Billie Holiday tên thật là Eleanora Fagan, sinh ngày 7/4/1915 tại thành phố Philadelphia, Mỹ. Mẹ bà tên là Sadie Fagan - một phụ nữ bất hạnh sinh con năm 18 tuổi trong cảnh không hôn thú, bị bạc đãi và cha mẹ đẻ bỏ rơi vì lý do hư hỏng. Cha bà, Clarence Holiday, một nhạc công da đen đã không nhìn nhận con gái mình. Sinh ra và lớn lên trong bất hạnh, đói nghèo và khổ nhục, Billie Holiday dường như không biết đến màu sắc của tình thương yêu và sự bình yên. Cô trải qua tuổi thơ vất vưởng đầy sóng gió, đau khổ và nước mắt ở Baltimore và từ nhỏ đã nếm trải mùi đời.
 |
| Ca sĩ nổi tiếng Billie Holiday. |
Thiếu sự uốn nắn của người lớn khiến Billie Holiday hình thành lối sống vô kỷ luật và thường bỏ học. Tuổi thơ cơ cực chưa dừng lại ở chuỗi ngày tối tăm mặt mũi với những công việc nặng nhọc, Billie còn bị người ta cưỡng bức lạm dụng tình dục khi mới 10 khi được gửi đến một cô nhi viện. Năm 13 tuổi, cô được đưa đến New York và tại đây cô đã bị mẹ mình bán cho một nhà thổ.
Billie cứ vậy lớn lên với những vết thương không bao giờ lành. Sau này, trong hồi ký tựa đề 'Lady Sings The Blues', Billie Holiday kể: ‘Người ta nói chưa ai hát chữ ‘đói’ hay chữ ‘yêu’ như tôi. Có thể đó là vì tôi biết rất rõ ý nghĩa những từ này. Tất cả những gì tôi mong đợi ở cõi đời này đều trực tiếp bắt nguồn từ hai chữ đó’.
Năm 13 tuổi, tại nhà thổ, lần đầu tiên cô bé Billie được nghe tiếng hát của Louis Amstrong và cảm giác như được chạm vào nỗi đau qua âm nhạc. Cô say mê âm nhạc từ đó nhưng bản thân chưa khi nào nghĩ rằng mình sẽ trở thành một ca sĩ, đứng trên sân khấu trình diễn cho mọi người thưởng thức.
Tháng 5/1929 Fagan tìm một công việc chạy bàn trong một tửu quán ở Harlem. Một lần cô đề nghị được làm vũ nữ, bất ngờ người chủ phòng trà hỏi cô có biết hát không. Ngay lập tức, Billie gật đầu. Cô thích hát và lúc ấy khoảng cách giữa ca sĩ và gái nhảy chẳng khác xa là mấy, cuối cùng cô được nhận việc. Lúc ấy, nghệ danh Billie Holiday ra đời. Billie đã đến với âm nhạc rất tình cờ và hồn nhiên và mang vào các ca khúc chất hoang dại và cả những nỗi niềm đau khổ, ẩn chứa từ bấy lâu trong mình.
Lúc này là thời kỳ đại khủng hoảng kinh tế thế giới, New York trở thành một chốn ăn chơi để quên đi sự sợ hãi và các thiếu thốn vật chất. Billie Holiday chạy show từ hộp đêm này đến hộp đêm khác. Rất nhanh chóng cô trở thành ngôi sao nhạc jazz ở đây.
 |
| Cuộc sống nhiều đắng cay, tủi nhục từ khi còn nhỏ đã được Billie chuyển tải và gửi gắm hết vào âm nhạc qua giọng hát da diết thiên bẩm của bà. |
Năm 1933 sau khi nghe Billie hát tại phòng trà Covan, nhà sản xuất nổi tiếng John Hammond đã quyết định mời cô thu đĩa. Tháng 11/1933 đĩa đơn đầu tiên với hai bài Your Mother’s Son-In-Law và Riffin’ The Scotch bán được gần 6.000 bản và gây sự chú ý cho toàn nước Mỹ.
Lúc này, ở Mỹ nạn phân biệt chủng tộc diễn ra gay gắt, các nơi công cộng không có chỗ cho người da màu đứng chung với người da trắng. Vì vậy, sự xuất hiện của một cô gái da màu trên sân khấu âm nhạc Mỹ lúc ấy là một quả bom. Hãng đĩa Brunswick đã ký hợp đồng lâu dài với Billie Holiday và soạn cho cô cả một vệt những cuộc lưu diễn kiếm tiền.
Dù đã bắt đầu nổi tiếng, Billie vẫn tiếp tục là nạn nhân của sự kỳ thị. Cô không được vào khách sạn của người da trắng, không được đi thang máy chính mà phải lên phòng bằng thang máy chở hàng, tới quán ăn cô phải ở ngoài, thậm chí không được vào cả nhà vệ sinh nơi có dòng chữ ‘White Only’ ở trên đầu. Khi hát Billie phải lên sân khấu từ cửa hậu, hát xong cô phải biến mất ngay lập tức trước khi những người da trắng yêu thích cô nhào lên sân khấu bắt tay… Billie mang tất cả những nỗi niềm ấy vào tiếng hát.
