Tuyên Quang: Đẩy lùi cây thuốc phiện bằng màu xanh dược liệu

"Ba cùng" với người dân nơi biên ải

Những năm trước đây, vùng biên Tuyên Quang từng được xem là "điểm nóng" về trồng và tái trồng cây thuốc phiện. Do nhận thức còn hạn chế, nhiều hộ dân người tân tộc Mông, dân tộc Dao vẫn tin rằng loại cây này có thể chữa bách bệnh. Cùng với địa hình hiểm trở, dân cư thưa thớt, giao thông khó khăn, việc phát hiện và ngăn chặn tình trạng trồng cây cấm trở thành thách thức lớn đối với lực lượng chức năng.

Thế nhưng, tình hình đã dần thay đổi khi Tổ truyền thông cộng đồng ra đời và phát huy vai trò tích cực. Các thành viên trong Tổ - phần lớn là cán bộ xã, già làng, trưởng thôn, đoàn viên thanh niên ngày ngày "ba bám, bốn cùng": bám địa bàn, bám dân, bám phong tục; cùng ăn, cùng ở, cùng làm, cùng nói tiếng dân tộc. Chính sự gần gũi, chân thành ấy đã khiến bà con tin, nghe và làm theo.

Thiếu tá Hoàng Công Viên, Chính trị viên phó Đồn Biên phòng Đồng Văn, chia sẻ: "Muốn bà con hiểu thì phải nói bằng tiếng của họ, sống cùng họ. Khi thấy cán bộ không chỉ nói suông mà còn cùng làm, cùng trồng cây mới, bà con sẽ thay đổi".

Từ những buổi tuyên truyền nơi thôn bản, qua từng phiên chợ, từng cuộc họp dân, thông điệp "Không trồng cây cấm - Hãy trồng cây dược liệu" đã dần ngấm vào đời sống. Ở nhiều nơi, tiếng loa phát thanh xã cũng trở thành cầu nối quan trọng để đưa chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước đến với từng hộ dân.

Gieo niềm tin từ những hạt giống xanh

Một ngày đầu xuân, chúng tôi theo chân các thành viên Tổ truyền thông xã Lũng Cú lên thôn Chín Chu Lìn. Trên những triền đồi trước kia từng lác đác bóng hoa anh túc, giờ đây là màu xanh bạt ngàn của cây ba kích, đương quy, hà thủ ô.

Bà Vàng Thị Mỷ, một người dân trong thôn, nhớ lại: "Ngày xưa nghe người già bảo cây thuốc phiện chữa được bệnh đau lưng, nên tôi cũng trồng ít trong vườn. Sau được cán bộ biên phòng và Tổ truyền thông đến tận nhà giải thích, tôi mới hiểu trồng cây đó là vi phạm pháp luật, có thể bị xử lý hình sự. Họ còn giúp tôi trồng cây đương quy, giờ bán được tiền, lại hợp đất. Tôi thấy làm cây này tốt hơn nhiều".

Những mô hình trồng cây dược liệu được triển khai ở nhiều xã biên giới, vừa giúp người dân có sinh kế ổn định, vừa góp phần "xóa" tận gốc cây cấm. Theo thống kê của Bộ đội Biên phòng tỉnh, từ đầu năm 2025 đến nay, các đơn vị đã phát hiện và xử lý 3 vụ trồng cây thuốc phiện với tổng số 1.222 cây; đồng thời vận động hàng chục hộ dân tự giác nhổ bỏ, ký cam kết không tái trồng. Đặc biệt, nhiều thôn bản nay đã trở thành "điểm sáng không ma túy, không cây cấm".

Điều đáng nói là thay vì chỉ tuyên truyền theo kiểu "nói cho biết", các Tổ truyền thông cộng đồng đã đổi mới cách làm, lấy người dân làm trung tâm, nói điều dân cần nghe, làm điều dân cần thấy. Ông Lương Triệu Luân, nguyên Chủ tịch UBND xã Lũng Táo cũ, cho biết: "Chúng tôi lồng ghép tuyên truyền trong các cuộc họp thôn, họp chợ, trong các chương trình văn hóa. Người có uy tín, già làng, trưởng bản được mời tham gia, nói bằng tiếng dân tộc, nên bà con nghe dễ hiểu, dễ nhớ hơn. Nhiều người dân còn chủ động báo tin khi phát hiện có người trồng cây cấm".

Chính nhờ mạng lưới thông tin cơ sở này mà lực lượng chức năng có thể nắm bắt sớm, phát hiện từ xa những hành vi vi phạm, kịp thời xử lý. Ở xã Tùng Vài, phong trào "Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc" được gắn chặt với công tác tuyên truyền xóa bỏ cây cấm.

