộng khắp châu Âu, corset ban đầu được thiết kế như một garment (trang phục may mặc) nhằm định hình cơ thể phụ nữ theo chuẩn mực lý tưởng: vòng eo nhỏ, bầu ngực nâng cao và tư thế thẳng đứng đầy "quý tộc". Từ chỗ chỉ là một món underwear (đồ lót mặc bên trong váy), corset dần trở thành "vũ khí" định hình vẻ đẹp, đồng thời là biểu tượng phản chiếu địa vị xã hội của phụ nữ thượng lưu.

Tuy nhiên, corset không tôn vinh vẻ đẹp tự nhiên mà tạo ra vẻ đẹp từ sự cưỡng bức cơ thể. Các thế hệ phụ nữ phải chịu đựng sự gò bó, thậm chí đau đớn vì những chiếc corset buộc chặt đến mức cản trở hô hấp, gây biến dạng xương sườn và làm suy yếu sức khỏe. Ở góc độ xã hội, corset trở thành biểu trưng rõ ràng nhất cho sự áp đặt của chế độ nam quyền, nơi chuẩn mực về cái đẹp bị định nghĩa bởi ánh nhìn và sự kiểm soát của nam giới.

Vì vậy, loại trang phục này là đối tượng mà phong trào nữ quyền đầu tiên ở châu Âu và Mỹ cuối thế kỷ 19 nhắm tới trong phong trào "cuộc cách mạng tủ quần áo". Những nhà cải cách như Amelia Bloomer (nhà hoạt động xã hội người Mỹ, nổi tiếng với mẫu quần Bloomer thay thế váy nặng nề) hay phong trào Rational Dress Movement (Phong trào Trang phục Hợp lý ở Anh, kêu gọi phụ nữ mặc trang phục thoải mái và tiện dụng hơn) đều hướng đến loại bỏ corset và thay thế bằng trang phục nhẹ nhàng, cho phép phụ nữ vận động, học tập và lao động như nam giới.

Corset vì thế đã trở thành một "chiến trường" nhỏ trong cuộc đấu tranh lớn hơn của phụ nữ. Nó vừa là biểu tượng của vẻ đẹp gò bó trong chế độ phong kiến châu Âu vừa là chất xúc tác cho những cuộc nổi dậy về tư tưởng nữ quyền. Chính ký ức lịch sử ấy đã tạo nên nghịch lý thú vị: một món đồ từng bị coi là công cụ áp chế lại dần được phụ nữ biến thành phương tiện thể hiện quyền lực cá nhân và bản sắc riêng trong thời trang.

Cuộc đảo vai ngoạn mục

Sau giai đoạn phá bỏ "xiềng xích" ban đầu, corset tiếp tục được tái định nghĩa mạnh mẽ trong thời trang hiện đại với một diện mạo hoàn toàn mới. Từ những thập niên cuối thế kỷ 20, các nhà thiết kế tiên phong như Vivienne Westwood (nhà thiết kế người Anh, nổi tiếng với phong cách punk và cải biến trang phục cổ điển) hay Jean Paul Gaultier (nhà thiết kế Pháp, thường xuyên thách thức chuẩn mực giới tính và cái đẹp) đã đưa corset thoát khỏi vị trí underwear, biến nó thành trang phục trình diễn đầy kiêu hãnh.

Westwood nổi tiếng với việc lấy cảm hứng từ corset thế kỷ 18, nhưng bà cải biến bằng chất liệu co giãn và màu sắc nổi bật để nhấn mạnh cá tính. Jean Paul Gaultier thì gây sốc với hình ảnh Madonna mặc corset hình nón nhọn trong tour diễn "Blond Ambition" năm 1990, biến chiếc áo nịt ngực thành tuyên ngôn nữ quyền và biểu tượng văn hóa đại chúng.

Từ đầu thập niên 2000 đến nay, nhiều nhà mốt lớn như Dior, Mugler, Schiaparelli hay Alexander McQueen liên tục khai thác corset trong các bộ sưu tập haute couture (thời trang cao cấp, được may đo thủ công tinh xảo) và ready-to-wear (thời trang may sẵn, dễ ứng dụng hơn). Trên sàn diễn Paris Fashion Week (Tuần lễ Thời trang Paris, một trong bốn sự kiện thời trang lớn nhất thế giới) 2024-2025, corset được biến tấu với chất liệu da bóng, vải ren, lưới xuyên thấu hay thậm chí nhựa tái chế, thể hiện sự hòa trộn giữa tính lịch sử và ngôn ngữ thiết kế hiện đại. Xu hướng "corset as armor" (corset như áo giáp) trở thành thông điệp nổi bật: phụ nữ mặc corset để thể hiện quyền năng, sự tự tin và bản sắc cá nhân.

