Bạo lực học đường leo thang: Muốn giải quyết tận gốc, phải đồng thời thay đổi 3 trụ cột

Xót xa khi bạo lực học đường leo thang

Ngay chiều 5/11, trên mạng xã hội xuất hiện nhiều clip, hình ảnh cho rằng nam sinh lớp đã sử dụng hung khí tác động vào cơ thể bạn, sau đó cố gắng hất nạn nhân xuống hồ nước rồi bỏ đi. Vài phút sau khi bị hất xuống nước, nạn nhân may mắn được người dân vớt lên với nhiều vết thương trên cơ thể.

Cả hai nam sinh đều học lớp 8, Trường THCS Quang Trung, phường Yên Bái, Lào Cai. Ngay sau khi xảy ra sự việc, nhà trường đã phối hợp cùng lực lượng công an đưa nạn nhân đi cấp cứu.

Trước đó ít ngày, vào sáng 31/10, trong giờ ra chơi, tại một phòng học của Trường Cao đẳng Nông nghiệp Thanh Hóa, em N.T.A.T (sinh năm 2010, học sinh lớp 10, ngành Điện công nghiệp) đang ngồi chơi thì bị một nhóm học sinh gồm 4 học sinh lớp 11 vào hành hung rồi bỏ đi. Em bị chấn thương sọ não, hôn mê, không có tiến triển sau khi từ bệnh viện về nhà. Sau nhiều ngày trong tình trạng nguy kịch, em đã tử vong vào chiều 5/11.

Cũng trong cùng ngày 31/10, một nữ sinh lớp 8, Trường THCS An Điền (TPHCM) bị nhóm bạn đánh hội đồng. Bước đầu xác định em bị đa chấn thương, rạn nứt 3 xương sườn, tâm lý bị hoảng sợ.

Không chỉ ở Lào Cai, Thanh Hóa, TPHCM..., hàng loạt vụ đánh nhau, đánh hội đồng, bạo lực học đường dồn dập lan truyền trên mạng xã hội. Thậm chí, trong những vụ bạo lực học đường, các em học sinh chứng kiến vụ việc chỉ quay lại clip đăng tải lên mạng xã hội, một số em cười cợt, reo hò, cổ vũ... mà không có bất kỳ hành động nào can ngăn hay báo cáo với thầy cô, cơ quan chức năng.

Đạo luật chỉ phát huy tác dụng khi chạm được vào thực tế

Nhận định về vấn đề bạo lực học đường, Tiến sĩ Nguyễn Tùng Lâm, Phó Chủ tịch Hội Tâm lý học Việt Nam, người sáng lập Trường THPT Đinh Tiên Hoàng - ngôi trường nổi tiếng vì tiếp nhận học sinh "cá biệt", nói về đề xuất ban hành Luật Phòng chống bạo lực học đường.

Về mặt pháp luật, Tiến sĩ Nguyễn Tùng Lâm cho rằng, việc bàn thảo một đạo luật để ngăn chặn bạo lực học đường là điều đáng hoan nghênh: "Một đạo luật chỉ phát huy tác dụng khi chạm được vào thực tế. Nếu chỉ ban hành cho có, không đi vào đời sống, thì cuối cùng cũng chỉ là đánh trống bỏ dùi".

Tiến sĩ Nguyễn Tùng Lâm chỉ ra 2 điểm băn khoăn: "Thứ nhất, chúng ta không thiếu nỗ lực trong phòng chống bạo lực học đường, nhưng cách làm vẫn manh mún, thiếu đầu mối chịu trách nhiệm. Thứ hai, chưa có cơ quan nào đủ thẩm quyền để xử lý khách quan các vụ việc. Hiện nay, xã hội đổ lỗi cho nhà trường, nhà trường trách gia đình, còn gia đình lại chỉ trích xã hội. Cái vòng đổ lỗi ấy vẫn luẩn quẩn suốt bao năm", Tiến sĩ Nguyễn Tùng Lâm nêu quan điểm.

Do đó, Tiến sĩ Nguyễn Tùng Lâm cho rằng, nếu luật không giải quyết được gốc rễ, thì sẽ chỉ khiến mọi người "nói cho xong trách nhiệm". Với học sinh, mọi biện pháp đều phải có yếu tố nhân văn, không thể đưa học sinh bạo lực vào trại cải tạo. Hình phạt quá nặng chỉ khiến các em bị đóng dấu "hư hỏng", còn hình phạt quá nhẹ lại khiến chúng coi thường kỷ luật.

