Xem xét kỹ mô hình đại học vùng, tái cấu trúc hiệu quả các trường đại học thành viên

Tổ chức lại mô hình đại học vùng để giảm tính trung gian

Quan tâm đến dự án Luật Giáo dục đại học (sửa đổi), ĐBQH Lê Thị Thanh Lam (Cần Thơ) bày tỏ sự thống nhất cao với nhiều nội dung đã điều chỉnh trong dự thảo Luật Đại học Giáo dục.

Tuy nhiên, để Luật phù hợp xu hướng, đại biểu Lê Thị Thanh Lam đề nghị tiếp tục nghiên cứu và quy định thêm về mô hình đại học vùng. "Xung quanh mô hình này vẫn còn nhiều ý kiến khác nhau. Trong đó, có ý kiến là nên bỏ hay tổ chức lại mô mô hình này để hiệu quả cao và giảm tính trung gian", đại biểu nêu.

Theo đại biểu Thanh Lam, tại Điều 13 dự thảo Luật mô tả về đại học quốc gia khá chi tiết. Trong khi đó, tại khoản 2 Điều 12 mô tả đại học vùng khá chung như: các cơ sở giáo dục đại học và chỉ thêm nội dung "đồng thời có nhiệm vụ liên kết vùng, phát triển vùng, góp phần thực hiện chiến lược quốc gia". Theo đại biểu, nhiệm vụ này thì đại học nào cũng thực hiện được, hay nói khác là vai trò của cơ sở đại học và đại học vùng không khác nhau.

Đại biểu Thanh Lam dẫn chứng, theo Thông tư số 10 năm 2020 của Bộ Giáo dục và Đào tạo, đại học vùng có Hội đồng và Ban giám đốc chịu trách nhiệm quản lý nhiều trường đại học thành viên cùng các đơn vị trực thuộc như khoa, trung tâm, viện nghiên cứu. Đại học vùng vừa thực hiện chức năng quản lý nhà nước được Bộ phân cấp, vừa trực tiếp tổ chức đào tạo nghiên cứu các khoa như cơ sở giáo dục đại học.

Đại biểu chỉ rõ, mô hình trên khiến đại học vùng trở thành một cấp trung gian giữa Bộ Giáo dục và Đào tạo và các trường thành viên, vừa làm chủ quản, vừa làm đơn vị sự nghiệp khiến cơ chế trách nhiệm bị phân tán, quyền tự chủ của trường thành viên cũng bị hạn chế.

"Theo tôi, điều này không phù hợp với tinh thần nghị quyết số 71 NQ/TW của trung ương yêu cầu giảm đầu mối, đẩy mạnh phân cấp và xóa bỏ cấp trung gian để bảo đảm quản trị thống nhất hiệu quả", đại biểu Thanh Lam cho biết.

Từ thực tế trên, đại biểu Lê Thị Thanh Lam kiến nghị cần nghiên cứu bỏ quy định đại học vùng, tái cấu trúc các trường đại học thành viên trong đại học vùng thành các đại học đa ngành, đa lĩnh vực với nhiều trường chuyên ngành. Như vậy, có thể mỗi đại học vùng sẽ có nhiều đại học độc lập đủ mạnh, đủ tiếp tục đầu tư, đẩy mạnh và đạt các tiêu chí tiêu chuẩn theo quốc tế, đóng vai trò đào tạo nhân lực, nghiên cứu…

"Các trường thành viên của đại học vùng hầu hết mang tính chuyên ngành mà đây không phải là xu hướng của các đại học trên thế giới. Đại học đa ngành, đa lĩnh vực và liên ngành mới là xu hướng hiện nay", đại biểu nhấn mạnh.

"Trong bối cảnh Đảng và Nhà nước ta đang thực hiện chủ trương tinh gọn tổ chức hành chính và đơn vị sự nghiệp, việc rà soát và sắp xếp lại mô hình đại học vùng là cần thiết. Bởi bãi bỏ mô hình này không phải từ bỏ các đại học đóng vai trò quan trọng trong phát triển vùng mà là thực hiện đúng tinh thần Nghị quyết 71/NQ-TW của trung ương, xóa bỏ cấp trung gian, tinh gọn bộ máy và tăng quyền tự chủ thực chất cho các cơ sở giáo dục đại học, để phát triển ngày càng mạnh hơn đúng hơn với xu hướng phát triển chung của đại học", đại biểu Thanh Lam nêu ý kiến.

