Viêm phế quản ở trẻ khi nào cần dùng kháng sinh?

Khi trẻ bị viêm phế quản, đường hô hấp sưng, viêm và tăng tiết dịch nhầy khiến trẻ dễ bị khó thở (viêm phế quản co thắt) cùng với các triệu chứng khác như ho từng cơn; khàn giọng; sốt cao; chảy mũi, nghẹt mũi; phát ban ở cổ mặt, lưng, bụng hay sưng hạch bạch huyết.

1. Viêm phế quản ở trẻ khi nào cần dùng kháng sinh?

Tùy vào mức độ và nguyên nhân gây viêm phế quản là gì mà bác sĩ sẽ chỉ định sử dụng kháng sinh hay không. Trong đó viêm phế quản do virus gây ra sẽ không có chỉ định dùng kháng sinh, thuốc kháng sinh chỉ có tác dụng chống lại viêm phế quản do vi khuẩn chứ không phải virus. 

Đa phần việc chăm sóc tại nhà sẽ giúp trẻ bị viêm phế quản cảm thấy dễ chịu hơn bao gồm uống nhiều nước lỏng và nghỉ ngơi đầy đủ. Ngoài ra thuốc ho không kê đơn, rửa mũi bằng nước muối sinh lý có thể giảm tắc nghẽn xoang và giảm kích ứng họng gây ho. Tuy nhiên chỉ nên sử dụng khi có chỉ định của bác sĩ bởi thuốc này có thể ức chế phản xạ bảo vệ "tống thải" tự nhiên của phổi và đôi khi có thể kèm theo các tác dụng phụ.

Chính vì thế mà rất ít khi bạn thấy một bác sĩ gọi tên bệnh là "viêm phế quản cấp tính" để mô tả tình trạng bệnh ở trẻ em. Hầu hết trẻ sẽ không cần gặp bác sĩ khi bị viêm phế quản cấp tính, vì nhiễm trùng gây ho do viêm phế quản cấp tính thường biến mất sau hai đến ba tuần, cùng với các triệu chứng khác.

Theo NHS, viêm phế quản do vi khuẩn không phổ biến bằng viêm phế quản do virus và thường kéo dài hơn. Nhưng các triệu chứng của hai loại này lại có thể gần giống nhau và phát triển trong thời gian ngắn; chẳng hạn như màu sắc của dịch nhầy không có sự khác nhau giữa viêm phế quản do vi khuẩn hay virus nên không được dùng như một biện pháp phân biệt. Thay vào đó cần làm các xét nghiệm để tìm ra nguyên nhân gây bệnh là gì. 

Trước khi chỉ định thuốc kháng sinh, bác sĩ cũng cần loại bỏ nguyên nhân gây ho mãn tính ở trẻ chẳng hạn như hen suyễn, ho gà, dị ứng gây kích ứng thậm chí nghiêm trọng hơn như phổi mãn tính. Hoặc trẻ nhỏ đi học tại nhà trẻ thường dễ bị lây virus cảm lạnh kèm theo ho sau 2 - 3 tuần và đặc biệt gia tăng trong những tháng thu đông hoặc có thay đổi thời tiết bất thường. Một đợt cảm lạnh ở trẻ kéo dài khoảng 10 - 14 ngày và không phải là bệnh viêm phế quản. May mắn là phần lớn ho mãn tính ở trẻ thường là do phục hồi chậm do virus hoặc một số bệnh có thể điều trị được như dị ứng, xoang hay trào ngược.

Nguyên nhân gây viêm phế quản do vi khuẩn và kháng sinh điều trị

Hầu hết viêm phế quản do vi khuẩn gây ra bởi Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenza và Moraxella catarrhalis. Đây là nhóm những vi khuẩn thường được chỉ định điều trị bằng kháng sinh như amoxicillin-axit clavulanic, trimethoprimsulfamethoxazole và cefdinir. Tùy loại vi khuẩn là gì mà bác sĩ sẽ chỉ định loại kháng sinh đáp ứng phù hợp, cha mẹ tuyệt đối không được tự ý mua thuốc và cho trẻ uống khi chưa có chỉ định.

Theo CDC, Thời gian điều trị viêm phê quản do vi khuẩn bằng kháng sinh là khoảng 2 tuần và có thể kéo dài tới 4 - 6 tuần nếu trẻ không đáp ứng hoàn toàn với điều trị ban đầu.

2. Trẻ sốt, khó thở, khò khè - Đã tới lúc thăm khám bác sĩ

Trẻ cần thăm khám bác sĩ sớm nếu cơn ho có đờm nhầy kéo dài hơn 4 tuần hoặc trẻ bị sốt cao quá 2 ngày không đáp ứng với thuốc hay các biện pháp hạ sốt kèm theo nghẹt mũi khó thở hoặc thở khò khè. 

Vị trí viêm nhiễm là lớp niêm mạc phế quản, gây sưng viêm ống dẫn khí, ảnh hưởng đến việc lưu thông khí. Hơn nữa, viêm phế quản còn kích thích tiết dịch đờm, chất nhầy gây bít tắc lòng phế quản, ảnh hưởng đến chức năng hô hấp của trẻ, dẫn đến trẻ khi thở sẽ bị khò khè. Để nhận biết một cơn thở khò khè ở trẻ bạn có thể quan sát ở trẻ như sau:

- Khò khè là một dạng thở bất thường với âm sắc trầm được nghe thấy rõ nhất khi trẻ thở ra. Phụ huynh áp sát tai vào gần miệng trẻ để nghe kĩ. Đôi khi tiếng khò khè thở ra có kèm theo gắng sức và kéo dài.

- Tuy nhiên cần phân biệt tiếng thở khò khè ở trẻ với tiếng thở do tắc mũi đối với trẻ sơ sinh (do kích thước lỗ mũi nhỏ, trẻ sơ sinh dễ bị tắc mũi khi ốm gây khụt khịt). Tiếng thở do tắc mũi có thể được nhận biết bằng cách nhỏ 2 - 3 giọt nước muối để mũi thoáng hơn, tiếng trẻ thở ra từ mũi sẽ có cảm giác êm hơn; còn thở khò khè do viêm phế quản thì không do dịch ứ bên trong lòng phế quản.

Ngoài ra, các triệu chứng đáng lo ngại khác cần nhanh chóng thăm khám khi nghi ngờ viêm phế quản bao gồm đờm lẫn máu, trẻ bỏ bú, quấy khóc, chán ăn, mất nước và không bù lại được (ở trẻ nhỏ sẽ thấy số lượng tã thay giảm, thóp trũng; trẻ lớn có thể thấy mắt trũng sâu, đi tiểu ít hoặc không tiểu, da nhợt nhạt, khô môi,...). Ngoài ra, nếu các đợt viêm phế quản của trẻ lặp đi lặp lại, trẻ cũng cần được thăm khám chuyên sâu hơn.