Từ đầu năm đến nay, hàng nghìn lượt người dân đã tham gia các buổi tuyên truyền lưu động. Nhiều hộ dân trước đây từng trồng cây thuốc phiện nay đã trở thành tình nguyện viên tuyên truyền, trực tiếp chia sẻ với bà con về tác hại của loại cây này.

Dù đạt nhiều kết quả, nhưng công tác tuyên truyền ở vùng cao vẫn đối mặt với không ít khó khăn. Địa hình núi cao, dân cư sống rải rác, giao thông cách trở khiến việc tiếp cận từng hộ dân rất vất vả. Không ít nơi, cán bộ phải đi bộ hàng chục cây số đường rừng để đến được bản làng.

Thiếu tá Đỗ Ngọc Mỹ, Đồn Biên phòng Đồng Văn, kể lại một chuyến đi: "Có lần nhận tin báo, anh em phải đi từ sáng sớm đến tận 7 giờ tối mới phát hiện khu vực trồng thuốc phiện trong rừng phòng hộ, cách mốc biên giới hơn 10km. Dù mệt, nhưng khi phá bỏ được, chúng tôi thấy rất vui vì ngăn chặn kịp thời một vụ việc có thể dẫn đến hệ lụy lớn".

Khó khăn khác đến từ nhận thức của một bộ phận người dân, đặc biệt là người cao tuổi, vẫn còn tin vào "giá trị y học" của cây thuốc phiện. Để thay đổi điều này, các Tổ truyền thông phải kiên trì, linh hoạt, kết hợp giữa tuyên truyền pháp luật và hỗ trợ sinh kế thực tế - bởi chỉ khi bà con thấy được lợi ích kinh tế bền vững, họ mới tự nguyện từ bỏ cây cấm.

Đổi mới để tuyên truyền hiệu quả hơn

Nhận thấy hiệu quả của hình thức tuyên truyền miệng, các địa phương ở Tuyên Quang đang từng bước hiện đại hóa công tác truyền thông cơ sở. Ngoài loa phát thanh, nhiều xã đã sử dụng mạng xã hội, nhóm Zalo cộng đồng để chia sẻ thông tin, hình ảnh về những mô hình cây trồng hiệu quả.

Các Tổ truyền thông cộng đồng cũng phối hợp với Đoàn Thanh niên, Hội Phụ nữ tổ chức các hội thi tìm hiểu pháp luật, diễn đàn "Nói không với cây cấm", tạo không khí sôi nổi, dễ tiếp cận. Một số nơi còn thành lập "Vườn cây thanh niên", "Thôn bản không ma túy" - vừa tuyên truyền, vừa tạo sinh kế cụ thể.

Nhờ cách làm sáng tạo, gần dân, hiệu quả tuyên truyền ngày càng được nâng cao. Nhiều địa bàn biên giới trước đây là "điểm trắng thông tin" nay đã trở thành "điểm sáng truyền thông".

Theo ông Phạm Quang Thái, Phó Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Tỉnh ủy Tuyên Quang, thời gian tới, tỉnh sẽ tiếp tục phát huy vai trò nòng cốt của Tổ truyền thông cộng đồng trong việc phổ biến pháp luật, phòng chống ma túy, bảo vệ biên giới, xây dựng nông thôn mới.

Cùng với đó, Tổ sẽ được bồi dưỡng kỹ năng, trang bị công cụ truyền thông hiện đại, đồng thời phối hợp chặt chẽ với các doanh nghiệp, viện nghiên cứu để hỗ trợ đầu ra cho cây dược liệu. Mục tiêu là giúp người dân thấy lợi ích thật, làm việc thật, sống tốt thật. "Muốn xóa tận gốc cây cấm, không thể chỉ nói không được, mà phải cho người dân con đường sống, con đường làm giàu bền vững", ông Thái nhấn mạnh.

Hôm chúng tôi rời Đồng Văn, trên những triền núi, màu xanh cây dược liệu mướt mát trong nắng sớm. Những người lính biên phòng và cán bộ truyền thông lại khoác ba lô, lên đường đến thôn mới để tuyên truyền. Tiếng loa, tiếng nói cười xen lẫn tiếng cuốc xới đất, tất cả hòa thành nhịp sống yên bình nơi biên cương.

Cuộc chiến với "cây cấm" có thể còn dài nhưng từng bước đi của Tổ truyền thông cộng đồng, từng nụ cười của người dân vùng cao đã minh chứng rằng niềm tin và sự kiên trì sẽ đẩy lùi bóng tối vô minh. Ở nơi đầu nguồn Tổ quốc, khi mỗi triền đồi được trả lại màu xanh, khi mỗi thôn bản vang lên tiếng hát thay cho khói thuốc phiện - đó không chỉ là thắng lợi của một chiến dịch tuyên truyền, mà còn là chiến thắng của lòng dân, của niềm tin và tình người.