Sự tái định nghĩa này không chỉ nằm trên sàn catwalk mà còn lan rộng trong đời sống thường ngày. Trên mạng xã hội, phong trào "corsetcore" (trào lưu lấy corset làm trung tâm phối đồ, lan tỏa trên TikTok và Instagram) phát triển mạnh mẽ. Giới trẻ phối corset cùng blazer, quần jeans, chân váy dài hoặc áo sơ mi trắng oversized (áo rộng) để vừa hiện đại vừa cá tính. Các nghệ sĩ quốc tế như Beyoncé, Billie Eilish hay Zendaya đều xuất hiện với những phiên bản corset táo bạo, thể hiện sự gợi cảm, phá cách, thách thức giới hạn thẩm mỹ.

Tại Việt Nam, corset cũng có những bước biến tấu đáng chú ý. Nhiều nhà thiết kế như Nguyễn Công Trí, Lê Thanh Hòa hay Phương My từng khai thác chi tiết corset trong các bộ sưu tập couture và dạ hội. Không ít nghệ sĩ trẻ như Tóc Tiên, Hoàng Thùy Linh, Chi Pu cũng thường xuyên sử dụng corset trên sân khấu và MV ca nhạc, xem đó là công cụ khẳng định phong cách và cá tính riêng. Xu hướng này cho thấy corset không còn là "đặc sản" của Âu - Mỹ mà đã được bản địa hóa, trở thành một ngôn ngữ thời trang chung toàn cầu.

Đặc biệt, sự hồi sinh của corset ở thời điểm hiện tại còn gắn với ý thức sustainability (thời trang bền vững, bảo vệ môi trường). Một số nhà thiết kế chú trọng sử dụng chất liệu thân thiện môi trường, tái chế corset cũ thành sản phẩm mới. Nhiều cộng đồng DIY (do-it-yourself - tự thiết kế và làm đồ thủ công) trong giới trẻ Việt Nam cũng khuyến khích việc may, tái tạo corset để vừa tiết kiệm chi phí, vừa khẳng định sự sáng tạo cá nhân. Điều này càng củng cố ý niệm rằng corset không còn là biểu tượng của sự ràng buộc, mà là công cụ tự do để mỗi phụ nữ thể hiện chính mình.

Tuyên ngôn nữ quyền đương đại

Cho đến nay, có thể nói cuộc tái sinh và tái định nghĩa của corset đã hoàn thành. Cuộc "cách mạng chiếc áo nịt ngực" đã thành công sau hơn một thế kỷ đã thành công. Các nhà thiết kế cũng như nhiều phụ nữ hiện đại xem chiếc áo này như là phương tiện thể hiện cá tính, quyền năng và sự độc lập.

Nhiều thương hiệu lớn như Dior, Alexander McQueen hay Vivienne Westwood đã biến corset thành trung tâm trong các bộ sưu tập mang tinh thần nữ quyền. Chẳng hạn, trong bộ sưu tập Xuân - Hè 2020 của Dior, Giám đốc sáng tạo Maria Grazia Chiuri đã kết hợp corset với những chiếc váy phóng khoáng, tạo nên sự đối lập giữa khuôn mẫu truyền thống và sự tự do hiện đại. Đây là cách bà khẳng định: corset không còn là "xiềng xích" của phụ nữ, mà là công cụ để phụ nữ khẳng định sức mạnh nội tâm.

Các ngôi sao diện nhiều loại corset cách tân ngày nay

Sự thay đổi không chỉ đến từ thiết kế, mà còn đến từ tư duy thời trang (fashion mindset). Ngày nay, phụ nữ lựa chọn corset không phải để làm vừa mắt đàn ông hay tuân thủ tiêu chuẩn sắc đẹp khắt khe mà để thể hiện quyền tự quyết về ngoại hình và phong cách. Corset trở thành một phần của body positivity (xu hướng tôn vinh vẻ đẹp cơ thể, chấp nhận sự đa dạng hình dáng và kích cỡ) để mỗi người có thể tự hào khoe vóc dáng của mình.

Ở khía cạnh văn hóa đại chúng, sự tái sinh của corset còn được thúc đẩy bởi các thần tượng và người nổi tiếng. Những ngôi sao như Beyoncé, Billie Eilish hay BLACKPINK đều từng sử dụng corset trên sân khấu như một phần của hình ảnh đầy quyền lực. Họ biến corset thành "áo giáp" biểu tượng, gắn với năng lượng của người phụ nữ hiện đại: quyến rũ nhưng mạnh mẽ, mềm mại nhưng đầy bản lĩnh.

Không chỉ dừng ở biểu tượng, corset trong thời trang đương đại còn phản ánh sự thay đổi trong ngôn ngữ thời trang (fashion language). Một chiếc corset hôm nay có thể mang thông điệp chống lại những định kiến cũ, khẳng định rằng phụ nữ không bị ràng buộc bởi lịch sử hay chuẩn mực áp đặt. Thay vào đó, họ có quyền viết lại ý nghĩa của chính những biểu tượng từng gắn với sự áp bức.

Có thể nói, lịch sử trăm năm biến đổi của corset là minh chứng rõ ràng rằng thời trang không chỉ là quần áo mà còn là diễn ngôn văn hóa, xã hội. Khi diện một chiếc corset, phụ nữ hoàn toàn có thể tự hào đang khoác lên mình một trong những biểu tượng đấu tranh nữ quyền độc đáo nhất trong lịch sử thời trang.