Trời lạnh hay bị chuột rút: Nguyên nhân và cách phòng ngừa

Có nhiều nguyên nhân khiến bạn gặp phải tình trạng trời lạnh hay bị chuột rút. Tùy từng nguyên nhân mà cách chữa chuột rút và ngăn ngừa tái phát cũng khác nhau.

Chuột rút là gì? Chuột rút được hiểu là tình trạng cơ bắp bị co thắt lại một cách đột ngột với cảm giác đau đớn như bị rút. Chuột rút có thể xảy ra ở bất cứ vùng cơ nào trên cơ thể, chẳng hạn như chuột rút tay, chuột rút bắp chân, chuột rút thắt lưng, chuột rút xương sườn,... trong đó chuột rút bắp chân, nhất là chuột rút về đêm khá phổ biến.

1. Trời lạnh hay bị chuột rút do đâu?

Như đã nói, bị chuột rút khi trời lạnh có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, chẳng hạn:

- Mất nước: Nguy cơ mất nước không chỉ xảy ra vào mùa hè mà còn cả vào mùa đông. Điều này được giải thích là do cơ thể chúng ta đổ mồ hôi ít hơn để cân bằng thân nhiệt - nên bài tiết qua đường tiểu giảm xuống. Hơn nữa, khi nhiệt độ ngoài trời giảm nhu cầu nước của chúng ta dường như ít hơn hẳn so với mùa hè. Kết hợp yếu tố tiểu nhiều và uống không đủ nước dễ dẫn tới mất nước.

Mất nước luôn là yếu tố gây mất cân bằng điện giải của cơ thể, khiến các đầu dây thần kinh trở nên nhạy cảm hơn, dẫn tới hiện tượng trời lạnh hay bị chuột rút hơn. Mất nước còn làm tăng nguy cơ sỏi thận, giảm tập trung, giảm trí nhớ, giảm hiệu suất hoạt động của não bộ, tăng rủi ro bị tăng huyết áp do căng thẳng tại tim tăng lên nhằm "bù đắp" nhiệt lượng để làm ấm cơ thể, táo bón,...

Do vậy khi thấy các triệu chứng như nước tiểu sẫm màu, môi khô, miệng khô, chóng mặt, đau đầu,... cần nhanh chóng uống thêm nước để tránh các biến chứng nguy hiểm do mất nước gây ra.

- Tuần hoàn máu tới các chi kém: Vào mùa lạnh, người ít vận động hơn khiến tuần hoàn máu tới cơ bắp và khớp bị hạn chế, lâu dài dẫn tới cứng và co thắt cơ bắp gây ra chuột rút. Nói cách khác thì các chi nói chung và các khớp tay, chân nói riêng ở vị trí khá xa tim, do vậy đây là những bộ phận chịu ảnh hưởng đầu tiên nếu bị suy giảm tuần hoàn máu.

Nhất là khi việc di chuyển ngoài trời lạnh không được che chắn cơ thể kỹ càng, dễ khiến các vùng tay chân bị tê cóng, không sưởi ấm kịp thời cũng dễ bị hiện tượng trời lạnh hay bị chuột rút hơn. Ngoài chuột rút, tê bì chân tay hay cứng cơ khớp là những triệu chứng tuần hoàn máu kém ở cơ xương khớp cần chú ý.

Dấu hiệu suy giảm tuần hoàn máu có thể xảy ra từ từ khiến hoạt động của các cơ quan (não, tim, phổi, thận, mắt, tiêu hóa) bị rối loạn, chẳng hạn:

+ Triệu chứng tuần hoàn máu lên não kém: Chóng mặt, đau đầu, hoa mắt, rối loạn tiền đình, mất ngủ kinh niên, ù tai, suy giảm trí nhớ, suy nhược thần kinh, sa sút trí tuệ,...

+ Triệu chứng tuần hoàn máu ở tim kém: Đau thắt ngực, đau nhói vùng xương ức, đau khi hoạt động gắng sức,... liên quan tới thiếu máu cơ tim.

+ Triệu chứng tuần hoàn máu ở mắt suy giảm: Mờ mắt, thị lực suy giảm.

- Bệnh động mạch ngoại biên: Thời tiết lạnh làm cơ thể có phản xạ tăng tiết catecholamine làm co các mạch máu ngoại vi để giữ nhiệt làm ấm cơ thể nhưng bệnh động mạch ngoại biên (xảy ra do mảng xơ vữa tích tụ trong lòng mạch, gây hẹp động mạch và ảnh hưởng tới lưu lượng máu) cản trở quá trình này ảnh hưởng tới quá trình giảm, mất tưới máu tới các chi, từ đó tăng nguy cơ chuột rút.