Cần có quy định để chuyển đổi các đại học vùng phù hợp

Đồng quan điểm với đại biểu Lê Thị Thanh Lam, đại biểu Nguyễn Văn Thi (đoàn Bắc Ninh) cũng cho rằng, các đại học vùng hiện nay đang trở thành cấp trung gian hành chính. Đại học vùng không được giao ngân sách vùng, không có thẩm quyền điều phối đầu tư, nhân sự hay khoa học công nghệ.

Đại biểu Nguyễn Văn Thi chỉ ra một vấn đề tồn tại, đó là thay vì tinh gọn bộ máy thì đại học vùng lại làm tăng tầng lớp quản lý giữa bộ và các trường, xuất hiện đầu mối phụ, kéo dài thủ tục, phân tán trách nhiệm. "Điều này đi ngược với tinh thần của Nghị quyết 71/NQ-TW là xóa bỏ cấp trung gian bảo đảm quản trị tinh gọn thống nhất hiệu quả. Đại học vùng chưa tổ chức được việc sử dụng chung nguồn lực. Việc tăng đầu mối đã làm tăng thêm biên chế. Việc sử dụng chung giảng viên thì mới dừng ở mức là điều chuyển giữa các trường...", đại biểu nêu.

Từ thực tế hiện nay, đại biểu Nguyễn Văn Thi đề nghị cần tiếp tục có đánh giá kỹ lưỡng về vị trí, vai trò và hiệu quả hoạt động của mô hình đại học vùng trong thời gian qua, để nghiên cứu đề xuất sửa đổi hoàn thiện dự thảo Luật, nâng cao hiệu quả quản lý giáo dục đại học.

Bên cạnh đó, đại biểu cũng đề nghị xem xét xây dựng cấu trúc hệ thống cơ sở giáo dục đại học bao gồm: Trường đại học, đại học quốc gia, đại học đa ngành và trường đại học có tên gọi là học viện. Riêng đối với mô hình đại học vùng, đề nghị cần xem xét thật kỹ lưỡng xem có tiếp tục duy trì không.

Theo đại biểu Nguyễn Văn Thi, "cần có quy định để chuyển đổi các đại học vùng hiện hữu phù hợp; cần tổ chức lại để tạo động lực cho các trường đại học thành viên phát triển mạnh hơn. Trong đó, đối với các trường đại học thành viên đã có bề dày truyền thống, đã có thương hiệu thì có thể cho tổ chức lại trở thành trường thuộc Bộ để đảm bảo quyền tự chủ đầy đủ toàn diện các cơ sở giáo dục đại học theo đúng tinh thần Nghị quyết 71-NQ/TW".

Kết thúc phiên thảo luận tại Hội trường chiều ngày 20/11, giải trình trước Quốc hội liên quan đến ý kiến các đại biểu về mô hình đại học vùng, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn cho rằng, trên thực tế, đại học vùng cũng có những vai trò và đóng góp trong đào tạo và nghiên cứu suốt thời gian vừa qua.

Bộ trưởng khẳng định, trong các nghị quyết của Đảng, từ Nghị quyết số 29-NQ/TW đến Kết luận số 91-KL/TW, từ 6 Nghị quyết vùng và các nghị quyết khác của Đảng, vẫn nhấn mạnh cần phát triển các đại học quốc gia và đại học vùng thành các thực thể mạnh để đóng vai trò dẫn dắt đầu tàu trong cái hệ thống giáo dục quốc dân. "Vì thế, nếu như trong thực tế, mô hình còn có những điểm khiếm khuyết, tồn tại các khâu trung gian thì chúng ta cần khảo sát và đánh giá theo tinh thần Nghị quyết 71 là giảm các khâu trung gian. Bộ sẽ tiến hành xem xét việc thực hiện Nghị quyết này để đánh giá xem các khâu trung gian nó nằm ở đâu", Bộ trưởng bày tỏ.

Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng nhấn mạnh, trên cơ sở đóng góp ý kiến của các đại biểu, Bộ sẽ tiếp thu nghiêm túc, xem xét nếu như cấu trúc bên trong đại học vùng còn lỏng lẻo, quản lý cồng kềnh thì phải khắc phục; đồng thời, tìm ra các điểm trung gian còn tồn tại để giải quyết triệt để, hiệu quả.