Tránh việc viên chức lợi dụng chức vụ trong khu vực công để trục lợi ở khu vực tư

Luật chưa bao trùm được nhóm đối tượng chuyên gia, nhà khoa học, người có kinh nghiệm, người nước ngoài

Sáng 13/11, phát biểu thảo luận tại Hội trường về Luật Viên chức (sửa đổi), đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (đoàn Hải Phòng), cho biết: tại Điều 21 dự thảo Luật bổ sung thêm đối tượng ký kết hợp đồng lao động và hợp đồng làm việc. So với Luật Viên chức hiện hành, dự thảo lần này đã mở rộng đối tượng ký kết hợp đồng, cho phép đơn vị sự nghiệp công lập ký kết với chuyên gia, nhà khoa học, người có kinh nghiệm, người nước ngoài để thực hiện nhiệm vụ quản lý, chuyên môn, hỗ trợ.

Đại biểu Việt Nga cho rằng, quy định này phù hợp với yêu cầu thực tiễn, nhằm tăng tính linh hoạt, thu hút nhân lực chất lượng cao từ khu vực tư nhân và quốc tế vào khu vực công. Tuy nhiên, nhóm nhà khoa học, người có kinh nghiệm, người nước ngoài lại không phải là viên chức. Do đó, theo đại biểu, phạm vi điều chỉnh và tên gọi của dự thảo luật là "Luật Viên chức" chưa bao trùm được nhóm đối tượng này, đề nghị Ban soạn thảo cân nhắc thêm cho phù hợp.

Tránh việc lợi dụng chức vụ trong khu vực công để trục lợi cho đơn vị mình quản lý ở khu vực tư

Về quyền của viên chức ký hợp đồng thực hiện hoạt động nghề nghiệp và hoạt động kinh doanh, tại Điểm b khoản 1 Điều 13 cho phép viên chức "Được góp vốn, tham gia quản lý, điều hành doanh nghiệp, hợp tác xã, bệnh viện, cơ sở giáo dục, tổ chức nghiên cứu khoa học ngoài công lập, trừ trường hợp pháp luật về phòng, chống tham nhũng hoặc pháp luật chuyên ngành có quy định khác".

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga cho rằng, đây là quy định mở đối với viên chức, tạo cơ hội cho viên chức khai thác và phát huy năng lực, khuyến khích sử dụng năng lực của mỗi cá nhân để đóng góp cho xã hội, tận dụng chất xám và trình độ chuyên môn của đội ngũ viên chức trong khu vực tư nhân.

Tuy nhiên, song song với việc mở rộng quyền này, cần siết chặt các quy định về cơ chế kiểm soát, phòng chống tham nhũng. Bởi vì, theo đại biểu, quy định này có thể tiềm ẩn một số nguy cơ như sự xung đột lợi ích giữa vị trí công tác trong khu vực công và khu vực tư (đặc biệt là khi viên chức là người giữ chức vụ quản lý của cả hai đơn vị trong và ngoài công lập hoạt động cùng một lĩnh vực), dẫn tới sự lợi dụng chức vụ trong khu vực công để trục lợi cho đơn vị mình quản lý ở khu vực tư.

Vì vậy, theo đại biểu, cần có quy định "không cho phép viên chức quản lý tham gia quản lý, điều hành các cơ sở kinh doanh, hoạt động tư nhân thuộc cùng lĩnh vực đang công tác; quy định cơ chế kê khai, minh bạch, giám sát và giải trình hoạt động góp vốn, tham gia quản lý của viên chức tại khu vực tư, đặc biệt là đối với viên chức quản lý", đại biểu đề nghị.

Đề nghị không quy định "hợp đồng làm việc là sự thỏa thuận"

Về các trường hợp không được đăng ký dự tuyển viên chức theo quy định của pháp luật về hoạt động nghề nghiệp, đại biểu nêu: Khoản 3 điều 19 Dự thảo có quy định về những người không được đăng ký dự tuyển viên chức, trong đó, điểm c quy định những người không được đăng ký tuyển dụng viên chức là những người "thuộc một trong các trường hợp không được đăng ký dự tuyển viên chức theo quy định của pháp luật về hoạt động nghề nghiệp". 

Hiện nay, chưa có quy định cụ thể về các trường hợp này. Vì vậy, đại biểu đề nghị bổ sung quy định giao Chính phủ quy định chi tiết các trường hợp không được đăng ký dự tuyển viên chức theo quy định của pháp luật về hoạt động nghề nghiệp hoặc làm rõ trong dự thảo.

Về hợp đồng làm việc đối với viên chức, khoản 1 Điều 20 dự thảo quy định "Hợp đồng làm việc là sự thỏa thuận bằng văn bản giữa viên chức hoặc người được tuyển dụng vào làm viên chức với người đứng đầu đơn vị sự nghiệp công lập về vị trí việc làm, tiền lương, chế độ đãi ngộ, điều kiện làm việc, quyền, nghĩa vụ và các nội dung khác liên quan".

Đại biểu cho rằng, việc quy định hợp đồng làm việc là sự thoả thuận là chưa phù hợp. Sở dĩ, theo đại biểu, hợp đồng làm việc của viên chức không giống như các hợp đồng lao động thông thường. Đó là hợp đồng nhưng có tính chất hành chính, mà trong đó, một bên ký hợp đồng là nhân danh Nhà nước, bên còn lại ký hợp đồng trên sự tuân thủ các tiêu chuẩn, điều kiện, mức lương, chế độ, vị trí việc làm theo quy định riêng của Nhà nước.

"Thực tế cho thấy, trong quá trình tuyển dụng viên chức, gần như không có yếu tố thương lượng, thỏa thuận bình đẳng như trong quan hệ lao động thông thường, mà chỉ có chấp nhận hay không chấp nhận các điều kiện, yêu cầu sẵn có đối với từng vị trí được tuyển dụng, nếu không chấp nhận, người đó sẽ không được tuyển dụng; các nội dung của hợp đồng làm việc gần như quy định cứng, việc thỏa thuận để thay đổi hợp đồng hầu như không thể. Do đó, nói "sự thoả thuận" trong hợp đồng làm việc của viên chức là không đúng bản chất, dễ gây hiểu nhầm và làm mất đi tính đặc thù trong hợp đồng làm việc của khu vực sự nghiệp công", đại biểu phân tích.

Vì vậy, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga đề nghị, không quy định "hợp đồng làm việc là sự thỏa thuận" như trong dự thảo.