2 "đợt sóng" lớn tác động lên thị trường lao động

Sáng nay (28/10), hơn 300 đại biểu tham dự Diễn đàn đa phương - MSF 2021 với chủ đề "Hợp tác xây dựng Lực lượng lao động sẵn sàng cho Nền kinh tế số bao trùm tại Việt Nam" diễn ra bằng hình thức trực tuyến. 

Diễn đàn do Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam và Samsung, dưới sự hợp tác kỹ thuật của Hội đồng Doanh nghiệp vì sự phát triển bền vững Việt Nam và Viện Phát triển Sức khỏe Cộng đồng Ánh Sáng - LIGHT phối hợp tổ chức.

Ông Phạm Tấn Công, Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, cho biết: Việt Nam hướng tới một nền kinh tế số bao trùm, đòi hỏi phải đảm bảo có sự tham gia đầy đủ của mọi người, kể cả nhóm yếu thế. Tuy nhiên, vấn đề hiện nay là sự khan hiếm nguồn nhân lực chất lượng cao cho phát triển kinh tế số. 

Qua thống kê, 9 tháng đầu 2021, tỷ lệ lao động đã qua đào tạo hiện tương đối thấp, chỉ đạt 26,1%. Cùng với đó, đại dịch Covid-19 ảnh hưởng đến mọi mặt của nền kinh tế - xã hội, trong đó doanh nghiệp và người lao động nằm trong nhóm chịu ảnh hưởng nặng nề nhất.

Theo ông Phạm Tấn Công, ngày càng gia tăng những công việc mới, mang tính phức tạp hơn đòi hỏi kỹ năng người lao động cao hơn. Sự xuất hiện các phương thức làm việc mới, linh hoạt làm thay đổi quan hệ lao động. Điều đó đòi hỏi phải có những điều chỉnh về mặt thể chế, chính sách, pháp luật lao động tương ứng cho phù hợp với bối cảnh mới.

Ông Trương Anh Dũng, Tổng cục trưởng Tổng cục Giáo dục Nghề nghiệp (Bộ LĐ-TB&XH), cho biết: Xu hướng cách mạng mạng công nghiệp 4.0 với thay đổi về số hóa, cộng hưởng với đại dịch Covid-19 đang "tạo ra kịch bản gián đoạn kép của thị trường lao động", kéo theo đó là thay đổi về cơ cấu thị trường lao động; yêu cầu mới về kỹ năng với người lao động.

Còn tại Việt Nam, phần lớn là doanh nghiệp nhỏ và vừa, khu vực lao động phi chính thức lớn; thâm dụng lao động cao. "Thách thức với thị trường lao động, người lao động là rất lớn nếu không có sự chủ động, chuẩn bị sẵn sàng bằng những chương trình, đề án phát triển nhân lực có kỹ năng trong thời gian tới thì nước ta sẽ phải đối diện với những khó khăn vô cùng lớn của cách mạng công nghiệp 4.0 và phục hồi kinh tế sau đại dịch", ông Trương Anh Dũng nói.

Cần xây dựng khung tiêu chuẩn kỹ năng nghề đáp ứng công nghiệp 4.0

Về sự tham gia của doanh nghiệp nâng cao năng lực cho người lao động, ông Lương Minh Huân, Viện trưởng Viện Phát triển doanh nghiệp (thuộc VCCI), cho biết: Qua nghiên cứu cho thấy, có tới hơn 40% doanh nghiệp được khảo sát chưa có chuẩn bị gì về lực lượng lao động cho công nghiệp 4.0; có 39% doanh nghiệp mới chỉ dừng ở "đang xây dựng kế hoạch". 

Bên cạnh đó, 3/4 doanh nghiệp tự tổ chức đào tạo, 1/5 doanh nghiệp đào tạo lao động thông qua các cơ sở giáo dục nghề nghiệp bên ngoài.

Ngoài ra, các tổ chức xã hội cũng tham gia vào quá trình đào tạo lao động, lấp những khoảng trống về đào tạo nghề cho người lao động khu vực phi chính thức, lao động tự do, lao động yếu thế, lao động di cư…; tập trung nâng cao nhận thức, kỹ năng xã hội và hành vi mà các cơ sở đào tạo chính quy, doanh nghiệp chưa đào tạo cho người lao động.

Ông Lương Minh Huân cũng khuyến nghị, cần nhanh chóng xây dựng khung tiêu chuẩn kỹ năng nghề đáp ứng công nghiệp 4.0; Xác định những ngành chiến lược ưu tiên trong CN 4.0 để có kế hoạch đầu tư, đào tạo nghề gắn liền với việc nghiên cứu và chuyển giao công nghệ; Đẩy nhanh quá trình xã hội hóa trong đào tạo, chuyển giao các dịch vụ công sang cho tổ chức xã hội đủ năng lực, có chính sách hỗ trợ các tổ chức đủ năng lực cung cấp dịch vụ nâng cao năng lực người lao đọng về nhóm kỹ năng phi lợi nhuận-nhóm kỹ năng mềm (kỹ năng nhận thức, kỹ năng xã hội và hành vi).

Để người lao động tự tin bước vào cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, ông Trương Anh Dũng, Tổng cục trưởng Tổng cục Giáo dục Nghề nghiệp, cho rằng: Cần có cơ chế phối hợp giữa các bên, từ Nhà nước đến các tổ chức hiệp hội, người sử dụng lao động trong đó Nhà nước giữ vai trò nhạc trưởng.

Về thể chế, Bộ luật Lao động 2019 đã có chương quy định về phát triển giáo dục nghề nghiệp và kỹ năng nghề trong đó quy định rõ quyền và trách nhiệm giữa các bên liên quan. Đặc biệt. luật đưa ra hình thức đào tạo tại doanh nghiệp hoặc doanh nghiệp cùng nhà trường phối hợp đào tạo theo đơn đặt hàng... Qua đó nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.

 Đồng thời, ông Trương Anh Dũng cho rằng, cần tổ chức đào tạo trực tuyến với quy mô lớn các kiến thức nền tảng như kỹ năng số, ngoại ngữ, kỹ năng mềm… để đáp ứng được yêu cầu. Cùng với đó, muốn doanh nghiệp tham gia đào tạo lao động thì tài liệu đào tạo, cơ chế phối hợp giữa các bên cần sớm ban hành.