Giáo dục bắt đầu từ mỗi mái nhà 

Ở góc nhìn tâm lý giáo dục, Tiến sĩ Nguyễn Tùng Lâm nhận định, bạo lực học đường không chỉ là lỗi của học sinh mà là thất bại của toàn bộ hệ thống giáo dục nhân cách.

"Hiện nay, giáo dục đạo đức trong nhiều trường chỉ tồn tại trên giấy. Học sinh được dạy "sống tử tế" nhưng không có cơ hội trải nghiệm lòng tử tế. Các chương trình kỹ năng sống tổ chức cho có, còn giáo viên thì quá tải, không đủ thời gian lắng nghe tâm tư học trò", ông Tùng Lâm chia sẻ.

Tiến sĩ Tùng Lâm cho rằng, kỷ luật cũng là một hình thức giáo dục nhưng phải đúng mức, có lý, có tình: "Học sinh phải chịu trách nhiệm về hành vi của mình. Khi chúng ta kỷ luật đúng, nghiêm và công bằng, thì chính điều đó là một bài học làm người. Chỉ khi nào việc xử lý xúc phạm nhân phẩm, làm tổn thương con người, thì mới là sai". 

Nhìn nhận vấn nạn bạo lực học đường từ kinh nghiệm thực tiễn, Tiến sĩ Tùng Lâm khẳng định, muốn giải quyết tận gốc bạo lực học đường, phải đồng thời thay đổi 3 trụ cột là giáo dục – quản lý – pháp chế.

Giáo dục phải đi trước luật pháp. Nếu học sinh được dạy sống có giá trị, biết yêu thương, biết tôn trọng và kiềm chế cảm xúc, thì bạo lực sẽ tự giảm.

Đồng thời, gia đình đóng vai trò đầu tiên và quan trọng nhất. Nhiều cha mẹ hiện nay đầu hàng trước con cái, buông tay với chính trách nhiệm của mình. Nếu con vi phạm, cha mẹ cũng phải chịu trách nhiệm, ít nhất là về mặt hành chính. Không thể cứ phạt nhà trường mà bỏ qua gốc là gia đình.

Đối với các nhà trường, giáo dục đạo đức phải được thực hiện hàng ngày, bằng những việc nhỏ, chứ không chỉ khi xảy ra vụ việc mới nói. "Giáo dục không phải là bài diễn thuyết mà là quá trình sống cùng học trò", ông nhấn mạnh.

Ngoài ra, xã hội cần thay đổi cách nhìn. "Học nghề phải ra nghề, học văn hóa phải ra học văn hóa. Phải có thầy giỏi, quản lý nghiêm, chứ không thể thả nổi rồi coi đó là phần "đầu thừa đuôi thẹo" của giáo dục. Khi giáo dục mất kỷ cương, bạo lực học đường là hệ quả tất yếu", Tiến sĩ Tùng Lâm nhấn mạnh.

Theo Tiến sĩ Tùng Lâm, bạo lực học đường là hành vi vi phạm pháp luật, không thể chỉ xử lý bằng kiểm điểm hay xin lỗi. "Nhưng pháp luật phải có tính giáo dục. Không phải cứ xử phạt nặng là tốt. Luật phải biết "nâng học sinh dậy", không phải dồn các em vào ngõ cụt", Tiến sĩ Tùng Lâm bày tỏ.

Chuyên gia tâm lý Nguyễn Tùng Lâm cho rằng, bạo lực học đường là tấm gương phản chiếu của người lớn: "Chúng ta kêu gọi nhân văn, nhưng đôi khi chính người lớn lại thiếu nhân văn với nhau. Nếu người lớn không trung thực, không tử tế, thì làm sao trẻ con học được cách sống đúng?".

Tiến sĩ Tùng Lâm khẳng định, luật pháp là cần, nhưng không thể thay thế giáo dục. Học sinh không cần thêm những điều khoản khô cứng, mà cần thấy người lớn biết sống, biết yêu thương, biết chịu trách nhiệm. Khi đó, bạo lực học đường sẽ tự mất đi không phải vì sợ luật, mà vì các em biết điều đúng.

"Giáo dục không bắt đầu từ trường học, mà từ mỗi mái nhà. Không kết thúc ở bài kiểm tra, mà ở cách con người đối xử với nhau", Tiến sĩ Nguyễn Tùng Lâm bày tỏ.