- Các nguyên nhân bị chuột rút khi trời lạnh khác: Ngoài các lý do khiến một người trời lạnh hay bị chuột rút kể trên thì các nguyên nhân gây chuột rút thường gặp nói chung khác cũng có thể trở thành yếu tố làm tăng nguy cơ chuột rút mùa lạnh bao gồm:

+ Thiếu chất: Chất điện giải bị mất cân bằng hoặc sự thiếu hụt các khoáng chất thiết yếu ảnh hưởng đến chức năng cơ và nhiều chức năng quan trọng khác của cơ thể cũng có thể góp phần gây ra chuột rút bắp chân và chuột rút ở chân. Điều này thường thấy nhất ở bà bầu bị chuột rút khi mang thai ở những tháng cuối thai kỳ do thiếu canxi.

+ Tư thế xấu: Đứng hoặc ngồi lâu trong thời gian dài dễ gây chuột rút do sử dụng cơ khớp quá mức, gây căng thẳng.

+ Tác dụng phụ của thuốc: Thuốc lợi tiểu sử dụng để hạ huyết áp, Raloxifene và teriparatide (dùng để điều trị loãng xương), sắt sucrose sử dụng để điều trị thiếu máu do thiếu sắt ở những người bị bệnh thận lâu năm, Estrogen liên hợp (dùng để điều trị các triệu chứng mãn kinh),...

2. Cách trị chuột rút nhanh tại nhà

Chuột rút thường tự khỏi mà không cần điều trị. Tuy nhiên, khi bị chuột rút, đầu tiên bạn cần dừng lại hoạt động gây ra chuột rút rồi nhẹ nhàng kéo giãn và xoa bóp vùng cơ bắp bị chuột rút. Đồng thời chú ý giữ khớp ở vị trí căng cho tới khi chuột rút dừng lại.

Sau đó bạn có thể duỗi cơ nhẹ nhàng bằng cách đứng thẳng, đưa chân bị chuột rút về phía trước, hơi cong đầu gối, tỳ trọng lượng cơ thể lên chân bị chuột rút, giữ yên trong khoảng 20 - 30 giây là được.

Ngoài ra, bạn có thể chườm nóng lên vùng bị chuột rút để thư giãn cơ từ từ. Trong trường hợp bị chuột rút bàn chân thì uốn cong ngón chân là mẹo chữa chuột rút nhanh và đơn giản nhất, mặc dù có hơi đau đớn.

3. Cách phòng ngừa tình trạng trời lạnh hay bị chuột rút

Mặc dù không quá nguy hiểm nhưng chuột rút thường xuyên xảy ra có thể gây đau đớn và ảnh hưởng tới chất lượng cuộc sống. Do vậy, việc kiểm soát tốt các yếu tố nguy cơ gây ra tình trạng trời lạnh hay bị chuột rút là rất quan trọng:

- Bắt đầu ngày mới bằng việc làm nóng các cơ để tăng lưu lượng máu tới cơ khớp tốt hơn, đặc biệt là khi vừa ngủ dậy, trước khi đi ngủ, trước và sau khi hoạt động thể chất (giúp thúc đẩy thư giãn cơ, giảm đau nhức cơ và ngăn ngừa chuột rút sau khi tập thể dục).

- Mặc nhiều lớp quần áo để giữ nhiệt, giảm nguy cơ co mạch ảnh hưởng tới tuần hoàn máu tới các chi.

- Uống đủ nước nhằm cân bằng nước và điện giải của cơ thể trong mùa lạnh. Cân nhắc kết hợp các loại thực phẩm hoặc chất bổ sung giàu kali, natri, canxi và magie để hỗ trợ sức khỏe cơ bắp.

Cuối cùng, để ngăn ngừa tình trạng trời lạnh hay bị chuột rút, cần quản lý tốt tình trạng sức khỏe, đặc biệt với người có sẵn các bệnh liên quan tới tuần hoàn máu như bệnh tim, bệnh lý ngoại biên,... cần theo dõi các triệu chứng bất thường của cơ thể và tái khám định kỳ theo lịch của bác sĩ. Nếu chuột rút thường xuyên xảy ra ảnh hưởng nghiêm trọng tới cuộc sống của bạn, hãy thăm khám bác sĩ sớm để được chẩn đoán và can thiệp phù hợp.