Năm 1936, Billie đi lưu diễn ở nhiều nơi trên đất Mỹ, năm 1937 cô gia nhập nhóm Count Basie, và sau đó là Artie Shaw, trở thành ca sĩ da màu đầu tiên hát trong ban nhạc toàn người da trắng.
Nghệ sĩ saxophone Lester Young và nghệ sĩ trumpet Buck Clayton kết hợp với Billie cho ra đời những album hoàn hảo vào các năm cuối thập niên 1930 và danh hiệu Lady Day cũng được Lester Young đặt cho bà từ đây. Billie bắt đầu đến hát ở một câu lạc bộ mới mang tên Cafe Society và ở đây, bà đã học được ca khúc đưa mình lên một đẳng cấp khác: Strange Fruit. Strange Fruit là tuyệt phẩm, ở đấy, tiếng hát dịu ngọt ngân vỡ trong tiếng nấc nhẹ diễn tả nỗi đau đớn trước hình ảnh đầu một người nô lệ treo lủng lẳng trong thòng lọng trên những cây sồi khắc khoải và nhìn xa xa như những ‘quả lạ’ chỉ vì anh ta không chịu làm công việc của một nô lệ. Nhờ ca khúc này mà Billie có được danh vọng, tiền bạc và quan trọng hơn, tài năng của bà được chính thức thừa nhận trên toàn nước Mỹ.
 |
| Bà trở thành ca sĩ da màu đầu tiên hát trong ban nhạc toàn người da trắng trong bối cảnh nạn phân biệt chủng tộc diễn ra gay gắt ở Mỹ những thập niên 30 - 40 của thế kỷ trước. |
Trong thập niên 1940, Billie Holiday đã cho ra đời nhiều album xuất sắc với những ca khúc jazz, blues kinh điển, đã từng được không biết bao nhiêu thế hệ nghệ sĩ trình bày lại, như The Very Thought Of You, The Way You Look Tonight, All Of Me, Me, Myself And I, Them There Eyes, Easy Living, I Can't Give You Anything But Love, I've Got My Love To Keep You Warm … Không chỉ có vậy, Billie còn lấy được nước mắt của người nghe qua những bản ballad trầm, buồn như I'm A Fool To Want You, Lover Man và đặc biệt là ca khúc Gloomy Sunday. Billie biết cách biến ca khúc thành của mình và chỉ riêng mình mà thôi. Bà nói chuyện với niềm vui và những nỗi đau trong tình yêu bằng những xúc cảm mãnh liệt mà rất ít ca sĩ trước đó, cùng thời và sau này có thể làm được.
Âm nhạc đã đưa Billie Holiday vượt qua tăm tối nhưng giọng hát ấy vẫn là tấm gương chiếu lại cuộc đời của cô bé Eleanora Fagan. Billie không màng danh vọng, bà chỉ cần được hát, được cất lên nỗi lòng tê tái của một người da màu thiếu tình yêu và tình thương. Billie để lại cho đời những tuyệt phẩm: They Can’t Take That Away From Me, Gone With The Wind, Blue Moon, God Bless This Child, Baby I Don’t Cry Over You, Gloomy Sunday, Strange Fruit… mà không một ca sĩ nào về sau này có thể vượt qua.
Khi Tổng thống Mỹ Truman áp đặt đạo luật bãi bỏ kỳ thị màu da năm 1949 thì đã quá muộn với Billie Holiday. Cuộc đời xô đẩy một cô gái từ trong trắng đến cuộc sống sa đọa rồi cuối đời giày vò trong bệnh tật. Ngày 17/7/1959, Billie Holiday qua đời ở tuổi 44 do phù phổi và xơ gan. Có lẽ thứ mà bà sợ đối mặt nhất lại chính là cuộc sống và rời bỏ thế giới này là một sự giải thoát cho thiên tài âm nhạc.
Năm 1973, nhà phê bình nhạc jazz ngườ Mỹ là Ralph Gleason viết: ‘Holiday là ca sĩ jazz vĩ đại nhất mọi thời đại. Nếu bạn là một phụ nữ, muốn hát nhạc jazz, hãy chọn các ca khúc của Holiday’.
 |
| Billie Holiday được xem là ca sĩ có nhiều ảnh hưởng lên bộ mặt của làng jazz đương đại. |
Nhiều thập kỷ trôi qua từ ngày Billie Holiday rời bỏ cuộc sống nhưng bà vẫn luôn được xếp vào danh sách những nữ ca sĩ được yêu thích nhất và có nhiều ảnh hưởng lên bộ mặt của làng jazz đương đại. Điều mà những người nghe jazz mê mẩn ở Billie Holiday nhiều hơn cả chính là cách bà gửi gắm những cảm xúc mãnh liệt vào từng câu chữ trong các ca khúc mình thể hiện. Không chỉ là hát, dường như Billie thực sự sống trong ca khúc của mình bởi bà đã mang hết sự chua cay, vị đắng chát trong trong cuộc sống nhiều tổn thương của mình vào lời ca.
Hàng năm, cứ đến tháng 7, những người yêu jazz cổ lại tìm đến nghĩa trang Saitnt Raymond ở New York (Mỹ) để đặt lên ngôi mộ giản dị của Billie Holiday một cành hoa trắng.
Mời bạn cùng nghe ca khúc bất hủ 'Strange Fruit' qua giọng hát khắc khoải của Billie Holiday: